Τα ψηφιδωτά της Πέλλας: Το κυνήγι του λέοντα, ο Γρύπας και το Ζεύγος Κενταύρων

 

 Γρύπες κατασπαράζουν ελαφίνα. Πηγή εικόνας: wikimedia.org

Του Βασίλη Γκούρη,

Το κυνήγι του λέοντα

Απεικονίζονται δύο νεαροί κυνηγοί και ανάμεσά τους ένα λιοντάρι. Ξεκινώντας από τα δεξιά, βλέπουμε έναν νέο κυνηγό, ο οποίος εικονίζεται γυμνός ακριβώς όπως και οι νέοι στο Κυνήγι της Ελάφου, που εξετάσαμε παραπάνω.

Έχει υψώσει το ξίφος πάνω από την κεφαλή του, έτοιμος να ρίξει ένα ορμητικό χτύπημα, ενώ με το άλλο του χέρι κρατάει τη θήκη του ξίφους του. Η χλαμύδα του, εξαιτίας της ορμητικής του κίνησης, ανεμίζεται προς τα πάνω. Το σώμα του αποδίδεται λευκό και περιγράφεται με λεπτή ταινία από ψημένο πηλό, ενώ οι πλαστικοί όγκοι ορίζονται με γκρίζες γραμμές και τονίζονται με λίγη φωτοσκίαση. Οι λεπτομέρειες του προσώπου αποδίδονται, επίσης, με ψημένο πηλό και ταινίες. Ο οφθαλμός του δεν έχει σωθεί, αλλά θεωρείται ότι θα ήταν πολύτιμης αξίας λίθος. Τα χείλη του αποδίδονται κόκκινα, ενώ η κόμη του με συμπυκνωμένες καμπύλες γραμμές—ταινίες από ψημένο πηλό και κίτρινες και κόκκινες ψηφίδες. Παράλληλα, η χλαμύδα του έχει κόκκινη παρυφή και έντονη φωτοσκίαση με γκρίζο και καφέ χρώμα.

Ο νέος στα αριστερά εικονίζεται να κρατάει με το αριστερό του χέρι ένα ξίφος μέσα στη θήκη του, ενώ με το δεξί υψώνει το δόρυ. Φορεί πέτασο και τα χαρακτηριστικά του σώματος, της κεφαλής και της κόμης είναι παρόμοια με του νέου στα δεξιά. Αντίστοιχα, του λείπει ο λίθος από τον οφθαλμό. Το σώμα του αποδίδεται με λευκό χρώμα, η παρυφή της χλαμύδας του και η πόρπη αποδίδονται με κόκκινο χρώμα και με γκρίζο αποδίδεται η φωτοσκίαση της χλαμύδας του.

  

Βοτσαλωτό δάπεδο, Κυνήγι λιονταριού από την αίθουσα συμποσίων της κατοικίας του Διονύσου στην Πέλλα, 325-300 π.Χ. Πηγή εικόνας: users.sch.gr

Ο λέοντας, ο οποίος βρίσκεται ανάμεσα τους, γυρνάει το κεφάλι του προς το νέο στα δεξιά με τη γλώσσα του προς τα έξω λαχανιασμένος, παγιδευμένος, αναγνωρίζοντας και το ίδιο τη μοίρα του. Το σώμα του αποδίδεται λευκό και περιγράφεται σε ορισμένα μέρη, όπως το πρόσωπο και τα πόδια, με ταινίες από ψημένο πηλό και οι πλαστικοί όγκοι ορίζονται με γκρίζες γραμμές και τονίζονται με έντονη γκρίζα φωτοσκίαση. Λείπει ο λίθος του οφθαλμού. Η γλώσσα, το άκρο της ουράς του και τα γενετικά όργανα αποδίδονται κόκκινα, όπως και η χαίτη του με την πρόσθεση γκρίζα φωτοσκίαση.

Η κοσμοφόρος ορίζεται από έναν αστράγαλο και ένα πλοχμό. Ο αστράγαλος είναι λευκός με ανοιχτή καφετιά φωτοσκίαση, ενώ ο πλοχμός είναι λευκός ποικιλμένος με κόκκινο και κίτρινο χρώμα, φωτοσκιασμένος με γκρίζα και ανοιχτή καφετή φωτοσκίαση. Σε κάθε γωνιά, εικονίζονται φύλλα ακάνθου, από τα οποία εκφύονται δύο κλάδοι ελίκων, που ελίσσονται ως το μέσο κάθε πλευράς. Μοιάζουν αρκετά με την κοσμοφόρο του Γνώσιος.

Τέλος, το θέμα του ψηφιδωτού έχει προβληματίσει τους ερευνητές, κάποιοι τάσσονται υπέρ της θεωρίας, που εξέφρασε ο Moebius ότι το θέμα της παράστασης μνημονεύει το ανάθημα του Κρατερού στους Δελφούς και στην αντίπαλη πλευρά, βρίσκονται όσοι αρνούνται αυτήν τη θεωρία.

