Οι Πουριτανοί ήταν περισσότερο Ιουδαίοι παρά Προτεστάντες

Η λέξη «πουριτανός» είναι ένα όνομα συχνά παρεξηγημένο. Οι Πουριτανοί ήταν προτεστάντες φονταμενταλιστές, κατά τη διάρκεια του Αγγλικού εμφυλίου πολέμου (γνωστού και ως πουριτανική επανάσταση) του 17ου αιώνα, οι οποίοι επιθυμούσαν να «καθαρίσουν» (“purify” εξ ου και το όνομα) την Εκκλησία της Αγγλίας από τις καθολικές πρακτικές της. (Η Εκκλησία της Αγγλίας είχε ιδρυθεί το 1534 από τον βασιλιά Ερρίκο τον Η΄, 1491-1547). Μερικοί Πουριτανοί, γνωστοί ως Αυτονομιστές (Separatists) «χωρίστηκαν», σχηματίζοντας τη δική τους εκκλησία. Οι Πουριτανοί θεώρησαν ότι το Κοινοβούλιο, και όχι ο βασιλιάς, θα πρέπει να έχει τον τελευταίο λόγο και ότι η ηθική καθοδήγηση για κάθε δικαστική απόφαση πρέπει να προέρχεται από την Βίβλο που θεωρείται ότι είναι η ανώτατη αρχή σε όλα τα θέματα.

Οι Πουριτανοί είχαν εμμονή με τη Βίβλο και προσδιόρισαν την πολιτική τους πάλη ενάντια στην Αγγλία με εκείνη των αρχαίων Εβραίων εναντίον του Φαραώ ή του βασιλιά της Βαβυλώνας. Επειδή ταυτίζονταν τόσο έντονα με το αρχαίο Ισραήλ, επέλεξαν να ταυτιστούν με την Παλαιά Διαθήκη (World Book Encyclopedia & Εγκυκλοπαίδεια Judaica). Το 1620, οι «αυτονομιστές» απέπλευσαν για την Αμερική από το Mayflower. Οι αυτονομιστές / Πουριτανοί που εγκαταστάθηκαν στην Αποικία του Πλύμουθ αποκαλούσαν τους εαυτούς τους “Pilgrims” («ταξιδιώτες» αλλά και «προσκυνητές»), λόγω της περιπλάνησής τους σε αναζήτηση της θρησκευτικής ελευθερίας. Η πουριτανική κουλτούρα της Νέας Αγγλίας χαρακτηρίστηκε από την αρχή μιας βαθιάς σύνδεσης με εβραϊκά θέματα. Καμία άλλη χριστιανική κοινότητα στην ιστορία δεν ταυτίστηκε περισσότερο με τους Ισραηλίτες της Αγίας Γραφής από ό, τι οι πρώτες γενιές των εποίκων από την Αποικία του Κόλπου της Μασαχουσέτης, οι οποίοι πίστευαν ότι η ζωή τους είναι μια κυριολεκτική αναπαράσταση του βιβλικού δράματος του περιούσιου λαού, που ήταν ο λαός Ισραήλ. Από τη στιγμή που οι ίδιοι θεωρούσαν ότι ήταν τα διωκόμενα θύματα του αμαρτωλού χριστιανικού καθεστώτος του Παλαιού Κόσμου (Αγγλία), οι πουριτανοί είχαν επίσης μια φυσική συμπάθεια για τους Εβραίους της δικής τους εποχής. Ο πουριτανός προτεστάντης ηγέτης Cotton Mather επανειλημμένα αναφερόταν στους Εβραίους στην προσευχή του ως «αγαπημένο λαό του Θεού». Η επιρροή της Παλαιάς Διαθήκης σηματοδοτεί κάθε βήμα της πουριτανικής εξόδου στη Σιών τους στην έρημο του Νέου Κόσμου. Η Παλαιά Διαθήκη διαμόρφωσε την σκέψη τους και τους χαρακτήρες τους. Οι αντιλήψεις της έγιναν αντιλήψεις τους.

Οι «αυτονομιστές», όταν ήταν έτοιμοι να αναχωρήσουν από την Αγγλία για τη Νέα Γη, νήστευσαν με ένα τρόπο που θυμίζει τις νηστείες που είχαν οι Ισραηλίτες πριν από κάθε νέα επιχείρηση. Ο πάστοράς τους Robertson διάβασε από το Α΄ Σαμουήλ 23: 3-4 και στη συνέχεια έπλευσαν προς τη Νέα Χαναάν στην Αμερική. Το έθιμο αυτό (νηστεία) διατηρήθηκε. Στις αρχές του 1620, την χρονιά που αποβιβάστηκαν στο νέο Plymouth, ορίσθηκε μια επίσημη ημέρα προσευχής. Ο πάστορας Robinson μίλησε και πάλι παραθέτοντας ένα απόσπασμα από το Α΄ Σαμουήλ 23: 3-4. Αυτό το έθιμο συνεχίστηκε μέχρι το 1800, όταν ο Πρόεδρος Ανταμς καθιέρωσε «εθνική ημέρα προσευχής και νηστείας».

