ΚΟΚΚΙΝΗ ΓΝΩΣΗ: Η Ρωσική 11η Σεπτεμβρίου στο Μπεσλάν (2004)

του Κωνσταντίνου Νικολετόπουλου

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ: O Κωνσταντίνος Νικολετόπουλος γεννήθηκε το 1996 στην Αθήνα. Σπούδασε δημοσιογραφία στο ΙΕΚ ΑΚΜΗ Από το 2018 μέχρι σήμερα εργάζεται στη «Μηχανή του Χρόνου». Ταυτόχρονα, γράφει σε τακτά χρονικά διαστήματα άρθρα γεωπολιτικού ενδιαφέροντος στο Geopolitics Daily News και το ΚΕΔΙΣΑ. Έχει γράψει βιβλίο με τίτλο:<< Πόλεμος του Αφγανιστάν το Νεκροταφείο των αυτοκρατοριών>>.

Πρόλογος: Το τριήμερο 1-3 Σεπτεμβρίου 2004 η Ρωσία έζησε μια από τις μεγαλύτερες τραγωδίες στην ιστορία της, κατά την επίθεση στο σχολείο Μπεσλάν της Βόρειας Οσετίας . Εκείνη την ημέρα, Τσετσένοι τρομοκράτες κατέλαβαν το σχολείο της πόλης. Η επιχείρηση του Κρεμλίνου κατέληξε σε τραγωδία, προκαλώντας την οργή του ρωσικού λαού ακόμα κατά του ίδιου του προέδρου Πούιτν.

Το Μπεσλάν είναι μια πόλη που απέχει μόλις 20 χιλιόμετρα από την Τσετσενία. Η 1^η Σεπτεμβρίου για την Ρωσία ονομάζεται και << Ημέρα της Γνώσης>>, καθώς τότε ξεκινά επίσημα το σχολικό έτος.

Στο σχολείο Μπεσλάν οι μαθητές είχαν συγκεντρωθεί από νωρίς το πρωί στο προαύλιο. Ξαφνικά, στο σχολείο εισβάλλουν 32 πάνοπλοι τσετσένοι τρομοκράτες αποφασισμένοι για όλα. Αρχηγός τους ήταν ο Ρούσλαν Κουτσμπάροφ, ένας από τους πιο σκληρούς Τσετσένους μαχητές που το 1999 είχε πρωταγωνιστήσει στην επίθεση κατά του κλιμακίου της FSB στην Ιγκουσετία.

Οι τρομοκράτες πυροβολώντας στον αέρα συγκέντρωσαν βίαια πάνω από 1.200 ομήρους στο γυμναστήριο, που βρισκόταν στο κέντρο του σχολείου. Στην συνέχεια, απαίτησαν οι γονείς να παραδώσουν τα κινητά τους. Ο Κουτσμπάροφ γνώριζε πολύ καλά τι είχε γίνει το 2002 στο θέατρο της Μόσχας: Σε εκείνο το συμβάν οι όμηροι επικοινωνούσαν μέσω των κινητών τους τηλεφώνων με τις αρχές που είχαν συγκεντρωθεί έξω από το θέατρο. Τα παιδιά των μεγαλύτερων τάξεων κατάφεραν να διαφύγουν γιατί δεν είχαν φτάσει στο προαύλιο.

Τα νέα μαθεύτηκαν γρήγορα και έξω από το σχολείο συγκεντρώθηκαν οικογένειες των ομήρων, η αστυνομία του Μπεσλάν αλλά και η εθνοφυλακή της πόλης ( Πρόκειται για ένοπλους κατοίκους της περιοχής). Φυσικά, και το Κρεμλίνο ενημερώθηκε άμεσα και ξεκίνησαν τηλεφωνικώς διαπραγματεύσεις, με στόχο την εξεύρεση λύσης.

Το μεσημέρι της 1^ης Σεπτεμβρίου οι τοπικές αρχές του Μπεσλάν ανακοίνωσαν ότι στο σχολείο βρίσκονται μόλις 354 άτομα. Αυτό προκαλεί την οργή τόσο των κατοίκων, όσο και των τρομοκρατών. Οι ρώσοι αξιωματούχοι γνώριζαν ότι η επιχείρηση διάσωσης θα είχε, σχεδόν αναπόφευκτα, κόστος σε ανθρώπινες ζωές. Μιλώντας λοιπόν εξαρχής για ‘’περιορισμένο αριθμό ομήρων’’, υπονοούσαν ότι , στη χειρότερη περίπτωση, θα υπήρχαν και λιγότερες απώλειες από πλευράς των ομήρων. Έτσι θα μπορούσαν να διαχειριστούν καλύτερα την λαϊκή οργή.