Γρύπας σπαράσσει έλαφο

Στη συνέχεια, υπάρχει ένα ψηφιδωτό μικρής έκτασης σε σχέση με τα προηγούμενα. Εικονίζεται ο σπαραγμός της Ελάφου από έναν γρύπα. Δυστυχώς, το έργο έχει υποστεί μεγάλη φθορά. Ωστόσο, καταφέρνει και σώζεται το θέμα του ψηφιδωτού. Βλέπουμε, αρχικά, την ουρά του γρύπα να περιελίσσεται και να σχηματίζει κύκλο. Εντυπωσιακό είναι επίσης και τα μεγάλα φτερά του, καθώς και η λεπτομέρεια που εικονίζεται όταν μπήγει τα δόντια του στη σάρκα της ελάφου, όπου απεικονίζεται και το αίμα, το οποίο διατρέχει από αυτήν. 

 

Βοτσαλωτό δάπεδο με παράσταση γρύπα που κατασπαράζει ελάφι, 325-300 π.Χ. Πηγή εικόνας: users.sch.gr

Τα δύο πλάσματα της παράστασης αποδίδονται λευκά, ενώ οι πλαστικοί όγκοι διαγράφονται με γκρίζες γραμμές και τονίζονται με λίγη φωτοσκίαση. Εδώ ο οφθαλμός εικονίζεται με μία άσπρη ψηφίδα, στην οποία μέσα βρίσκεται και μία μαύρη. Μ’ ένα κόκκινο χρώμα αποδίδεται και η ράχη του Γρύπα.

Το έργο έχει παρόμοιες τεχνικές με αυτό του Διονύσου επί Πάνθηρος. Επομένως, είναι πολύ πιθανόν αυτό το έργο να ανήκει στον ίδιο ψηφοθέτη.

Ζεύγος Κενταύρων

Δυστυχώς, έχει υποστεί πολλές φθορές, ειδικότερα στο κέντρο της παράστασης. Δεξιά εικονίζεται ένας Κένταυρος με μία φιάλη στο αριστερό του χέρι, ενώ δεξιά μία θηλαία Κένταυρος, η οποία φαίνεται ότι κρατούσε κάποιο αντικείμενο, πιθανόν ένα αγγείο. Η κεφαλή της είναι κατεστραμμένη στο μεγαλύτερο μέρος. Καταλαβαίνουμε, όμως, το γένος της από την παράσταση του στήθους της, που στολίζεται με μια κόκκινη ψηφίδα στη θέση της θηλής της. Καλύτερα έχει καταφέρει να διασωθεί ο αρσενικός Κένταυρος. Το σώμα του είναι στιβαρό και το πρόσωπό του έχει τα χαρακτηριστικά του. Η κόμη είναι κοντή και το γένι του μακρύ. Οι μορφές τονίζονται με λευκό χρώμα στο μαύρο πεδίο, περιγράφονται με ταινίες από ψημένο πηλό και οι πλαστικοί όγκοι των σωμάτων τονίζονται με γκρίζα φωτοσκίαση. Η φιάλη, την όποια κρατάει, έχει κίτρινο χρώμα.

  

Βοτσαλωτό δάπεδο με παράσταση θηλυκού και αρσενικού κενταύρου από την κατοικία του Διονύσου στην Πέλλα, 325-300 π.Χ. Πηγή εικόνας: users.sch.gr

Η τεχνική του ψηφιδωτού είναι παρόμοια μ’ αυτή του Κυνηγιού του Λέοντα, οπότε πιθανόν να ανήκει στο ίδιο ψηφοθέτη. Το θέμα του έργου είναι μοναδικό, όμως η παράσταση Κενταύρων ήταν αρκετά σύνηθες φαινόμενο. 

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

 Χ. Μακαρόνας – Ε. Γιούρη (1989), Οι οικίες αρπαγής της Ελένης και του Διονύσου της Πέλλας, Αθήνα: Εκδ. Εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρία
Μ. Σιγανίδου – Μ. Λιλιμπάκη Ακαμάτη (1996), Η πρωτεύουσα των Μακεδόνων, Αθήνα: Υπουργείο Πολιτισμού
Μ. Λιλιμπάκη Ακαμάτη – Ιω.Μ. Ακαμάτης – Α. Χρισοστόμου – Π. Χρισοστόμου (2011), Το Αρχαιολογικό Μουσείο Πέλλας, Αθήνα: Eurobank

https://www.offlinepost.gr/2024/11/26/ta-psifidwta-tis-pellas-to-kynigi-toy-leonta-o-grypas-kai-to-kentauros-kentaurwn/