Η επόμενη μεγάλη ομάδα πουριτανών αποίκων που έφθασε στη Νέα Αγγλία (1630), είχε επικεφαλής τον John Winthrop (1588-1649 - φώτο) και ίδρυσαν την αποικία του Κόλπου της Μασσαχουσέττης. Τους διοικούσε μια ελίτ κορυφαίων πουριτανικών οικογενειών - δεδομένου ότι η ίδια η αποικία είχε ως βάση το πουριτανικό πνεύμα της Βίβλου, και ειδικά της Παλαιάς Διαθήκης. Οι Πουριτανοί πίστευαν ολόψυχα ότι είχαν ειδική αποστολή να δημιουργήσουν στην Αμερική ένα μοντέλο κοινωνίας που θα έχει ως πρότυπο τα διδάγματα της Παλαιάς Διαθήκης. «Αν τηρήσουμε αυτή τη Διαθήκη», διαβεβαίωσε ο Κυβερνήτης Ιωάννης Winthrop το λαό του, «θα διαπιστώσουμε ότι ο Θεός του Ισραήλ θα είναι ανάμεσά μας, αλλά αν φερθούμε πονηρά στον Θεό μας ... θα αποβληθούμε από την καλή γη πού τώρα πηγαίνουμε». Το όλο πνεύμα της Παλαιάς Διαθήκης ήταν το θεμέλιο όλων των πουριτανικών θρησκευτικών κοινοτήτων.

Καθώς οι Πουριτανοί, επειδή διώκονταν από την αγγλική κυβέρνηση, έβλεπαν ότι είχαν ομοιότητες με τους Εβραίους της αρχαιότητας, άρχισαν να θεωρούν τους εαυτούς τους ότι είναι οι «εκλεκτοί» του Θεού, και εκείνοι που τους πολεμούσαν ήταν Αμαληκίτες ή Φιλισταίοι. Η Αγγλία ήταν η Αίγυπτος, ο βασιλιάς της Αγγλίας ήταν ο Φαραώ, ο Ατλαντικός Ωκεανός ήταν η Ερυθρά Θάλασσα τους, η Αμερική ήταν η Γη της Επαγγελίας και οι Ινδιάνοι ήταν οι αρχαίοι Χαναναίοι. Ήταν επίσης πεπεισμένοι ότι οι προφήτες της Παλαιάς Διαθήκης μιλούσαν σε αυτούς, όπως ακριβώς είχαν μιλήσει προς τους Ισραηλίτες. Έτσι, αν και ακόμα θεωρούσαν τους εαυτούς τους Χριστιανούς Προτεστάντες, οι Πουριτανοί ταυτίζονταν με τους Ισραηλίτες και η βάση τους ήταν η πίστη των Εβραίων.

Έτσι η πίστη των Πουριτανών διαφέρει σημαντικά από την πλειοψηφία των παραδοσιακών χριστιανικών θεολογιών. Μόλις έφτασαν στις αποικίες, δημιούργησαν μια εντελώς νέα κοινωνία η οποία ήθελαν να βασίζεται αποκλειστικά στην εβραϊκή έννοια της Διαθήκης μεταξύ Θεού και ανθρώπου. Έτσι, στην συνάντηση των λειτουργών τους στη Βοστώνη στις 26 Μαΐου του 1698, επιβεβαίωσαν την πεποίθησή τους ότι «σύμφωνα με την Παλαιά Διαθήκη, η Εκκλησία αποτελείται από μια διαθήκη». Έτσι η πουριτανική κοινότητα απέκλεισε κάθε επίσημη και αυστηρή παπική ιεραρχία, και δήλωσαν ότι κυβερνούνται «από τον Λόγο του Θεού» (δηλ. Παλαιά Διαθήκη).

Η Γραφή ήταν η απόλυτη πηγή γνώσης και δεδικασμένου και ήταν, ως εκ τούτου, αδιαμφισβήτητη. Κατά συνέπεια, κάθε αποτυχία συμμόρφωσης σε αυτήν επέφερε σοβαρή τιμωρία: Αν κάποιος «χριστιανός» μιλούσε περιφρονητικά για την Γραφή έπρεπε να τιμωρηθεί με πρόστιμο ή μαστίγωμα. Υπήρχαν νόμοι που ενέκριναν την τιμωρία όσων παραβίαζαν το Σάββατο.

