Το έτος του προβάτου

Το 2015 διατηρήθηκε μεν βατό τεχνητά, χωρίς μεγάλες εξάρσεις, αλλά τα γεωοικονομικά και γεωπολιτικά προβλήματα έμειναν άλυτα και κορυφώθηκαν – κάτι που δεν επιτρέπει μεγάλη αισιοδοξία για το 2016, ειδικά για το δεύτερο εξάμηνο

Όπως ήταν αναμενόμενο, στο τέλος ενός ανήσυχου έτους η Fed υποχρεώθηκε να αυξήσει τα βασικά της επιτόκια, για να αποφύγει την απώλεια της αξιοπιστίας της – γεγονός που θα προκαλούσε έναν παγκόσμιο πανικό, με απρόβλεπτα αποτελέσματα. Έτσι διατηρήθηκε ακόμη μία φορά με τεχνητό τρόπο η ηρεμία στον πλανήτη – επισφραγίζοντας την πολιτική που ακολουθήθηκε ολόκληρο το έτος, προς αποφυγή μίας ολοκληρωτικής καταστροφής.

Τα σημαντικότερα γεγονότα του έτους του προβάτου, του 2015, στα οποία πρωτοστάτησε ξανά η Ελλάδα, φαίνονται στο γράφημα που ακολουθεί – ενώ στη χώρα μας επιστρέφει η πολιτική αστάθεια, όπως συμπεραίνεται από τη μικρή διαφορά της κυβέρνησης σε σχέση με την αντιπολίτευση (1%), ακολουθούμενη από την Ισπανία, από τη Γαλλία και προηγουμένως από την Πορτογαλία.

Φυσικά ο μεγάλος ασθενής, ο οποίος θα υποδεχθεί το 2016 με μία έντονη επιδείνωση της ασθένειας του, δεν είναι η Ελλάδα, αλλά οι Η.Π.Α. – όπου κανένας δεν πιστεύει πως η ανεργία μειώθηκε πράγματι στο 5%, αφού 94.000.000 άνθρωποι που είναι σε θέση να εργασθούν δεν καταγράφονται στην αγορά εργασίας.

Με δεδομένο δε το ότι, το μοναδικό μέρος του εργαζόμενου πληθυσμού, στο οποίο διαπιστώνεται αύξηση των νέων θέσεων εργασίας, αφορά τη μερική απασχόληση ατόμων άνω των 55 ετών στον τομέα των υπηρεσιών, η οικονομική κατάσταση της υπερδύναμης είναι πολύ χειρότερη από αυτήν που ανακοινώνεται με τις χειραγωγημένες στατιστικές.

Εκτός αυτού, ο τζίρος της λιανικής υποφέρει, τα έσοδα, καθώς επίσης τα κέρδη των επιχειρήσεων μειώνονται, ενώ έχει δημιουργηθεί μία μεγάλη φούσκα στα πάγια και στα χρέη, η οποία αργά ή γρήγορα θα εκραγεί. Φυσικά συνεχίζει να επιδεινώνεται η αγορά των ομολόγων υψηλού ρίσκου (άρθρο), τα οποία τοκίζονται πλέον με 17%, ενώ τα δίδυμα ελλείμματα αυξάνονται – μεταξύ άλλων ως αποτέλεσμα του υπερτιμημένου δολαρίου, το οποίο δυσχεραίνει τις αμερικανικές εξαγωγές.

Οι εκροές κεφαλαίων από τα αμοιβαία ομολογιακά κεφάλαια εκτοξεύθηκαν στα ύψη, φτάνοντας στα 13 δις $ πριν από μία περίπου εβδομάδα, εκ των οποίων τα 5,3 δις $ αφορούσαν τα Junk Bonds – γεγονός που αποτελεί ρεκόρ τριών ετών. Κάτι ανάλογο συμβαίνει με τα επενδυτικά και δανειακά κεφάλαια, τα οποία εγκαταλείπουν μαζικά τις αναπτυσσόμενες οικονομίες – ενώ έχουν συσσωρευτεί στις Η.Π.Α. βουνά φοιτητικών δανείων, ενεργειακών πιστώσεων, δανείων για την αγορά αυτοκινήτων κοκ. τα οποία κάποια στιγμή θα «κοκκινίσουν», προλογίζοντας την επόμενη χρηματοπιστωτική κρίση.

Η κεντρική τράπεζα της χώρας το γνωρίζει προφανώς, ελπίζοντας όμως πως το κραχ θα καθυστερήσει, δίνοντας της την ευκαιρία να έχει αυξήσει μέχρι τότε τα επιτόκια, για να μπορέσει στη συνέχεια να τα μειώσει (ανάλυση) – υιοθετώντας κατ’ ανάγκη μία πολιτική υψηλού ρίσκου, η οποία ευχόμαστε να αποδώσει.

