Η εμπλοκή ΝΑΤΟ στο Αιγαίο και τα ζητήματα που εγείρονται

Κρίσιμα ζητήματα που αφορούν το στάτους κβο του Αιγαίου, ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα και αρμοδιότητες ανοίγει η ελληνοτουρκική συμφωνία -υπό την... εγγύηση της Ανγκελα Μέρκελ- με την οποία οι δυο χώρες προσκάλεσαν από κοινού το ΝΑΤΟ να αναλάβει ρόλο στη διαχείριση της μεταναστευτικής κρίσης. Η Ελλάδα, υπό την τρομακτική πίεση που υφίσταται από τις προσφυγικές ροές και την απειλή των εταίρων για «μεταφορά» των ευρωπαϊκών συνόρων στα ελληνοσκοπιανά σύνορα, υποχρεώθηκε σε μια συμφωνία η οποία, ενώ εξαρτά από τις καλές διαθέσεις της Τουρκίας την ανάσχεση των προσφυγικών ροών, ανοίγει «παράθυρο» για την Αγκυρα στο Αιγαίο.Πάντως, εφόσον διασφαλιστούν ελληνικά συμφέροντα και θέσεις, με τη νατοϊκή αποστολή θα καταδειχθεί η δυσκολία φύλαξης των θαλάσσιων συνόρων σε απάντηση των επικρίσεων που δέχεται η χώρα μας και θα δοκιμασθεί η αξιοπιστία της Τουρκίας απέναντι στις υποσχέσεις της.

 

Προβληματισμό προκαλεί το γεγονός πως, πέραν της γενικής συμφωνίας την οποία παρουσίασε με δήλωσή του ο γ.γ. της Συμμαχίας Γ. Στόλτενμπεργκ, δεν υπάρχει κανένα άλλο επίσημο έγγραφο που να πιστοποιεί και να περιγράφει το πλαίσιο αυτής. Σύμφωνα με τη νατοϊκή πρακτική, θα κληθεί εντός των επόμενων ημερών η Στρατιωτική Επιτροπή να εξειδικεύσει το πλαίσιο της αποστολής που θα αναλάβει η ναυτική δύναμη SNMG2 και αναμένεται να βρεθούν στο τραπέζι όλες οι τουρκικές διεκδικήσεις στο Αιγαίο. Η δήλωση του γ.γ. της Συμμαχίας Γ. Στόλτενμπεργκ είναι η εξής:«Ο στόχος είναι η συμμετοχή στις διεθνείς προσπάθειες για την αναχαίτιση της παράνομης διακίνησης και παράνομης μετανάστευσης στο Αιγαίο. Ως μέρος της συμφωνίας, οι ελληνικές και τουρκικές ένοπλες δυνάμεις θα επιχειρούν μόνο στα δικά τους χωρικά ύδατα ή στον δικό τους εναέριο χώρο. Δεν θα πρόκειται για αποστολή ανακοπής ή προώθησης πίσω των βαρκών των προσφύγων, αλλά η παροχή κρίσιμων πληροφοριών και η επιτήρηση για να βοηθήσουμε την αντιμετώπιση των διακινητών ανθρώπων και των εγκληματικών δικτύων». Στο πλαίσιο αυτό, το ΝΑΤΟ θα συνεργάζεται στενά με τις εθνικές ακτοφυλακές και την ΕΕ.

 

Σύμφωνα με τις ελληνικές πηγές, η νατοϊκή δύναμη θα δρα ανατολικά των ελληνικών νησιών, με σκοπό την άμεση επιστροφή στην Τουρκία όσων περνούν τα χωρικά ύδατά της και φθάνουν στα ελληνικά. Τα νατοϊκά πλοία θα εντοπίζουν το ίχνος (συντεταγμένες του πλοίου των διακινητών) και άμεσα θα ειδοποιούν ή την τουρκική ακτοφυλακή ή τη FRONTEX και το σκάφος θα επιστρέφει στην Τουρκία. Οι ίδιες πηγές διευκρινίζουν ότι στην απόφαση προβλέπεται με σαφήνεια ότι θα υπάρχει απόλυτος σεβασμός των πλοίων της δύναμης προς το αντίστοιχο περιφερειακό κέντρο έρευνας και διάσωσης.

