Πως οι Εσθονοί απαλλάχτηκαν από την τυραννία των σοβιετικών τραγουδώντας...

Στις 23 Αυγούστου 1987, 2.000 έως 5.000 άτομα συναντήθηκαν στο Hirve Park στην πρωτεύουσα της Εσθονίας στο Ταλίν, για την επέτειο του συμφώνου Μη Επιθέσεως μεταξύ της ναζιστικής Γερμανίας και της Σοβιετικής Ένωσης («σύμφωνο Μολότωφ–Ρίμπεντροπ»). Ήταν μια από τις πρώτες οργανωμένες δημόσιες διαδηλώσεις εναντίον του Κομμουνιστικού Κόμματος.

Ήταν ένας από τους χιλιάδες θαρραλέους νέους και νέες που συγκεντρώθηκαν το 1987 στην πλατεία Raekoja Plats, την πλατεία της πρωτεύουσας της Εσθονίας, το Ταλίν, για να τραγουδήσουν απαγορευμένα πατριωτικά τραγούδια, για να κυματίσουν την εθνική μπλε-ασπρόμαυρη σημαία και να βαδίσουν μέχρι το Tallinn Song Festival Grounds. Ο Sten Weidebaum ήταν εκεί για να διαμαρτυρηθεί για τα σχεδόν 50 χρόνια της κομμουνιστικής κατοχής από τους Σοβιετικούς.

«Ήταν μια κίνηση προς ένα κοινό όνειρο που συγκέντρωνε μέρα με τη μέρα δύναμη και τόλμη και αυτό είχε ως αποτέλεσμα μεγάλες συγκεντρώσεις ανθρώπων», δήλωσε ο Weidebaum, που είναι τώρα υπεύθυνος επικοινωνίας του Ιδρύματος Εορτασμού Τραγουδιού και Χορού της Εσθονίας, στο γραφείο του Ταλίν.

Sten Weidebaum 

Η «Επανάσταση του Τραγουδιού» (Singing Revolution) ήταν μια σειρά από αυθόρμητα τραγούδια και συναυλίες που πραγματοποιούντο βραδινές ώρες στις τρεις χώρες της Βαλτικής, την Εσθονία, την Λετονία και την Λιθουανία, μεταξύ 1987 και 1991.

Εκείνο τον καιρό τα σοβιετικά στρατεύματα ήταν παντού. Κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί μια στρατιωτική σύγκρουση με τη Σοβιετική Ένωση ή ότι μια χώρα τόσο τεράστια θα μπορούσε ποτέ να υποχωρήσει, είπε ο Weidebaum.

Το να τραγουδάς πατριωτικά τραγούδια και να φοράς εθνικές ενδυμασίες ήταν οι μόνοι τρόποι που οι Εσθονοί γνώριζαν να αντιστέκονται στους καταπιεστές τους και να αισθάνονται όσο το δυνατόν πιο κοντά στην ελευθερία. Με το τραγούδι δένονταν ως έθνος, και ενισχύονταν ψυχολογικά, και διαβεβαίωναν τους πολιτικούς τους (υπήρχαν τότε τρία κυρίαρχα κόμματα στην Εσθονία) ότι ο λαός είναι πίσω τους.

«Αυτή η παράδοση [του τραγουδιού] ... κρατούσε ζωντανή την κουλτούρα μας και τη γλώσσα μας, επειδή οι Σοβιετικοί έκαναν ό,τι μπορούσαν για να εξαφανίσουν τη γλώσσα μας», δήλωσε ο Weidebaum.

Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, όπου η Εσθονία έχασε το ένα τέταρτο του πληθυσμού της, ο Στάλιν άρχισε να εγκαθιστά Ρώσους στην Εσθονία ως μέσο περαιτέρω υποδούλωσης της χώρας.

James Tusty

«Το πιο εκπληκτικό πράγμα για μένα δεν ήταν ότι οι Εσθονοί επιβίωσαν του Στάλιν, αλλά ότι επέζησαν 50 χρόνια σοβιετικής εκπαίδευσης και κατά κάποιο τρόπο η επιθυμία για ανεξαρτησία δεν τους άφηνε ποτέ. Δεν έχασαν ποτέ την ελπίδα τους», δήλωσε ο James Tusty, ένας Αμερικανικός σκηνοθέτης που καταγράφει την κατάρρευση του κομμουνισμού στην Εσθονία στο ντοκιμαντέρ του 2006 “The Singing Revolution”.

Ο Tusty, του οποίου ο Εσθονος πατέρας μετανάστευσε στην Αμερική το 1924, μαζί με τη σύζυγό του Maureen, έμεινε έκπληκτος από τη λίγο-γνωστή ιστορία της Επανάστασης των Τραγουδιών. Το έμαθαν μόνο όταν δίδασκαν κινηματογραφικές ταινίες σε αποφοίτους πανεπιστημίων στο Ταλίν από το 1999 έως το 2001.

Το ζευγάρι έκανε την ταινία επειδή συνειδητοποίησαν ότι η Επανάσταση του Τραγουδιού έπαιξε κρίσιμο ρόλο στην κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Επιπλέον, είναι μια εμπνευσμένη ιστορία που δείχνει τη δύναμη του ανθρώπινου πνεύματος.

