Γράφει ὁ Λεονίντ Σαβίν *
Το Ιράν, το Πακιστάν και το Αφγανιστάν αποτελούν σημαντικούς και αλληλένδετους κρίκους αλυσίδας στην περιοχή
Αν χρησιμοποιηθεί η μέθοδος του συνδυασμού της πολιτικής γεωγραφίας και της γεωπολιτικής, είναι εύκολο να αποκαλυφθεί ότι η ομάδα των χωρών που βρίσκονται βόρεια της Αραβικής Θάλασσας έχει ορισμένα κοινά χαρακτηριστικά. Μέρος του σύγχρονου Ιράν και του Αφγανιστάν αντιπροσωπεύουν το ιστορικό Μεγάλο Χορασάν και η ζώνη των Παστούν εκτείνεται από το Αφγανιστάν έως το Πακιστάν. Το Πακιστάν και το Ιράν ενώνονται από το Μπαλουχιστάν (και στις δύο χώρες υπάρχουν αυτονομιστικά κινήματα Μπαλούχων (Baluchi) που χρηματοδοτούνται ενεργά από το εξωτερικό). Και οι τρεις χώρες είναι ισλαμικά κράτη - η πρώτη που απέκτησε ανεξαρτησία από τη Βρετανία ήταν η Ισλαμική Δημοκρατία του Πακιστάν το 1947, μετά τη νίκη της Ισλαμικής Επανάστασης στο Ιράν, το κράτος αυτό πέρασε επίσης από το μοναρχικό σύστημα στην Ισλαμική Δημοκρατία (με συγκεκριμένο θεσμό το Wilayat al Faqih), και το Αφγανιστάν, το 2021, έγινε εκ νέου Ισλαμικό Εμιράτο (προηγουμένως βρισκόταν υπό τους Ταλιμπάν από το 1996 έως το 2001). Και στην αρχαιότητα όλα αυτά αποτελούσαν μέρος της αυτοκρατορίας των Σασσανιδών.
Κάθε χώρα έχει πολλά ακόμη ενδιαφέροντα πολιτιστικά, εθνοτικά και θρησκευτικά χαρακτηριστικά. Αν και το Αφγανιστάν δεν έχει πρόσβαση στη θάλασσα, γειτνιάζει οργανικά με το νότιο τμήμα της Ευρασιατικής Χερσονήσου (παράκτια ζώνη), η οποία για μεγάλο χρονικό διάστημα ελεγχόταν από τους Αγγλοσάξονες - άμεσα ή έμμεσα.
Ας υπενθυμίσουμε ότι ο όρος Rimland - Αναχωματικός Δακτύλιος, όπως και ο όρος Heartland - Κεντρικός Άξων, εισήχθη από τον Βρετανό γεωγράφο Halford Mackinder. Αν η Ρωσία ήταν η βόρεια Heartland της Παγκόσμιας Νήσου, η οποία περιλαμβάνει την Ευρασία και την Αφρική, τότε η Rimland καλύπτει και τις δύο ηπείρους, συμπεριλαμβανομένης της Μεσογείου. Ο Mackinder ανησυχούσε περισσότερο για τον ρόλο της Hartland, ενώ ο Αμερικανός γεωπολιτικός Nicholas Spykman πίστευε ότι η Rimland ήταν πιο σημαντική, καθώς ο κύριος πληθυσμός των ηπείρων ήταν συγκεντρωμένος κοντά στις ακτές των θαλασσών και το εξωτερικό εμπόριο και οι επικοινωνίες διεξάγονταν κυρίως μέσω θαλάσσιων οδών.