Οι διαπραγματεύσεις είναι εξαιρετικά δύσκολες με τα αιτήματα των τσετσένων τρομοκρατών από την αρχή να είναι αδύνατον να γίνουν αποδεκτά από την Μόσχα.

Τα αιτήματα ήταν τα ακόλουθα:

1) Διακοπή των ρωσικών επιθέσεων στην Τσεστσενία,

2) Αποχώρηση του ρωσικού στρατού από την Τσετσενία και από την ευρύτερη περιοχή του Καυκάσου

3) Απελευθέρωση Τσετσένων τρομοκρατών από τις ρωσικές φυλακές.

Κατά τις μεσημεριανές ώρες αρχίζουν να φτάνουν οι πρώτες ρωσικές στρατιωτικές δυνάμεις της FSB . Διοικητής του είναι ο συνταγματάρχης Βιτάλι Ντεμίτκιν. Είχε στην διάθεση του 5 ομάδες ειδικών δυνάμεων οι οποίες υποστηρίζονταν από τεθωρακισμένα οχήματα.

Βλέποντας τη συγκέντρωση ρωσικών δυνάμεων, ο Κουτσμπάροφ μάζεψε 20 από τους ομήρους και τους διέταξε να φράξουν τα παράθυρα του σχολείου με θρανία και καρέκλες. Λίγο αργότερα οι Τσετσένοι μαχητές τους εκτέλεσαν εν ψυχρώ.

Στις 2 Σεπτεμβρίου 2004 φτάνει στην πόλη ο Ρουσλάν Αούσεφ. Πρόκειται για τον κυβερνήτη της δημοκρατίας της Ιγκουσετίας, ο οποίος διατάχτηκε από τον πρόεδρο Πούτιν να διαπραγματευτεί με τους τρομοκράτες. Ο Αούσεφ έφτασε στο Μπεσλάν στις 14:00 το μεσημέρι και άμεσα συναντήθηκε με τον αρχηγό των Τσετσένων τρομοκρατών Ρούσλαν Κουτσμπάροφ. Ο Κουτσμπάροφ ήταν από τους πιο έμπιστους συνεργάτες του Σαμίλ Μπασάγιεφ ( στρατιωτικού διοικητή των Τσετσένων αποσχιστών) και είχε το παρατσούκλι<< συνταγματάρχης>> . Ο Αούσεφ ζήτησε να τον πάνε στο χώρο που βρίσκονταν τα παιδιά . Ο Κουτσμπάροφ τον συνόδεψε , και μόλις μπήκε ο ρώσος διαπραγματευτής στο γυμναστήριο κατάλαβε ότι βρίσκονταν εκεί περίπου 1.200 όμηροι .

Ο Αούσεφ τελικά έπεισε τον Κουτσμπάροφ να αφήσει ελεύθερα τα πιο μικρά παιδιά. Συνολικά ελευθερώθηκαν 26 όμηροι, γυναίκες και παιδιά.

Αφού αποχώρησε ο Αούσεφ, η συμπεριφορά των τσετσένων τρομοκρατών άλλαξε κατά πολύ καθώς δεν αφήναν τους ομήρους να κινούνται ούτε καν να πιούν νερό ή να πάνε στην τουαλέτα. Από ένα σημείο και μετά, οι όμηροι έφτασαν στην τραγική θέση να αναγκάζονται να πίνουν τα ούρα τους. Όλο αυτό το διάστημα, κανένας αξιωματούχους της κυβέρνησης Πούτιν δεν έφτασε στο Μπεσλάν για να διαπραγματευτεί με τους τρομοκράτες.

Στις 13:00 η ώρα της 3^ης Σεπτεμβρίου 2004 ακούγονται δυο εκρήξεις , κατά πάσα πιθανότητα από τα τεθωρακισμένα οχήματα που βρίσκονταν στην περιοχή. Η ζημιά που προκλήθηκε στα παράθυρα του σχολείου που είχαν φραχτεί έδωσε την ευκαιρία στους ομήρους να δραπετεύσουν από το μαρτύριο τους.

Αμέσως σπεύδουν στο γυμναστήριο διασώστες αλλά και οι καταδρομείς του ρωσικού στρατού, οι οποίοι όμως κινήθηκαν βιαστικά, χωρίς κατάλληλη προετοιμασία. Έτσι , πολλοί από αυτούς έσπευσαν στο σχολείο χωρίς κράνος και εξάρτηση με αποτέλεσμα να γίνουν εύκολος στόχος για τους τρομοκράτες. Οι τσετσένοι τρομοκράτες πυροβολούν τους διασώστες που σπεύδουν να βοηθήσουν και μεταφέρουν τους ομήρους στη τραπεζαρία του σχολείου.