 

Τα ερωτήματα που εγείρονται είναι κρίσιμα:

 

• Η αναφορά του γ.γ. της Συμμαχίας για δράση των δύο χωρών εντός των χωρικών υδάτων και του εναέριου χώρου τους ακούγεται αυτονόητη, αλλά είναι ανισομερής για την Ελλάδα. Η Τουρκία, σύμφωνα με το status quo στο Αιγαίο, δεν έχει άλλη αρμοδιότητα πέραν των χωρικών υδάτων και του εναέριου χώρου της που συμπίπτει με το FIR Κωνσταντινούπολης. Αντιθέτως, η Ελλάδα έχει την ευθύνη για Ερευνα και Διάσωση σε όλο το Αιγαίο και στα διεθνή ύδατα και στον διεθνή εναέριο χώρο σε όλο το όριο του FIR Αθηνών. Και ο διεθνής εναέριος χώρος δεν αφορά μόνο το κέντρο του Αιγαίου αλλά και ευαίσθητες περιοχές όπως π.χ. μεταξύ του Αγαθονησίου και της Λέρου, ή μεταξύ των Ιμίων και της Καλύμνου. Αυτήν την αρμοδιότητα της Ελλάδας αμφισβητεί παγίως η Τουρκία, κάτι που ανήθικα έπραξε και την Πέμπτη με την έκδοση της ΝΟΤΑΜ για την Ερευνα και Διάσωση στην Κίναρο. Με την απόφαση, όπως την παρουσίασε ο κ. Στόλτενμπεργκ, η Ελλάδα αποσύρεται και μάλιστα κατόπιν συμφωνίας με την Τουρκία από την άσκηση αυτών των αρμοδιοτήτων και παραδίδει αυτήν την αρμοδιότητα στο ΝΑΤΟ! Τα χωρικά ύδατα και ο εθνικός εναέριος χώρος του Αιγαίου που θα αυτοπεριορίζονται οι ελληνικές ένοπλες δυνάμεις (στο πλαίσιο της νατοϊκής αποστολής) αφορούν ένα πολύ μικρό μέρος του.

 

• Η Λήμνος θα συμπεριλαμβάνεται στους σχεδιασμούς του ΝΑΤΟ και θα χρησιμοποιείται το αεροδρόμιό της για τη νατοϊκή επιχείρηση; Ή θα εξαιρεθεί, όπως παγίως απαιτεί η Τουρκία;

 

• Εφόσον η Τουρκία επιμένει στη θεωρία των «Γκρίζων Ζωνών», σε περιοχές που αμφισβητεί την ελληνική κυριαρχία, όπως τα Ιμια, ποιος θα ασκεί αρμοδιότητες Ερευνας και Διάσωσης; Στο πλαίσιο της γενικής συμφωνίας το ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό θα μπορεί να περιπολεί στα χωρικά ύδατα των Ιμίων ή θα υπόκειται στο βέτο της Τουρκίας στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ;

 

• Η ελληνοτουρκική συμφωνία προϋποθέτει ότι έχει αρθεί η αμφισβήτηση της Τουρκίας στο εύρος του εναέριου χώρου στην περιοχή μεταξύ των 6 και 10 ν.μ. Εάν όμως στη Στρατιωτική Επιτροπή του ΝΑΤΟ η Τουρκία επιμείνει (όπως και αναμένεται) στη θέση της, τότε ανοίγει ο ασκός του Αιόλου για ντε φάκτο «ουδετεροποίηση» της ζώνης αυτής των 4 ν.μ. του εθνικού εναέριου χώρου, η οποία, επίσης σιωπηρά, δεν αναγνωρίζεται ούτε από τις ΗΠΑ. • Δημιουργείται η αίσθηση περί «ειδικού καθεστώτος» στο Αιγαίο, όπου μάλιστα η διευθέτηση των ειδικών συνθηκών ανατίθεται σε μια Στρατιωτική Συμμαχία, η οποία αναλαμβάνει (στην προκειμένη περίπτωση ο Γερμανός υποναύαρχος διοικητής της SNMG2) την άτυπη «διαιτησία» μεταξύ δύο συμμάχων.

 

• Οπως είπε Αμερικανός αναλυτής, σχολιάζοντας την επιστράτευση του ΝΑΤΟ για την αντιμετώπιση του Προσφυγικού, «δεν χρειάζεται μια μπουλντόζα για να σπάσεις το καρύδι». Η Τουρκία χρησιμοποιεί το μεταναστευτικό για να εξασφαλίσει μεταξύ άλλων την προώθηση και εμπέδωση των αμφισβητήσεών της εις βάρος της Ελλάδας, με ελληνική υπογραφή και σφραγίδα του ΝΑΤΟ.

