Γιατί το Ισραήλ παραμένει σιωπηλό σε ότι αφορά στη γενοκτονία των Αρμενίων;

Του Arad Nir σε απόδοση-επιμέλεια κειμένου του Μάριου-Ανέστη Καϊτάζη, Κέντρο Ανατολικών Σπουδών - Για χρόνια, ήταν κατανοητό, πως ο λόγος, που η Ιερουσαλήμ απέφευγε τα αιτήματα των Αρμενίων προς τη διεθνή κοινότητα για την αναγνώριση της γενοκτονίας, που υπέφεραν στα χέρια των Οθωμανών Τούρκων κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, ήταν οι στενές σχέσεις Ισραήλ-Τουρκίας. Το Ισραήλ όχι μόνο αρνήθηκε, να αναγνωρίσει, πως η σφαγή ήταν προμελετημένη και σχεδιασμένη από την οθωμανική κυβέρνηση στην Κωνσταντινούπολη, αλλά άσκησε την επιρροή της στην Ουάσινγκτον, για να αποτρέψει τις Ηνωμένες Πολιτείες από το να αναγνωρίσουν τη γενοκτονία.

Και μόνο αυτό ήταν ένας καλός λόγος για τις ποίκιλες τουρκικές κυβερνήσεις να διατηρήσουν στενούς δεσμούς με το Ισραήλ. Η Άγκυρα πίστευε, πως το Ισραήλ είχε σχεδόν μυστικιστικές δυνάμεις επιρροής του Λευκού Οίκου και του Λόφου του Καπιτωλίου.
Οι διπλωματικές σχέσεις μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας καταποντίζονται για πάνω από μισή δεκαετία. Κατά το μεγαλύτερο μέρος αυτού του διαστήματος δεν υπήρχε Τούρκος πρέσβης στο Ισραήλ, ενώ ο Ισραηλινός πρέσβης στην Τουρκία έπεσε σε δυσμένεια κι εκδιώχθηκε από την Άγκυρα. Τα μέλη του φιλο-ισραηλινού λόμπι έπαψαν, να συναντιούνται με τον Τούρκο πρέσβη στην Ουάσινγκτον κι οι Αμυντικές Δυνάμεις του Ισραήλ βρήκαν έξυπνες ακόμα και πετυχημένες εναλλακτικές για τη συνεργασία με τον τουρκικό στρατό, τουλάχιστον σε ότι αφορά στο Ισραήλ.
Αυτή τη χρονιά οι Αρμένιοι σηματοδοτούν την εκατονταετηρίδα της γενοκτονίας. Δεδομένης της επιδείνωσης των σχέσεων του με την Τουρκία, αυτή η αφορμή φαίνεται, να παρέχει στο Ισραήλ την τέλεια ευκαιρία να απαντήσει στην ηθική αξίωση, πως αναγνωρίζει τη γενοκτονία των Αρμενίων, ακριβώς όπως έκανε ο Πάπας Φραγκίσκος πρόσφατα ακολουθημένος από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Στην πραγματικότητα δεκάδες επιφανείς Ισραηλινοί καλλιτέχνες κι ακαδημαϊκοί πρόσφατα υπέγραψαν μια αίτηση με την οποία καλούν την ισραηλινή κυβέρνηση και την Knesset να αναγνωρίσουν τη γενοκτονία των Αρμενίων.
Παρ’ όλα αυτά, επισήμως το Ισραήλ συνεχίζει, να συστρέφεται. Ο Υπουργός Εξωτερικών συνιστά την επίδειξη μεγαλύτερης συμπάθειας για το αρμενικό ζήτημα, κι αυτή θα είναι η πρώτη χρονιά, που το Ισραήλ θα στείλει μια επίσημη αντιπροσωπεία να συμμετάσχει στην τελετή μνήμης, που θα λάβει χώρα στο Γιερεβάν. Ωστόσο, θα είναι μια χαμηλόβαθμη αντιπροσωπεία, που θα απαρτίζεται από μέλη της Knesset. Ο εκπρόσωπος του Υπουργείου Εξωτερικών, Emmanuel Nahshon, παρουσίασε την επίσημη θέση του Ισραήλ στην Al-Monitor, λέγοντας: «Η θέση του Ισραήλ δεν έχει αλλάξει. Είμαστε ευαίσθητοι και προσηλωμένοι στην τρομερή τραγωδία του αρμενικού λαού κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου κι εκφράζουμε τη συμπάθεια και την αλληλεγγύη μας. Οι περισσότερες προσπάθειες της διεθνούς κοινότητας πρέπει να εστιάζουν στην αποφυγή ανθρωπιστικών τραγωδιών στο μέλλον.»
Μερικοί ανώτεροι Ισραηλινοί αξιωματούχοι, που ασχολούνται με το ζήτημα, μίλησαν στην Al-Monitor για αυτό υπό τον όρο της ανωνυμίας. Τόνισαν, πως δεν πρόκειται μόνο για ευαισθησία απέναντι στις τουρκικές ευαισθησίες, αλλά και για ευαισθησία, που το Ισραήλ θέλει να δείξει, προς το Αζερμπαϊτζάν, το οποίο συνορεύει και με την Τουρκία και την Αρμενία. Από την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, τα σύνορα στην περιοχή του Καυκάσου έχουν επαναπροσδιοριστεί. Μια συνέπεια είναι μια συνεχιζόμενη κατάσταση πολέμου μεταξύ Αζερμπαϊτζάν κι Αρμενίας. Ένας από τους πυλώνες του νέου εθνικού αφηγήματος του Αζερμπαϊτζάν είναι η «σφαγή Khojaly», που αναφέρεται σε μια μάχη στο χωριό Khojaly, το οποίο βρίσκεται στον αμφισβητούμενο αρμενικό θύλακα Nagorno-Karabakh, στις 26/2/1992. Σύμφωνα με το αφήγημα των Αζέρων, οι δυνάμεις των Αρμενίων σκότωσαν 600 Αζέρους πολίτες εκεί συμπεριλαμβανομένων 169 γυναικών και παιδιών.