Οι περισσότερες από τις επίσημες πράξεις των αποικιών προσδιορίζονταν από τις διατάξεις της Παλαιάς Διαθήκης. Έτσι, ο Κώδικας του Κονέκτικατ του 1650, ενέκρινε μια Μωσαϊκού τύπου μορφή διακυβέρνησης. Οι δεκαπέντε Κεφαλαιώδεις Νόμοι χρησιμοποιούσαν την γλώσσα της Πεντατεύχου και η γλώσσα αυτή αργότερα βρέθηκε και στον Κώδικα της Μασαχουσέτης του 1660. Οι Πουριτανοί ενσωμάτωσαν τον Μωσαϊκό νόμο και τις διαταγές από την Παλαιά Διαθήκη στο δικό τους νομικό πλαίσιο. Αξίζει να σημειωθεί ότι το ήμισυ του καταστατικού του Κώδικα του 1655 για την αποικία του New Haven περιείχε αναφορές ή παραπομπές από την Παλαιά Διαθήκη, ενώ μόνο το τρία τοις εκατό αναφερόταν στην Καινή Διαθήκη.

Οι πρώτοι άποικοι της Νέας Αγγλίας αυτοαποκαλούνταν «χριστιανικό Ισραήλ». Συνέκριναν τους ηγέτες τους με τους μεγάλους ηγέτες του αρχαίου Ισραήλ, ιδιαίτερα με τον Μωυσή και τον Ιησού του Ναυή. Τα ονόματα Δανιήλ, Ιωανάθαν, Εσθήρ, Ενώχ, Έσδρας, Ραχήλ και ένα πλήθος άλλων ήταν σε συνεχή χρήση μεταξύ των Πουριτανών. Το ενδιαφέρον είναι ότι υπήρχε μια εμφανής απουσία ονομάτων χριστιανών αγίων. Τα ονόματα των πόλεων, των κωμοπόλεων και των οικισμών επίσης προέρχονταν από την Παλιά Διαθήκη. Αλλά δεν περιορίστηκαν στην ονομασία απογόνων, πόλεων και κωμοπόλεων – καθώς ονόμασαν και πολλά βουνά της Αμερικής με ονόματα βιβλικών βουνών, όπως όρος Κάρμηλος, όρος Χωρήβ, όρος Νεβώ, όρος Εφραίμ, κλπ. Μερικά βουνά στο Νέο Κόσμο ακόμη ονομάζονται Όρος Σινά, Όρος Σιών και Όρος των Ελαιών.

Η εμμονή τους με την Παλαιά Διαθήκη τους οδήγησε να θεωρούν το Σάββατο ως ημέρα ανάπαυσης και περισυλλογής. Στο πουριτανικό Σάββατο καμία εργασία οποιουδήποτε είδους, ακόμα και δουλειές του σπιτιού, δεν επιτρέπονταν για τις επόμενες 24 ώρες. Η τήρηση του Σαββάτου ελέγχονταν αυστηρά από τοπικούς αξιωματούχους.

Η εορτή των Ευχαριστιών (Thanksgiving) η οποία εξελίχθηκε σε αργία και εθνική εορτή στις ΗΠΑ σχεδιάστηκε από τους Προσκυνητές το 1621, ως ημέρα παρόμοια με την εβραϊκή Σουκότ, τη γιορτή της χαράς, που αναφέρεται στο Λευιτικό 23:40.

ΥΓ:

1. Ο Alexis de Tocqueville, Γάλλος ιστορικός και διπλωμάτης (1805 –  1859) αναφέρει στο έργο του “Democracy in America”, ότι ο Πουριτανισμός ήταν το στοιχείο που έδωσε την βάση για την «Αμερικανική δημοκρατία».

2. Η Παλαιά Διαθήκη έπαιξε επίσης σημαντικό ρόλο στην ίδρυση διαφόρων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, συμπεριλαμβανομένων του Harvard, του Yale, του Princeton, του Βασιλικού Κολεγίου (αργότερα γνωστό ως Columbia), του Johns Hopkins κλπ Σε όλες σχεδόν αυτές τις σχολές, απαιτούντο «βιβλικές σπουδές» ενώ μερικές υιοθέτησαν ακόμα κάποια εβραϊκή λέξη ή φράση στο πλαίσιο του επίσημου εμβλήματος ή της σφραγίδας τους. Τόσο δημοφιλής ήταν η εβραϊκή γλώσσα στα τέλη του 17ου και στις αρχές του 18ου αιώνα ώστε τα πανεπιστήμια Harvard, Yale, Columbia, Brown, Princeton, Johns Hopkins κλπ δίδασκαν μαθήματα στα εβραϊκά, όταν κανένα πανεπιστήμιο στην Αγγλία εκείνη την εποχή δεν παρείχε κάτι τέτοιο. 