Οι άλλοι ασθενείς

Περαιτέρω, ο δεύτερος μεγάλος ασθενής σε κρατικό επίπεδο είναι η Ιαπωνία, η οποία εντείνει την «πολιτική καμικάζι» που έχει υιοθετήσει μερικά χρόνια πριν (άρθρο) – βάζοντας σε δεύτερη μοίρα τα μεγάλα ελλείμματα του προϋπολογισμού της, καθώς επίσης το εξτρεμιστικά υψηλό δημόσιο χρέος της, το οποίο σύντομα θα φτάσει στο 250% του ΑΕΠ της.

Παραδόξως όμως οι εισηγμένες επιχειρήσεις της είναι σε καλή κατάσταση, οπότε εύλογα υπολογίζεται άνοδος στο χρηματιστήριο της – υπό την προϋπόθεση της διατήρησης των χαμηλών τιμών ενέργειας, έτσι ώστε να μην καταρρεύσει το δημόσιο της.

Οι χαμηλές τιμές της ενέργειας βέβαια, οι οποίες είναι ωφέλιμες τόσο για την Ιαπωνία, όσο και για την Ευρώπη (Γερμανία), λόγω της μεγάλης εξάρτησης τους από τις εισαγωγές, δημιουργούν σημαντικά προβλήματα στις χώρες παραγωγής πετρελαίου – οι οποίες έχουν υπολογίσει αρκετά υψηλότερες τιμές, για να διατηρήσουν ισοσκελισμένους τους προϋπολογισμούς τους (γράφημα, κράτη του OPEC).

Πετρέλαιο – η τιμή που είναι βιώσιμη η παραγωγή του πετρελαίου ανά χώρα (τιμή ισοσκέλισης).

Όπως φαίνεται από το προηγούμενο γράφημα η Βενεζουέλα, για παράδειγμα, χρειάζεται μία τιμή πετρελαίου 125 $ το βαρέλι για να έχει ισοσκελισμένο προϋπολογισμό – ενώ, όταν η τιμή είναι χαμηλότερη, αυξάνονται τα ελλείμματα και τα χρέη της. Για τη Σαουδική Αραβία, η τιμή είναι 106 $ – γεγονός που σημαίνει πως εάν δεν αυξηθεί σύντομα, θα κινδυνεύσει μετά από 4-5 χρόνια να χρεοκοπήσει.

Εκτός από τις χώρες του OPEC, προβλήματα έχουν όλες οι άλλες που παράγουν πετρέλαιο – όπως η Αυστραλία, ο Καναδάς, η Νορβηγία, η Βραζιλία, η Ρωσία κοκ. Η καλυτέρευση όμως των τιμών αναμένεται όταν εξισορροπήσει η ζήτηση με την προσφορά – όπου η τελευταία, από 2,3 εκ. βαρέλια την ημέρα (υπερπροσφορά), έχει περιοριστεί στα 1,6 εκ., συνεχίζοντας να παραμένει υψηλή. Σύμφωνα δε με την Lloyds, η τιμή του βαρελιού θα φτάσει στα 65 $ το βαρέλι στα τέλη του 2016.

Επίλογος

Ολοκληρώνοντας, το 2015 διατηρήθηκε μεν «βατό» τεχνητά, χωρίς μεγάλες εξάρσεις, αλλά τα προβλήματα έμειναν άλυτα και κορυφώθηκαν – κάτι που δεν επιτρέπει μεγάλη αισιοδοξία για το 2016. Ειδικά για το δεύτερο εξάμηνο, εάν δεν μεσολαβήσουν μεγάλες αλλαγές.

Κάτι ανάλογο συμβαίνει και με τις γεωπολιτικές αναταραχές, στην περιοχή της Μέσης Ανατολής κυρίως, χωρίς να υποτιμούμε τις εντάσεις στην Αφρική – οι οποίες έχουν επίσης κορυφωθεί, χωρίς να έχουν βρεθεί βιώσιμες λύσεις.

Τέλος, το μεταναστευτικό και η τρομοκρατία στην Ευρώπη, τα οποία ξεκίνησαν το 2015, θα ενταθούν το επόμενο έτος – θέτοντας σε κίνδυνο, μαζί με την κρίση χρέους, τόσο την Ευρωζώνη (ευρώ), όσο και τη συνοχή ολόκληρης της ΕΕ.

Άρης Οικονόμου, Senior Analyst (finance & markets)