Και η ίδια η πλωτή οδός κατά μήκος των ακτών του Ιράν και του Πακιστάν είναι μια ιστορική διαδρομή κατά μήκος της οποίας οι Άραβες ήρθαν σε επαφή με την Ινδία και την Κίνα, δημιουργώντας ένα αρκετά ισχυρό σύστημα δεσμών. Είναι χαρακτηριστικό ότι η εξάπλωση του Ισλάμ στις χώρες της Νοτιοανατολικής Ασίας πραγματοποιήθηκε ακριβώς μέσω αυτής της υδάτινης οδού με τη βοήθεια των εμπόρων. Σε αντίθεση με την ξηρά, όπου η εξάπλωση της θρησκείας ήταν συχνά συνώνυμη με τον πόλεμο, το Ισλάμ εισήλθε στη Νοτιοανατολική Ασία ειρηνικά.
Και, φυσικά, αυτή τη στιγμή, οι επικοινωνίες αυτές, σε συνδυασμό με τα ισχυρά παράκτια σημεία (από ναυτικές βάσεις έως λιμάνια και τερματικούς σταθμούς βαθέων υδάτων), αποτελούν ένα σοβαρό στρατηγικό πλεονέκτημα, ο έλεγχος του οποίου συνεπάγεται οικονομικά και στρατιωτικά πλεονεκτήματα. Προσθέστε σε αυτό τους υδρογονάνθρακες του Ιράν και τα μεγάλα αποθέματα διαφόρων ορυκτών στο Αφγανιστάν.
Τώρα η κατάσταση αλλάζει προς την κατεύθυνση της ηπειρωτικής ολοκλήρωσης και της πολυπολικότητας, επομένως φαίνεται σημαντικό να υποστηριχθούν οι διαδικασίες ολοκλήρωσης και η ασφάλεια αυτής της περιοχής. Αυτό απαιτεί την ανάπτυξη μιας ισορροπημένης συνολικής στρατηγικής και την κατανόηση των συμφερόντων και των τριών παραγόντων στην περιοχή.
Αυτό είναι επίσης εξαιρετικά σημαντικό για τη Ρωσία, επειδή το Ιράν και το Πακιστάν έχουν πρόσβαση στα θερμά νερά του Ινδικού Ωκεανού. Και εν μέσω της συνεχιζόμενης σύγκρουσης με τη Δύση, ο αναπροσανατολισμός προς τον Παγκόσμιο Νότο και την Παγκόσμια Ανατολή θα πρέπει να εξισορροπηθεί σε ένα σύστημα.
Το Ιράν, βέβαια, παρουσιάζει μεγαλύτερο ενδιαφέρον, δεδομένου ότι ο διεθνής διάδρομος μεταφορών Βορρά-Νότου έχει ήδη δρομολογηθεί, αν και όχι στο πλήρες δυναμικό του. Δεδομένου ότι η Ρωσία συνδέεται με το Ιράν απευθείας μέσω της Κασπίας Θάλασσας, καθώς και μέσω της Δημοκρατίας του Αζερμπαϊτζάν, αυτό καθιστά τη διμερή συνεργασία πολύ πιο εύκολη και αποτελεσματική από την υποθετική χρήση των οδών μεταφοράς μέσω του Πακιστάν (εδώ, τουλάχιστον δύο κράτη διέλευσης βρίσκονται στο δρόμο - το Αφγανιστάν και το Τουρκμενιστάν προς την Κασπία Θάλασσα, και τουλάχιστον τρία από την ξηρά, είτε πρόκειται για διέλευση των συνόρων μέσω του Αφγανιστάν ή της Κίνας). Επιπλέον, μέσω του Ιράν ανοίγεται μια διαδρομή προς την Αραβική Χερσόνησο και τις ανατολικές ακτές της Αφρικής. Και αυτό σημαίνει πρόσβαση σε οικονομικά ισχυρές αραβικές μοναρχίες και μια δυνητικά ελκυστική αγορά στην Αφρική, όπου η παρουσία της Ρωσίας ήδη αυξάνεται, ιδίως στο τμήμα της ζώνης του Σαχέλ - την Heartland της μαύρης ηπείρου.