The Singing Revolution: Official Trailer from Life Is My Movie Entertainment on Vimeo.

Για τον Tusty, η Επανάσταση του Τραγουδιού θριάμβευσε επειδή οι Εσθονοί συνειδητά χρησιμοποιούσαν τη μη βία με πολιτικά στρατηγικό τρόπο.

«Η μεγαλύτερη ιστορία πίσω από  Επανάσταση του Τραγουδιού είναι στην πραγματικότητα το χρονοδιάγραμμα», είπε.

«Καταλαβαίνω ότι το 1949, κάτω από τον Ιωσήφ Στάλιν, αν 100.000 Εσθονοί έβγαιναν και τραγούδησαν δημόσια απαγορευμένα τραγούδια, 100.000 Εσθονοί θα αποστέλλονταν σε στρατόπεδα φυλάκισης, στα γκουλάγκ», είπε.

Αλλά όταν ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ ανέλαβε την εξουσία το 1985 και προώθησε την πολιτική της «περεστρόικας», με το άνοιγμα και την ελευθερία του λόγου, οι Εσθονοί είδαν μια ευκαιρία να αντισταθούν. Ο Γκορμπατσόφ ήταν πιο ‘μαλακός’ από τον Στάλιν και αυτό το εκμεταλλεύτηκαν.

«Οι Εσθονοί περίμεναν τη στιγμή τους», είπε ο Tusty.

Επειδή οι Εσθονοί γνώριζαν ότι περπατούσαν πάνω σε λεπτό πάγο, ήταν προσεκτικοί στην αντίσταση. Η πρώτη διαμαρτυρία τους το 1986, που επιχειρήθηκε χωρίς να τους δοθεί άδεια, ήταν για περιβαλλοντικούς λόγους και όχι για πολιτικούς. Όταν οι διαδηλωτές είδαν ότι οι Σοβιετικοί δεν έκαναν τίποτα ως απάντηση, συνέχιζαν να παραβιάζουν το νόμο κατά μία ίντσα κάθε μέρα.

Τις πρώτες μέρες, 10.000 έως 20.000 άτομα βάδισαν περισσότερα από τρία μίλια μέχρι το Tallinn Song Festival Grounds, όπου το φεστιβάλ εθνικού τραγουδιού και χορού (Laulupidu Festival) διεξάγεται κάθε πέντε χρόνια από το 1869 (φώτο κάτω).

Συχνά, οι σοβιετικές αρχές διέλυαν τις αυθόρμητες συναυλίες κόβοντας το ηλεκτρισμό και λέγοντας ότι η γιορτή τελείωσε.

Τελικά, οι Εσθονοί έκαναν συναυλίες κάθε βράδυ, τραγουδώντας τα τραγούδια συνθετών όπως ο Alo Mattiisen και ο Tonis Magi, του οποίου το τραγούδι "Koit" ("Αυγή") έγινε σύμβολο της ελευθερίας. Οι στίχοι στο τέλος λένε: "Γη των Πατέρων μου, Γη Ιερή Πρέπει να Γίνεις Ελεύθερη"...

Οι άνθρωποι συνέχισαν τις συναυλίες ακόμη και μετά την απαγόρευση των Σοβιετικών. Όλο και περισσότεροι άνθρωποι έρχονταν κάθε βράδυ για να τραγουδήσουν αυτά τα τραγούδια, με χιλιάδες ανθρώπους να τραγουδούν χωρίς να φοβούνται την σοβιετική αστυνομία που ήταν εκεί.

«Μέχρι ο Γκορμπατσόφ να καταλάβει τι συνέβαινε, είχαν κινηθεί πάνω από ένα μίλι», εξήγησε ο σκηνοθέτης.

Το αποκορύφωμα της Επανάστασης του Τραγουδιού ήταν το Σεπτέμβριο του 1988, όταν στους εορτασμούς του εθνικού φεστιβάλ τραγουδιού στο Ταλίν συμμετείχαν σε 100.000 άνθρωποι, αριθμός ρεκόρ και οι πολιτικοί της χώρας ζήτησαν ανοιχτά την ανεξαρτησία τους κατά τη διάρκεια του φεστιβάλ.

«Ο Γκορμπατσόφ δεν κατανόησε τις συνέπειες της πολιτικής του: Ήταν σταθερός κομμουνιστής και δεν είχε καμία πρόθεση να καταρρεύσει ο κομμουνισμός. Αλλά ήταν αφελής για το τι συμβαίνει όταν δίνεις στους ανθρώπους την ελευθερία του λόγου». 

«Από εκείνο το σημείο, δεν υπήρξε επιστροφή. Ήταν απλώς θέμα χρόνου, πριν οι Εσθονοί απελευθερωθούν», είπε ο Tusty.

Το αργά το βράδυ της 20ης Αυγούστου 1991, η Εσθονία διακήρυξε ότι ήταν ένα ανεξάρτητο κράτος χωρίς να χαθεί ούτε μία ζωή.

ΚΟΚΚΙΝΟΣ ΟΥΡΑΝΟΣ / πηγή