O πρώτος που έφτασε στο σχολείο ήταν ο Ντιμίτρι Ραμουζόφκσι ο οποίος ήταν ο διοικητής της πρώτης ομάδας καταδρομέων. Εξόντωσε δυο από τους τσετσένους τρομοκράτες που πυροβολούσαν τους ομήρους που έτρεχαν να γλιτώσουν , δυστυχώς λίγο αργότερα τραυματίστηκε θανάσιμα με αποτέλεσμα να χάσει την ζωή του. Μαζί του έφτασε και η ομάδα του Αλεξάντερ Πέροφ , ο οποίος ήταν ένας από τους καλύτερους αξιωματικούς της FSB το 2004.

Η ομάδα του Πέροβ εξόντωσε 8 από τους τρομοκράτες μετά από σκληρή μάχη που διήρκησε μια ώρα. Κατά την διάρκεια της μάχης όμως ένας τρομοκράτης πέταξε μια χειροβομβίδα στην τραπεζαρία όπου βρίσκονταν 3 μικρά παιδιά.

Τότε ο Πέροβ αμέσως κάλυψε την χειροβομβίδα με το σώμα του. Θυσιάζοντας έτσι την ζωή του για την διάσωση των ομήρων.

Στην μάχη σκοτώθηκε και ο Αντρέι Τούρκιν, μέλος της ομάδας του Πέροβ ο οποίος έδωσε και αυτός την ζωή του για να σωθούν τα παιδιά του Μπεσλάν. Συνολικά 10 ρώσοι καταδρομείς έχασαν την ζωή τους και 30 τραυματίστηκαν.

Ο τελικός απολογισμός ήταν τραγικός : 330 άνθρωποι , στην πλειονότητα τους παιδιά, έχασαν την ζωή τους. Επίσης, 700 άνθρωποι τραυματίστηκαν. Από αυτούς , οι 23 ήταν σε εξαιρετικά σοβαρή κατάσταση και αποφασίστηκε η άμεση μεταφορά τους στη Μόσχα. Μόλις 1 από τους 32 τρομοκράτες επέζησε της επίθεσης, συγκεκριμένα ο Ναρπάσα Κουλάεβ. Τις επόμενες μέρες της επίθεσης ανακρίθηκε από τις ρωσικές αρχές αρνούμενος όλες τις κατηγορίες. Παράλληλα, υποστήριξε ότι δεν είχε την παραμικρή επαφή με τον αρχηγό των τσετσένων τρομοκρατών Σαμίλ Μπασάγιεφ. Στις 18 Φεβρουαρίου 2005 η εισαγγελία της Βόρειας Οσετίας ανακοίνωσε ότι ο Κουλάεβ θα δικαζόταν για 8 βαρύτατες κατηγορίες όπως ληστεία , τρομοκρατία , ομηρία κ.α. Δικηγόρος του Κουλάεβ διορίστηκε μετά από πολλές προσπάθειες ο 26χρονος Άλμπερτ Πλίεφ. Οι αρχές της Βόρειας Οσετίας δεν γνωστοποίησαν το όνομα του συνηγόρου υπεράσπισης του Κουλάεβ, έτσι ώστε να μην δεχτεί επιθέσεις που θα μπορούσαν να απειλήσουν την σωματική του ακεραιότητα.

Στις 31 Μαίου 2005 ο Κουλάεφ απολογήθηκε στο δικαστήριο για την συμμετοχή του και το ρόλο του στην επίθεση. Όπως είπε, η ομάδα του είχε εγκατασταθεί σε δάσος σε απόσταση ενός χιλιομέτρου από την πόλη και εκπαιδεύονταν νύχτα και μέρα για την συγκεκριμένη επιχείρηση. Ο τρομοκράτης παραδέχτηκε ότι οι τσετσένοι μαχητές είχαν στην διάθεση τους 20 τόνους εκρηκτικά. Κατά την διάρκεια της ομηρίας ο Κουλάεφ υποστήριξε ότι δεν κακομεταχειρίστηκε κανέναν όμηρο, αλλά αντίθετα ήταν απλός σκοπός . Στη ουσία η αποστολή του ήταν να διασφαλίσει ότι κανείς δε θα πλησίαζε το σχολείο. Ο συνήγορος του στην αγόρευση σημείωσε ότι δεν ελέγχθηκε αν υπήρχε ίχνος πυρίτιδας στα χέρια του Κουλάεβ ή όχι. Επιπλέον κανείς μάρτυρας δεν είδε τον Κουλάεβ να κακομεταχειρίζεται ή να δολοφονεί κάποιον από τους ομήρους.