 

• Η Τουρκία δεν έχει αποδεχθεί την παραμονή στο έδαφός της όλων των μεταναστών και προσφύγων που περνούν τα σύνορά της, όπως προϋποθέτει η νατοϊκή εμπλοκή και σύμφωνα με τα όσα παρουσίασε η ελληνική κυβέρνηση. Κι αυτό διότι η Αγκυρα θα έπρεπε να συναινέσει στην επαναπροώθηση όλων όσοι επιχειρούν να περάσουν από τις τουρκικές ακτές στα ελληνικά νησιά.

 

Ενα τρα­γικό παιχνίδι της μοίρας, όμως, ήρθε να υπονομεύσει την εμπιστοσύνη στην οποία υποτίθεται ότι στηρίζεται αυτή η συμφωνία μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, με τη διαμεσολάβηση και εγγύηση των Γερμανών. Το απόγευμα της Τετάρτης ελληνική πηγή δήλωνε στο περιθώριο της Συνόδου Υπουργών Αμυνας του ΝΑΤΟ ότι διασφαλίστηκε ο πλήρης σεβασμός των αρμοδιοτήτων στην Ερευνα και Διάσωση. Λίγες ώρες μετά την τραγωδία με την πτώση του ελικοπτέρου και την απώλεια των τριών αξιωματικών στην Κίναρο, η Αγκυρα επισήμως έσπευσε να αμφισβητήσει το δικαίωμα της Ελλάδας για Ερευνα και Διάσωση στο μέσο του Αιγαίου. Οι ελληνικές αρχές εκδίδουν στις 03.39 της 11ης Φεβρουαρίου τη ΝΟΤΑΜ 0286/16 αναγγέλλοντας την έναρξη επιχείρησης Ερευνας και Διάσωσης για το ελικόπτερο που είχε χαθεί το στίγμα του στην περιοχή της Κινάρου και τον συντονισμό αναλαμβάνει το κέντρο του Πειραιά.

 

Στις 04.30 οι τουρκικές αρχές εκδίδουν δική τους ΝΟΤΑΜ (Α0701/16) με την οποία δηλώνεται ότι η Τουρκία δεν αποδέχεται τον καθορισμό της περιοχής Ερευνας και Διάσωσης στα όρια του FIR Αθηνών. Και ότι η ίδια έχει τις δυνατότητες και τα μέσα να πραγματοποιεί επιχειρήσεις SAR στην περιοχή που η ίδια έχει δηλώσει στον ΙΜΟ ως ζώνη δικής της ευθύνης. Η περιοχή αυτή, όπως έχει αποκαλύψει από μηνών το «Εθνος της Κυριακής», εκτείνεται μέχρι το μέσο του Αιγαίου... Ακολούθησε η συνήθης ανταλλαγή ΝΟΤΑΜs μεταξύ των δύο χωρών, όπου η Αθήνα απέρριψε τις αξιώσεις της Τουρκίας, με την Αγκυρα να επιμένει στη δική της θέση. Το πολιτικό συμπέρασμα, όμως, ήταν ότι η Τουρκία κάθε άλλο παρά έχει αλλάξει στάση στο θέμα της Ερευνας και Διάσωσης, αλλά θα επιχειρήσει μέσω της εμπλοκής του ΝΑΤΟ να αδρανοποιήσει την ελληνική αρμοδιότητα σε μεγάλες περιοχές του Αιγαίου.

 

Τον Δεκέμβριο η Τουρκία, αγνοώντας τα ελληνικά διαβήματα, έσπευσε να δεσμεύσει και μάλιστα για διάστημα ενός χρόνου (μέχρι 31 Δεκεμβρίου 2016) για ασκήσεις μια μεγάλη περιοχή του Αιγαίου η οποία εκτείνεται σε όλη την περιοχή βόρεια από την Κίναρο (NAVTEX 1183/15), ενώ την Πέμπτη η Τουρκία επανήλθε εκδίδοντας ακόμη μία NAVTEX (119/16) για την πραγματοποίηση «επιστημονικών ερευνών» από το τουρκικό ερευνητικό σκάφος TCG Cesme για το διάστημα από 16-28 Φεβρουαρίου.

 

Σε κάθε περίπτωση, το γεγονός ότι η Ελλάδα αποδέχτηκε να καλέσει από κοινού με την Αγκυρα το ΝΑΤΟ, έναν οργανισμό στον οποίο η Τουρκία συμμετέχει και με δικαίωμα βέτο, και να αναλάβει ρόλο που επικαλύπτει ελληνικές αρμοδιότητες στο Αιγαίο, συνιστά κίνηση με σοβαρότατες και μακροπρόθεσμες συνέπειες.

 

Πηγή