Στις 25 Ιουνίου 2024, έγινε γνωστό ότι μια νέα συνολική συμφωνία συνεργασίας μεταξύ του Ιράν και της Ρωσίας ήταν έτοιμη. Τόσο η ρωσική όσο και η ιρανική πλευρά δήλωσαν ότι δεν υπάρχουν εμπόδια για τη σύναψή της. [i] Αυτό σημαίνει ότι η σχέση θα φτάσει σε ένα νέο επίπεδο.
Δεδομένου ότι το Ιράν είναι επίσης μέλος των BRICS και του ΟΣΣ, ενώ έχει επίσης συνάψει συμφωνία με την ΕΑΟΕ για μια ζώνη ελεύθερου εμπορίου, η οποία επικυρώθηκε τελικά τον Ιούνιο του 2024 [ii], αναμένεται ότι αυτό θα αυξήσει τον όγκο των εμπορικών συναλλαγών μεταξύ των χωρών κατά 30-40%. [iii]
Επιπλέον, το Ιράν υπολογίζει ότι θα λαμβάνει ανταλλακτικές προμήθειες πετρελαίου και φυσικού αερίου από τη Ρωσία [iv].
Η συνέχεια της γραμμής της εξωτερικής πολιτικής, καθώς και οι κύριες επιταγές της εσωτερικής πολιτικής, δίνουν έδαφος στο Ιράκ να συνεχίσει την ενεργό συμμετοχή του στην οικοδόμηση ενός πολυπολικού κόσμου και στην ενίσχυση της περιφερειακής ασφάλειας. Ακόμη και λόγω του θανάτου του προέδρου και του υπουργού Εξωτερικών του Ιράν σε αεροπορικό δυστύχημα τον Μάιο του 2024, δεν ανεστάλησαν όλες οι πολιτικές διεργασίες και δεν υπάρχει κανένας λόγος να αλλάξουν κατά κάποιον τρόπο οι ιδεολογικές και γεωπολιτικές προσεγγίσεις της χώρας αυτής στις παγκόσμιες υποθέσεις με τον νέο επικεφαλής της κυβέρνησης της Ισλαμικής Δημοκρατίας.
Αυτό που είναι σημαντικό είναι ότι το Ιράν, όπως και η Ρωσία, δημιουργεί επίσης σχέσεις με την κυβέρνηση των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν. Η Μόσχα αρνήθηκε πρόσφατα να θεωρήσει το κίνημα αυτό τρομοκρατική οργάνωση, γεγονός που θα ανοίξει ευρύτερες ευκαιρίες αλληλεπίδρασης μεταξύ των δύο χωρών. [v]
Εν τω μεταξύ, υπάρχουν παρόμοιες απειλές για τη Ρωσία και το Αφγανιστάν - πρόκειται για την ομάδα ISIS (παράνομη στη Ρωσική Ομοσπονδία), η οποία ανέλαβε την ευθύνη για τις τρομοκρατικές επιθέσεις στο κτίριο Κρόκους και πιο πρόσφατα στη Δημοκρατία του Νταγκεστάν, καθώς και δυτικές δυνάμεις που ενδιαφέρονται να υπονομεύσουν τόσο τη Ρωσία όσο και το Αφγανιστάν.
Όπως έχει ήδη αναφερθεί, το Αφγανιστάν διαθέτει σημαντικό δυναμικό για την εξόρυξη και ακόμη και για τις βιομηχανίες πετρελαίου, φυσικού αερίου και πυρηνικής ενέργειας. Σχεδόν όλα τα γνωστά κοιτάσματα ανακαλύφθηκαν από σοβιετικούς γεωλόγους, αλλά δεν αναπτύχθηκαν λόγω της δύσκολης κατάστασης των συγκρούσεων επί δεκαετίες. Βαρύτης, ψευδάργυρος, μόλυβδος, ουράνιο, άνθρακας, μεταλλεύματα σιδήρου και χαλκού, βολφράμιο, άργυρος και χρυσός, κασσίτερος, λίθιο, ασβεστόλιθος, αλουμίνιο και πολλά άλλα στοιχεία του περιοδικού πίνακα βρίσκονται στα έγκατα του Αφγανιστάν. Η ανάπτυξή τους μπορεί να αρχίσει στο εγγύς μέλλον. Επιπλέον, το Αφγανιστάν αποτελεί αγορά καταναλωτικών αγαθών και σημαντικό παραγωγό γεωργικών προϊόντων.