Σε αυτή την περίπτωση, οι Αρμένιοι αρνούνται την ευθύνη για τη σφαγή των πολιτών, όπως και για έναν μακρύ κατάλογο φρικαλεοτήτων για τις οποίες κατηγορούνται από τους Αζέρους από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Δεδομένης αυτής της σχέσης δεν προκαλεί έκπληξη, που οι Αζέροι χαρακτηρίζουν τις αξιώσεις των Αρμενίων για γενοκτονία ως κατασκευασμένες. Η απόφαση της περασμένης εβδομάδας από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να χρησιμοποιήσει τον όρο «αρμενική γενοκτονία» περιγράφηκε από έναν εκπρόσωπο του Υπουργείου Εξωτερικών του Αζερμπαϊτζάν ως «μια προσπάθεια παραποίησης της ιστορίας (κι) ερμηνείας της για πολιτικούς σκοπούς» που απορρέει από την υπαναχώρηση του κοινοβουλίου μπροστά στην αρμενική πίεση.
Η Gallia Lindenstrauss του Ισραηλινού Ινστιτούτου Σπουδών Εθνικής Ασφάλειας (Israel’s Institute for National Security Studies) είπε, πως το Αζερμπαϊτζάν είναι η μουσουλμανικη χώρα με την οποία το Ισραήλ έχει σήμερα τους πιο στενούς δεσμούς. Οι εμπορικές συναλλαγές μεταξύ Ισραήλ κι Αζερμπαϊτζάν εκτιμάται, πως ξεπερνούν τα 5 δισεκατομμύρια δολάρια. Το Ισραήλ εισάγει περίπου το 40% του πετρελαίου του από εκεί κι εξάγει εκεί κυρίως όπλα και προηγμένα αμυντικά συστήματα. Το 2012, όταν οι συζητήσεις για ένα χτύπημα του Ισραήλ στο Ιράν βρίσκονταν στο αποκορύφωμά τους, ο Υπουργός Εξωτερικών παρέθεσε αυτό, που έλεγε ένας ανώτερος αξιωματικός των ΗΠΑ (προφανώς με μεγάλη υπερβολή): «Οι Ισραηλινοί έχουν αγοράσει έναν αεροδιάδρομο… κι αυτός ο αεροδιάδρομος ονομάζεται Αζερμπαϊτζάν.»
Περίπου πριν από 6 μήνες, ο Υπουργός Αμύνης, Moshe Ya’alon, πραγματοποίησε την πρώτη του δημόσια επίσκεψη στο Αζερμπαϊτζάν. Ο Υπουργός Εξωτερικών, Avigdor Liberman έχει επισκεφτεί το Μπακού, την πρωτεύουσα, σε αρκετές περιπτώσεις. Ενώ βρίσκονταν εκεί, κι οι δυο τους άκουσαν από τους οικοδεσπότες τους, πως το Αζερμπαϊτζάν -όπως κι η ισραηλινή κυβέρνηση- θεωρεί, πως η πυρηνική ικανότητα του Ιράν είναι μια υπαρξιακή απειλή.
Τα σύνορα του Αζερμπαϊτζάν με το Ιράν εκτείνονται για 611χιλιόμετρα (380 μίλια) καθιστώντας τα μεγαλύτερα από τα σύνορα της Τουρκίας με το Ιράν, που είναι 499 χιλιόμετρα (310 μίλια). Στο μεταξύ τα σύνορα της Αρμενίας με το Ιράν εκτείνονται για μόλις 35 χιλιόμετρα (22 μίλια). Αν το μήκος των συνόρων μπορεί, να χρησιμοποιηθεί για τον προσδιορισμό της σημασίας των σχέσεων με αυτές τις χώρες, τότε η Αρμενία είναι η λιγότερο σημαντική από όλες. Και γενικότερα θεωρείται σύμμαχος μιας χώρας, την οποία ο Πρωθυπουργός Benjamin Netanyahu συγκρίνει με τη Γερμανία του Χίτλερ.
Επιστρέφοντας στην επίσημη θέση, όπως παρουσιάστηκε από τον εκπρόσωπο του ισραηλινού Υπουργείου Εξωτερικών, φαίνεται, πως η έκκληση προς τη διεθνή κοινότητα «για την αποφυγή ανθρωπιστικών τραγωδιών στο μέλλον» μπορεί, να μην αναφέρεται μόνο στα περιστατικά μαζικών δολοφονιών, που διαπράττονται καθημερινά από το Ισλαμικό Χαλιφάτο εναντίον οποιουδήποτε δεν είναι ένας από αυτούς – Γιαζίντι, Χριστιανοί ή Αλεβίτες. Κυρίως στρέφεται εναντίον της «ρητής πρόθεσης» του Ιράν «για εξαφάνιση του εβραϊκού κράτους», όπως επανέλαβε ο Netanyahu στις 16/4 στο Yad Vashem κατά τη διάρκεια μιας τελετής μνήμης για τα θύματα του Ολοκαυτώματος. Εδώ έγκειται ο πραγματικός λόγος για την πολιτική του Ισραήλ σχετικά με το αν θα αναγνωρίσει την αρμενική γενοκτονία. Ο (πραγματικός) λόγος δεν είναι η Τουρκία. Είναι το Ιράν.

al-monitor