Πολλοί από τους ιδρυτές της Αμερικής σπούδασαν σε αυτά τα πανεπιστήμια και είναι σίγουρο ότι η πλειοψηφία αυτών των πολιτικών ηγετών δεν ήταν μόνο καλά εξοικειωμένοι με το περιεχόμενο της Αγίας Γραφής, αλλά είχαν και κάποια γνώση της εβραϊκής. Ο Εβραίος μελετητής Abraham Katsch γράφει στο βιβλίο του «Η Βιβλική Κληρονομιά της Αμερικανικής Δημοκρατίας»: «Κατά τη διάρκεια της Αμερικανικής Επανάστασης, το ενδιαφέρον για τη γνώση της εβραϊκής ήταν τόσο διαδεδομένο ώστε κυκλοφορούσε η ιστορία ότι ορισμένα μέλη του Κογκρέσου πρότειναν η χρήση της αγγλικής γλώσσας να απαγορευτεί επίσημα στις Ηνωμένες Πολιτείες, και να αντικατασταθεί από την εβραϊκή». 

3. Σε αρκετές αποικίες Πουριτανών στη Νέα Αγγλία τα Χριστούγεννα ήταν «παράνομα» και απαγορεύονταν. Η πουριτανική κοινωνία θεωρούσε ότι δεν δικαιολογούνται «βιβλικά» και ότι ο εορτασμός τους συνδέονται με παγανιστικές γιορτές και την ειδωλολατρία.

4. Οι Πουριτανοί δεν ήταν ανεκτικοί σε άλλες θρησκευτικές απόψεις. Σε αυτές περιλαμβάνονταν εκείνες των Κουάκερων, των Αγγλικανών και των Βαπτιστών. Το πιο γνωστό θύμα της θρησκευτικής τους μισαλλοδοξίας ήταν η Αγγλίδα Κουάκερη Mary Dyer, η οποία απαγχονίστηκε στη Βοστώνη γιατί επανειλημμένως αψήφησε έναν πουριτανικό νόμο που απαγόρευε τους Κουάκερους να αποικίσουν.

5. Ο όρος πουριτανοί έπαψε να χρησιμοποιείται λίγο μετά τα μέσα του 17ου αιώνα στις ΗΠΑ. Πιο κοντά στον αμερικανικό πουριτανισμό είναι ο Πρεσβυτεριανισμός όπως προβλήθηκε από τον John Knox και τους οπαδούς του στη Σκωτία. Η Πρεσβυτεριανή Εκκλησία είχε, με τη σειρά της, την βάση της στον Καλβινισμό. Ο Πρεσβυτεριανισμός παραμένει ζωντανός σήμερα στις Η.Π.Α. Γενικά, ο Πουριτανισμός επηρέασε σχεδόν όλες τις αμερικάνικες προτεσταντικές εκκλησίες.

6. Οι Πουριτανοί αρχικά, ήταν ανεκτικοί στον θεσμό της δουλείας, (κάποιοι κιόλας είχαν σκλάβους) αλλά μετά χρόνια, καθώς οι δούλοι δεν χρησίμευαν οικονομικά στον Βορρά, (όσο στο Νότο), άρχισαν να υποστηρίζουν την κατάργησή της, θεωρώντας την «σκληρή» και χαρακτηρίζοντάς την «αμαρτία». Το κίνημα υπέρ της κατάργησής της (abolitionism) που γιγαντώθηκε στον βιομηχανικό Βορρά, πριν κηρύξει ο Λίνκολ την εισβολή στις Νότιες Πολιτείες, θεωρήθηκε από πολλούς «παιδί του πουριτανισμού». Σήμερα αναγνωρίζεται ο ρόλος των Πουριτανών στη διαμόρφωση της πορείας προς την απόδοση υπηκοότητας στους μαύρους της Αμερικής.
 

7. Η πουριτανική παράδοση στις Ηνωμένες Πολιτείες δεν είναι καθόλου νεκρή. Ζει μέσα στην Ευαγγελική κίνηση και στα 55 περίπου εκατομμύρια Χριστιανούς Σιωνιστές οι οποίοι είναι οι πιο ένθερμοι υποστηρικτές του κράτους του Ισραήλ στις Ηνωμένες Πολιτείες.

ΚΟΚΚΙΝΟΣ ΟΥΡΑΝΟΣ / πηγή