Στις 27 Μαΐου 2006 μετά από μια μακρά διαδικασία που διήρκησε 12 μήνες, το δικαστήριο της Βόρειας Οσετίας κατέληξε στην ετυμηγορία του για τον Ναρπάσα Κουλάεβ, τον μοναδικό επιζώντα από τους τρομοκράτες του Μπεσλάν. Το δικαστήριο έκρινε ότι ο Κουλάεβ συμμετείχε ενεργά στην επίθεση και τον κήρυξε ένοχο για όλες τις κατηγορίες και τον καταδίκασε σε ισόβια κάθειρξη.

Γιατί όμως τα πράγματα εξελίχθηκαν τόσο τραγικά;

1) Τα αίτια της τραγωδίας πρέπει να εντοπιστούν στην έλλειψη πληροφοριών από πλευράς ρωσικών υπηρεσιών για το επερχόμενο τρομοκρατικό χτύπημα. Η Βόρεια Οσετία ήταν μια εμπόλεμη περιοχή και η Ρωσία θα έπρεπε να έχει ισχυρή στρατιωτική παρουσία αλλά και δίκτυο πληροφοριών….

2) Οι διαπραγματεύσεις γίνονταν ‘’για τα μάτια του κόσμου’’ καθώς οι Ρώσοι ετοιμάζονταν σε κάθε περίπτωση να διεξάγουν επιχείρηση για την διάσωση τους . Για αυτό ακριβώς το λόγο οι ρωσικές αρχές ανακοίνωσαν μικρότερο αριθμό ομήρων .

3) Η πολιτοφυλακή του Μπεσλάν δημιούργησε πολλά προβλήματα . Τα μέλη της ήταν ανεπαρκώς εκπαιδευμένα, άπειρα και ιδιαίτερα νευρικά, με αποτέλεσμα να δυσχεραίνουν το έργο και τις προσπάθειες των δυνάμεων ασφαλείας.

4) Οι εκρήξεις ξάφνιασαν τις δυνάμεις ασφαλείας με αποτέλεσμα οι τελευταίες να επέμβουν χωρίς σχέδιο και να επιτεθούν στο σχολείο χωρίς κράνη χωρίς εξαρτήσεις και χωρίς τον απαραίτητο εξοπλισμό για να σώσουν τα παιδιά. Αυτό είχε σαν συνέπεια να υποστούν μεγάλες απώλειες.

5) Τα όπλα που χρησιμοποίησε ο ρωσικός στρατός ( άρματα μάχης ) αύξησαν τις απώλειες κυρίως από πλευράς των παιδιών.

Το 2017 οι οικογένειες θυμάτων του Μπεσλάν κατέφυγαν στο Διεθνές Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων . Οι οικογένειες θεωρούσαν κατά κάποιο τρόπο το Κρεμλίνο υπεύθυνο για την κατάληξη της ομηρίας. Πράγματι, το δικαστήριο δικαίωσε εν μέρει τις οικογένειες των θυμάτων, τονίζοντας στην απόφαση του ότι η Ρωσία χρησιμοποίησε υπέρμετρη βία κατά την διάρκεια της επιχείρησης απελευθέρωσης των ομήρων. Έτσι, το δικαστήριο καταδίκασε την Ρωσία για την χρησιμοποίηση αρμάτων μάχης και για την ρίψη χειροβομβίδων στην διάρκεια της επιχείρησης διάσωσης. Επίσης, επέβαλλε στην Ρωσία αποζημίωση 3 εκατομμυρίων ευρώ.

https://www.mk.ru/editions/daily/article/2005/05/25/195850-beslan-bez-grifov.html

https://www.rg.ru/2004/09/11/huchbarov-anons.html

http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/3616868.stm

http://www.pravdabeslana.ru/dolnik.htm

https://www.mk.ru/social/article/2013/09/02/908664-alfa-vyimpel-spasibo-za-to-chto-vyi-spasali-nashih-detey.html

https://www.gazeta.ru/social/beslan/interview8.html

https://www.newsru.com/russia/29jun2006/beslan.html

https://www.pravilamag.ru/articles/2143-beslan/

https://www.rg.ru/2004/09/06/beslan-m4s.html

http://old.memo.ru/hr/hotpoints/caucas1/msg/2005/05/m46560.htm

https://ulpressa.ru/2013/09/03/geroy-nastoyashhego-vremeni-dmitriy-razumovskiy/

https://up74.ru/articles/obshchestvo/29442/