Τι είναι το βιώσιμο χρέος

Μία από τις πιο αμφιλεγόμενες έννοιες, είναι αυτό του βιώσιμου χρέους. Το νεοφιλελεύθερο αφήγημα υποστηρίζει ότι το χρέος είναι βιώσιμο μόνο όταν έχεις πρωτογενές και ισοσκελισμένο προϋπολογισμό. Μία άλλη άποψη προσθέτει, ότι βιώσιμο χρέος είναι μόνο όταν μπορείς να πληρώνεις τους τόκους του παλαιότερου χρέους. Επίσης υποστηρίζει, ότι η αποπληρωμή χρεολυσίων δεν επηρεάζει τον προϋπολογισμό του κράτος.
Ας δούμε αναλυτικά τι  πραγματικά συμβαίνει. Ξεκινάμε με το τι σημαίνει βιώσιμο (sustainable) χρέος: είναι αυτό που χαρακτηρίζεται για το οποίο εξασφαλίζεται η πληρωμή των τόκων με εθνικούς πόρους και είναι δυνατή η αναχρηματοδότηση με λογικούς όρους της αποπληρωμής των ληξιπρόθεσμων οφειλών.[Πολιτική Οικονομία:104]
Οι χρηματοδοτικές ανάγκες του κράτους αποτελούνται από δύο κυρίως στοιχεία:


(α) την αποπληρωμή παλαιότερου χρέους και
(β) τη χρηματοδότηση του δημοσιονομικού ελλείμματος, το οποίο συνήθως, αλλά όχι πάντοτε, υπάρχει.
Στατιστικώς, οι αποπληρωμές χρέους αποτελούν το μεγαλύτερο μερίδιο των χρηματοδοτικών αναγκών, και είναι συχνά υπερδιπλάσιες των αναγκών του ελλείμματος. Παρόλα αυτά, οι αποπληρωμές χρέους είναι γνωστές στην αρχή κάθε έτους (σταθερός παράγοντας), ενώ το δημοσιονομικό έλλειμμα είναι ο κυμαινόμενος παράγοντας, αφού εξαρτάται από την πορεία των εσόδων και εξόδων του κράτους αλλά και την κατάσταση (ύφεση, ανάκαμψη κλπ) της οικονομίας στο σύνολό της. Συνεπώς, ακόμη και με ισοσκελισμένο δημοσιονομικό ισοζύγιο ή πλεόνασμα συνήθως χρειάζεται καινούριος δανεισμός κάθε έτος για αποπληρωμή των παλαιότερων χρεών.[Κύπρος]
Σημαντική είναι η «θεσμική μακροοικονομική θεωρία» του Minsky που επιτρέπει την εκτίμηση των εξής τεσσάρων διακριτών, ποιοτικό και ποσοτικά, κατηγοριών χρηματοπιστωτικής κατάστασης του κρατικού τομέα της οικονομίας. Έτσι λοιπόν ο δημόσιος τομέας είναι σε κατάσταση:
(α) ponzi όταν το πρωτογενές πλεόνασμα δεν δημιουργεί ρευστότητα ικανή να χρηματοδοτήσει την αποπληρωμή του συνόλου των τόκων. Είναι, δηλαδή, αναγκασμένος να εκδώσει νέο χρέος για να ικανοποιήσει το υπόλοιπο της
αποπληρωμής των τόκων και του ληξιπρόθεσμου χρέους.
(β)  ultra ponzi όταν ο κρατικός προϋπολογισμός έχει πρωτογενές έλλειμμα.
(γ) κερδοσκόπος όταν το πρωτογενές πλεόνασμα δημιουργεί ρευστότητα περιορισμένη αλλά ικανή για την αποπληρωμή των τόκων και
(δ) αντισταθμιστής όταν το πρωτογενές πλεόνασμα ισούται με ή είναι μεγαλύτερο από τις συνολικές δανειακές υποχρεώσεις του κράτους. [Αργείτης:110-114]
Στο παραπάνω θα ήθελα να συμπληρώσω και το εξής στοιχείο σε ότι αφορά την Ελλάδα: Η συνολική δαπάνη κατά τι περίοδο 2004-2009 (ΝΔ – Κ. Καραμανλής) για την εξυπηρέτηση των δανείων  που είχαν συναφθεί από προηγούμενες κυβερνήσεις ήταν 194,21 δις €  (χρεολυσία 132,9 δις €  ευρώ, τόκοι 61,31 δις. €), ενώ κατά την ίσης χρονικής διάρκειας εξαετία 1998-2003 (ΠΑΣΟΚ – Κ. Σημίτης) ήταν 139,5 δις €  (χρεολύσια 84,7 δις €, τόκοι 54,8 δις €). Δηλαδή, για την εξυπηρέτηση του ελληνικού δημόσιου χρέους, την περίοδο 1998-2009 πληρώθηκαν με νέο δανεισμό συνολικά 331, 71 δις €, ενώ αντίστοιχα την τριετία 2010-2012 πληρώθηκαν(με νέο δανεισμό) συνολικά 114,3 δις € (χρεολύσια 72,2 δις €, τόκοι 42,1 δις €).[Πολιτική Οικονομία:121-122]
Πως μπορεί να μειωθεί το χρέος προκειμένου να γίνει βιώσιμο;
Το ΔΝΤ προκρίνει τους παρακάτω(ή συνδυασμό) τρόπους:
1. Οικονομική ανάπτυξη
2. Δημοσιονομική προσαρμογή λιτότητας
3. Ρητή (de jure) αθέτηση ή αναδιάρθρωση
4. Πληθωρισμό
5. Συνδυασμός σταθερής  οικονομικής ύφεσης και σταθερής δόση του πληθωρισμού.[IMF:9]
Ο Πικεττύ είναι υπέρμαχος της συνδυασμένης λύσης φόρου στον πλούτο και ελεγχόμενου πληθωρισμού, ενώ φέρει και  ως παράδειγμα της μείωσης του χρέους του ΗΒ, όπου από 200% έπεσε στο 50% μέσα σε 25 χρόνια, χωρίς την επιβολή δημοσιονομικής λιτότητας και με τον συνδυασμό ανάπτυξης και ελεγχόμενου πληθωρισμού.[Το
Κεφάλαιο:168 και 383-687]
Συμπέρασμα: Η χώρα δεν έχει επαρκή ρευστότητα για να ικανοποιήσει το ελάχιστο που είναι η πληρωμή των τόκων που δημιουργεί το χρέος της αλλά και η αναχρηματοδότηση του παλαιότερου χρέους της. Άρα, ή θα κεφαλαιοποιεί τόκους με νέα δανεικά, με συνέπεια, το χρέος να συνεχίζει να αυξάνεται ή πρέπει να πάει σε νέα αναδιάρθρωση του χρέους. Αυτό φάνηκε φέτος, όπου η Ελλάδα πρέπει να πληρώσει 22,5 δις τοκοχρεολύσια από τα οποία τα 6 είναι τόκοι ενώ το πρωτογενές πλεόνασμα είναι στα 2 δις. Οι αγορές το ξέρουν και γι’ αυτό πιέζουν για αναδιάρθρωση του μη βιώσιμου ελληνικού χρέους.
ΠΗΓΕΣ
1-Ελληνική πολιτική οικονομία 2000-2010, Λιβάνης 2014, συλλογικό
2-Κύπρος, Γραφείο Διαχείρισης Δημόσιου Χρέους, http://www.mof.gov.cy/mof/pdmo/pdmo.nsf/faq_gr/faq_gr?OpenDocument#1

3-Γιώργος Αργείτης, Χρεοκοπία και Οικονομική κρίση, 20124- IMF,WP/13/66, Financial and Sovereign Debt Crises: Some Lessons Learned and Those Forgotten 5-Thomas Piketty, το κεφάλαιο, 2014

 Akritas