Είναι επίσης απαραίτητο να δοθεί προσοχή στις δυνατότητες διαφόρων αυτοκινητοδρόμων, είτε πρόκειται για τον δια-αφγανικό διάδρομο μεταφορών είτε για το μάλλον μακροχρόνιο σχέδιο αγωγού Τουρκμενιστάν-Αφγανιστάν-Πακιστάν-Ινδίας. Η συμμετοχή στην κατασκευή και την περαιτέρω λειτουργία τους μπορεί να αποφέρει στη Ρωσία σημαντικά μερίσματα στο μέλλον.
Το Πακιστάν είναι επίσης σημαντικό για τη γεωπολιτική της νότιας Ευρασίας. Δεν είναι τυχαίο ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες επιμένουν στον πολιτικό έλεγχό του από τη δεκαετία του '50. Η Ουάσιγκτον εξακολουθεί να προσπαθεί να διατηρήσει την επιρροή της πάνω του, εν μέρει μέσω του ΔΝΤ, το οποίο υποδούλωσε το Πακιστάν με τα δάνειά του, και εν μέρει μέσω της χειραγώγησης του αφηγήματος της ινδικής απειλής (είναι χαρακτηριστικό ότι για την Ινδία, οι Αμερικανοί σύμβουλοι έχουν παρόμοιες ιστορίες τρόμου για την "ισλαμική πυρηνική βόμβα", όπως και για την κινεζική απειλή).
Επί του παρόντος, ένα βασικό στοιχείο της κινεζικής πρωτοβουλίας " Belt and Road" (Ζώνη και Δρόμος) υλοποιείται στο Πακιστάν - ο Οικονομικός Διάδρομος Κίνας-Πακιστάν, ο οποίος ξεκινά από το λιμάνι Gwadar στην επαρχία Μπαλουχιστάν και εκτείνεται σε όλη τη χώρα βόρεια μέχρι τις οροσειρές του συστήματος Χιντου Κους. Το Πακιστάν ενδιαφέρεται να προσελκύσει πρόσθετους επενδυτές για το έργο αυτό αλλά και για άλλα έργα από τη Ρωσία. Πρόσφατα, η ηγεσία της χώρας ανακοίνωσε ότι το Ισλαμαμπάντ θα συμμετάσχει στη χρήση του διαδρόμου Βορρά-Νότου και εξετάζει αποδεκτές επιλογές για την είσοδο ρωσικών εταιρειών στο Πακιστάν. Νωρίτερα, η Ρωσία υπέγραψε μνημόνιο για την κατασκευή του αγωγού Pakistan Stream, αν και οι διαπραγματεύσεις για διάφορες λεπτομέρειες βρίσκονται ακόμη σε εξέλιξη. [vi]
Η ενεργειακή πείνα του Πακιστάν μπορεί επίσης να ικανοποιηθεί μέσω της πυρηνικής ενέργειας, δεδομένου ότι η Rosatom ( κρατική εταιρεία με έδρα τη Μόσχα που ειδικεύεται στην πυρηνική ενέργεια , τα πυρηνικά μη ενεργειακά αγαθά και τα προϊόντα υψηλής τεχνολογίας), μπορεί να προσφέρει βέλτιστες λύσεις στο θέμα αυτό. Τέλος, η διαμεσολάβηση της Ρωσίας για τη βελτίωση των σχέσεων μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν μπορεί επίσης να αποδώσει καρπούς, και η Μόσχα έχει προσφέρει στο παρελθόν τις υπηρεσίες της στο θέμα αυτό, ιδίως όταν υπήρξε κλιμάκωση στα σύνορα.
Η συνεργασία με το Πακιστάν στον τομέα της αντιμετώπισης της τρομοκρατίας είναι ένας άλλος τομέας όπου απαιτείται συνεχής και εμπιστευτική επαφή μεταξύ των αρμόδιων αρχών των δύο χωρών.
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι το Πακιστάν είναι πυρηνική δύναμη και η συμμετοχή του στο πλευρό ενός πολυπολικού κόσμου θα σημαίνει πολλά.
Και με τα τρία κράτη στο νότο της Ευρασίας, είναι απαραίτητο να επεξεργαστούμε τα θέματα παράκαμψης των κυρώσεων της συλλογικής Δύσης. Όλοι τους είναι περισσότερο ή λιγότερο εξοικειωμένοι με το μπλοκάρισμα κεφαλαίων και με διάφορους χειρισμούς για πολιτικούς λόγους. Μια πιο παγιωμένη προσέγγιση στο θέμα αυτό θα επιτρέψει σε όλους μαζί και στον καθένα ξεχωριστά να αισθάνονται μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα, ενώ η καταλληλότερη εναλλακτική λύση είναι η μετάβαση σε δικό τους μηχανισμό συναλλαγών, προκειμένου να αποφύγουν την εξάρτηση από το δολάριο/ευρώ και τη διέλευση των χρηματοοικονομικών ροών από τα δυτικά κέντρα ελέγχου εκκαθάρισης.
Υπάρχει πιθανότητα να παρουσιαστεί ένας παρόμοιος μηχανισμός στη σύνοδο κορυφής των BRICS τον Οκτώβριο. Τουλάχιστον, υπάρχουν πληροφορίες ότι η Ρωσία και η Κίνα έχουν ήδη επεξεργαστεί τις βασικές αποχρώσεις του νέου μέσου πληρωμών, το οποίο θα χρησιμοποιείται τόσο για τον παραδοσιακό τραπεζικό τομέα όσο και για συναλλαγές σε ψηφιακό νόμισμα.
Όπως βλέπουμε, αν και οι διμερείς σχέσεις με κάθε χώρα ξεχωριστά είναι σημαντικές, μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα και η εξέταση διαφόρων πτυχών - από τη θρησκεία και τον πολιτισμό έως την ασφάλεια, την οικονομία και τη βιομηχανία, θα μας επιτρέψει να οικοδομήσουμε την πιο κατάλληλη στρατηγική τόσο για εμάς όσο και για τα συγκεκριμένα κράτη, καθώς η πλήρης συνεργασία με τους γείτονες θα είναι προς το συμφέρον όλων των μερών και μιας ειρηνικής ζωής βασισμένης στις δικές μας αξίες.
Από : Geopolitika.ru
* Γεωπολιτικός αναλυτής, αρχισυντάκτης του Geopolitika.ru (από το 2008), ιδρυτής και αρχισυντάκτης του Journal of Eurasian Affairs. επικεφαλής της διοίκησης του Διεθνούς «Ευρασιατικού Κινήματος». Πρώην αρχισυντάκτης του site και του περιοδικού Katehon. Διευθυντής του Ιδρύματος Παρακολούθησης και Πρόβλεψης Ανάπτυξης για τους πολιτιστικούς-εδαφικούς χώρους (FMPRKTP). Μέλος της Στρατιωτικής-επιστημονικής Εταιρείας του Υπουργείου Άμυνας της Ρωσίας. Συγγραφέας πολλών βιβλίων για τη γεωπολιτική, τις συγκρούσεις, τις διεθνείς σχέσεις και την πολιτική φιλοσοφία που εκδόθηκαν στη Ρωσία, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ισπανία, το Ιράν, τη Βραζιλία, την Ιταλία, τη Σερβία και την Ουκρανία.
Ἡ Πελασγική
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου