Αν ζούσε σήμερα, τα πράγματα θα ήταν πολύ διαφορετικά στην Ελλάδα...

Αυτό το θέμα μας προτρέπει να διερευνήσουμε τις πράξεις, αλλά και να εισχωρήσουμε στα άδυτα της ψυχής ενός ανθρώπου, ο οποίος ακολούθησε εκούσια και συνειδητά στη ζωή του την οδό της θυσίας και της αυταπαρνήσεως, αρετές απόλυτα συμβατές με τη χριστιανική διδασκαλία αλλά και με την ιδέα του εθελοντισμού. Αυτό θα επιχειρηθεί μέσα από ένα ενδεικτικά επιλεγμένο πλαίσιο ορισμένων σταθμών της ζωής του.

Ο Καποδίστριας γεννήθηκε στην Κέρκυρα το 1776. Γονείς του ήταν ο Κερκυραίος Πολιτικός Αντώνιος-Μαρία και η Ηπειρώτισσα (Κυπρία στην καταγωγή) Διαμαντίνα Γονέμη. Υπήρξε το έκτο παιδί αυτής της ευσεβούς πολύτεκνης οικογένειας, δύο μάλιστα από τις αδερφές του έγιναν μοναχές. Ο λόγιος ιερωμένος Ανδρέας Ιδρωμένος πολύ συνέβαλε στην εκκλησιαστική του παιδεία. Επίσης τον βοήθησε και η φιλία που είχε με τόν...Μητροπολίτη Άρτης και μετέπειτα Ουγγροβλαχίας Ιγνάτιο, η οικία του οποίου στη Ρωσία απετέλεσε αργότερα ένα από τα πνευματικά του καταφύγια.

Ο Καποδίστριας υπήρξε μία συγκροτημένη και ολοκληρωμένη προσωπικότητα. Εβίωνε την ορθόδοξη πίστη και όλες του οι ενέργειες διαπνέονταν από τις ηθικές αρχές και τα φιλάδελφα αισθήματά του. Θαυμάζουμε την ακεραιότητα του χαρακτήρα του και μέσα από μία επιστολή πρός τον πατέρα του. Έγραφε: «Είμαι ευχαριστημένος… Αντιστάθηκα στις πιό μεγάλες και γοητευτικές προτάσεις… Μου προσφέρθηκαν περισσότερες από μία ωραίες αποκαταστάσεις. Τις αρνήθηκα χωρίς δυσαρέσκειαν. Θα είχα γίνει κροίσος στα πλούτη, αλλά στους αντίποδες. Θα είχα προχωρήσει κατά χίλια βήματα στη σταδιοδρομία μου, αλλά έξω από τις αρχές μου, από την ατμόσφαιρά μας. Δεν το θέλησα και ούτε θα το θελήσω ποτέ… Ελπίζω στη θεϊκή προστασία». Σε όλες τις φάσεις της ζωής του παρέμεινε πάντα σταθερός στις οικογενειακές αρχές και στην ορθόδοξη πίστη του. Τις ημέρες του Πάσχα 1811 έγραψε στον πατέρα του: «Μεθαύριο, Μεγάλη Πέμπτη, θα εκπληρώσω τα χριστιανικά μου καθήκοντα. Θα κοινωνήσω…».

Στή συνέχεια αναφέρουμε μερικές από τις ενέργειες οι οποίες επιβεβαιώνουν τις αρετές του ανδρός: στο Συνέδριο της Βιέννης το 1815, ενώ όλοι διασκέδαζαν, εκείνος ζούσε λιτά και υπεύθυνα: «Οι Αυτοκράτορες χορεύουν, οι Βασιλείς χορεύουν, ο Μέττερνιχ χορεύει, ο Καστελρέϊ χορεύει, όλος ο κόσμος χορεύει», γράφει εφημερίδα της εποχής. Μόνον ο Καποδίστριας δεν χόρευε. Σοβαρός και μετρημένος ξενυχτούσε πάνω στα διπλωματικά του έγγραφα, σκεπτόμενος με ποιόν τρόπο θα μπορούσε να βοηθήσει τη σκλαβωμένη πατρίδα του. Ήταν τότε που προέτρεψε τον τσάρο Αλέξανδρο να ηγηθεί μιάς Συνομοσπονδίας ορθοδόξων κρατών, στα οποία θα συγκαταλεγόταν βέβαια και η υπόδουλη τότε Ελλάδα, με σκοπό την αποτίναξη του οθωμανικού ζυγού και την ομαλή ενσωμάτωσή της σε μία μεγάλη ευρωπαϊκή οικογένεια «γύρω από μίαν κοινήν Πατρίδα, την Ηνωμένην Ευρώπην», όπως έγραψε. Αυτό το σχήμα θα βασιζόταν πάνω στις χριστιανικές αρχές της αλληλεγγύης και της ισότητας και θα περιελάμβανε και τα μικρότερα κράτη, με την κατάθεση ενός υπομνήματος για μία πανευρωπαϊκή συνεργασία και ενότητα. Έτσι ο Καποδίστριας αναδεικνύεται ως ο πρώτος οραματιστής μιάς ενωμένης χριστιανικής Ευρώπης. Το όραμα της ενωμένης Ευρώπης πραγματοποιήθηκε, δυστυχώς όμως η Ευρώπη σήμερα τείνει να αρνηθεί τη χριστιανική καταγωγή της και παρατηρείται μία μεγάλη ανισότητα ανάμεσα στις χώρες του Βορρά και του Νότου της.

Ο Καποδίστριας μόχθησε ωσαύτως για την πνευματική αναβάθμιση της νεολαίας. Πίστευε πως η ανόρθωση του Γένους συνδεόταν άμεσα με τη μόρφωση των ελληνοπαίδων: «Χωρίς πίστιν εις τον Θεόν, αγάπην εις την Πατρίδα και εκμάθησιν της ελληνικής γλώσσης, τα ελληνόπουλα θα χαθούν στις ξένες χώρες. Φροντίστε, λοιπόν, να διατηρείτε άσβεστες στις ψυχές των μαθητών σας αυτές τις ύψιστες αξίες», έγραφε τότε πρός τους διδασκάλους του εξωτερικού. Με τη συνεργασία του λογίου αρχιμανδρίτη Ανθίμου Γαζή ίδρυσε τη «Φιλόμουσον Εταιρείαν της Βιέννης», με σκοπό τη μόρφωση των ελληνοπαίδων. Διέθεσε μάλιστα σημαντικά ποσά γι᾿ αυτόν τον σκοπό.

Τό 1817 εκκλησιαζόταν τακτικά τις Κυριακές στην ελληνική εκκλησία της Μόσχας, όπου: «Αισθανόταν ιδιαιτέραν χαράν, επειδή είχεν την ευκαιρίαν να ακροάται και να εννοεί την γλώσσαν εις την οποίαν δεόμεθα», δηλαδή την ωραιοτάτη και συνεκτική ελληνική γλώσσα, την οποία εμείς σήμερα, δυστυχώς, τόσο κακοποιούμε!

Ο έξοχος άνδρας έπραττε πάντα κατά συνείδησιν. Όταν διεπίστωσε την αλλαγή πολιτικής του Τσάρου – υπό την επήρεια του Μέττερνιχ – πάνω στο ελληνικό ζήτημα, τότε δεν δίστασε να υποβάλει ευθαρσώς την παραίτησή του. Μάλιστα του υπενθύμισε τα λόγια του κατά τη στιγμή της αναλήψεως των υψηλών καθηκόντων του: «Μεγαλειότατε, οσάκις ευρεθώ πρό του τραγικού διλήμματος να υποστηρίξω τα συμφέροντα της σκλαβωμένης Πατρίδος μου ή τα συμφέροντα της αχανούς Αυτοκρατορίας Σας, δεν θα διστάσω ούτε στιγμή: θα τεθώ με το μέρος της πατρίδος μου. Είμαι Έλλην και θα μείνω Έλλην για πάντα».

Δέν δίστασε να θυσιάσει ακόμη και τον αγνό έρωτά του πρός την εκλεκτή ελληνίδα Ρωξάνδρα Στούρτζα, όταν απεφάσισε να κατέβει πρός εκείνο το «απέραντο ερείπιο», την αγαπημένη του Ελλάδα, ύστερα από την πρόσκληση της Γ΄ Εθνοσυνελεύσεως των Ελλήνων, το 1827.

«Αγωνιώ να προγνωρίσω τι θέλω απογίνει και αν μου έχει ορισθεί να σηκώσω τον ουρανόθεν επικαταβαίνοντα εις εμέ σταυρόν με την ψήφον της Συνελεύσεως της Τροιζήνος… Η κάθοδός μου εις την Ελλάδα σημαίνει άνοδον εις τον Γολγοθάν μου», έγραψε τότε πρός τον εκλεκτό φίλο του Ελβετό τραπεζίτη Ιωάννη Εϋνάρδο. Αποτελεί μοναδική ίσως περίπτωση πολιτικού ανδρός, ο οποίος ξεκίνησε τη σταδιοδρομία του με την αίσθηση πως δεν τον περίμεναν δόξες, τιμές και οφέλη, αλλά σταυρός και μαρτύριο! Φαίνεται πως ο μεγάλος άνδρας όλα αυτά τα είχε συνειδητά αποδεχθεί. Σε αυτό το σημείο μάλιστα μιμήθηκε τον Κύριο Ιησού Χριστό, όπως απεδείχθηαπό την μετέπειτα πορεία του.

Έχω την τιμή και την ευθύνη ως ιερεύς να διακονώ εδώ και 33 χρόνια στον Ιερό Μητροπολιτικό Ναό Κοιμήσεως Θεοτόκου Αιγίνης. Στις 12 Ιανουαρίου 1828 στον προαύλιο χώρο της εκκλησίας έγινε η πανηγυρική υποδοχή του Κυβερνήτη από την – ενωμένη πλέον – Βουλή, την Αντικυβερνητική Επιτροπή και έναν ενθουσιώντα – πλήν καταρημαγμένο – λαό. Μετά τη Δοξολογία, από το πλατύσκαλο του εξώστη προσεφώνησε τον Κυβερνήτη ο Θεόφιλος Καΐρης. Όπως ο ίδιος απεκάλυψε αργότερα, η καρδιά του ράγισε αντικρίζοντας τη δυστυχία και τις όψεις των σκελετωμένων παιδιών!

Μέ την εγκατάστασή του στο Κυβερνείο άρχισε αμέσως το τιτάνιο έργο του, από το χάος να δημιουργήσει κράτος.

Ο Καποδίστριας έστειλε δικούς του ανθρώπους και με δικά του χρήματα εξαγόρασε σημαντικό αριθμό παιδιών που είχαν αιχμαλωτισθεί και μεταφερθεί από τον Ιμπραήμ στην Αλεξάνδρεια. Άς αναφερθούμε εδώ μόνο στην κοινωνική μέριμνα του Κυβερνήτης, η οποία επεκτάθηκε μέχρι και στην ίδρυση Υγειονομείων και λοιμοκαθαρτηρίων. Σ᾿ ένα τεράστιο κτήριο εκτάσεως 4.000 τ.μ., που έκτισε το 1829 στην Αίγινα με τον πρωτοεμφανιζόμενο στην Ελλάδα ρυθμό της απλής δωρικής αρχιτεκτονικής, λειτούργησε ουσιαστικά η πρώτη Σχολή Τεχνικής και Επαγγελματικής Εκπαίδευσης στην Ελλάδα. Οι 500 τρόφιμοι του ορφανοτροφείου, αγόρια και κορίτσια, είχαν τη δυνατότητα να παρακολουθούν μαθήματα οικοδομικής, ξυλουργικής, τορνευτικής, σιδηρουργικής, ωρολογοποιίας, ραπτικής, υποδηματοποιίας, βιβλιοδετικής και τυπογραφίας. Οι αποφοιτώντες έπαιρναν από το Κράτος ένα μικρό χρηματικό κεφάλαιο για την αγορά των οργάνων της τέχνης τους, δηλαδή εδώ βλέπουμε τη λειτουργία του κράτους προνοίας. Παράλληλα, ευνοήθηκαν η καλλιέργεια πατάτας, σιταριού και η εκτροφή μεταξοσκωλήκων. Χορηγήθηκαν και καλλιεργητικά δάνεια στις κοινότητες για την καλλιέργεια της ελιάς και της σταφίδας. Ο Κυβερνήτης ζούσε πολύ απλά. «Εμένα μου χρειάζονται 60 λεπτά για να ζήσω», έλεγε. Και ο Μακρυγιάννης: «Ο Κυβερνήτης έτρωγε επί τέσσερις μέρες μία κότα».

Είχε φοβερά αδυνατίσει. Στην παράκληση του ιατρού του η απάντηση ήταν: «Τότε μονάχα θα βελτιώσω την τροφήν μου, όταν θα είμαι βέβαιος ότι δεν υπάρχει ούτε ένα ελληνόπουλο που να πεινάει». Δεν επιθυμούσε να τον αποκαλούν «κόμη». Πολύ καλύτερα αποδεχόταν το «μπάρμπα–Γιάννης» του λαού. Ντυνόταν απλά. Ο Νικόλαος Δραγούμης περιγράφει εκείνο το χαριτωμένο περιστατικό που συνέβη στην πρώτη περιοδεία του στην Κορινθία, όταν τον παρεκάλεσε ο Κολοκοτρώνης να αλλάξει στολή, επειδή ο λαός ζητωκραύγαζε για Κυβερνήτη του τον προπορευόμενο ταχυδρομικό διανομέα Καρδαρά «ενδεδυμένον βελούδινον χρυσοκέντητον σεγκούνιον». Η στολή όμως που τελικά φόρεσε δεν διέφερε από εκείνη των δασονόμων της εποχής της Αντιβασιλείας επί Όθωνος (κοινώς του δραγάτη!). Ως άνθρωπος, βέβαια, ο Καποδίστριας δεν απέφυγε τα λάθη στα 55 χρόνια της ζωής του. Τα αγνά κίνητρα, όμως, όπως και οι αρετές του δίκαια μπορούν να τον χαρακτηρίσουν πρότυπο χριστιανού ηγέτη ιδεατό, με την έννοια ότι κάλλιστα μπορεί να αποτελέσει πρότυπο για άλλους.

Στή «Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια» διαβάζουμε: «Κατά την πρώτην δοξολογίαν θρόνος του Καποδίστρια ήταν ένα απλούν ξύλινο στασίδι. Αυτό εχρησιμοποίει όταν τακτικώς εκκλησιάζετο τάς Κυριακάς και εορτάς». Πρόκειται για τον «θρονίσκον Δεσποτικόν» κατά τον Κασομούλη, που κατεσκεύασε η Αντικυβερνητική Επιτροπή για την ημέρα της υποδοχής του.

Μέχρι σήμερα αυτό το κάθισμα βρίσκεται στην Εκκλησία, απέναντι από το Δεσποτικό, μέσα στη «Μεγάλη Εκκλησία», κατά την έκφραση του ίδιου του Καποδίστρια μέσα σε κείμενό του, όπως στα χρόνια τα βυζαντινά ο θρόνος του Αυτοκράτορα βρισκόταν απέναντι από του Πατριάρχη.

Ο Καποδίστριας ήθελε και με αυτόν τον τρόπο να καταδείξει τη συνέχεια αυτής της παράδοσης. Σκόπευε, μάλιστα, να εφαρμόσει το βυζαντινορωμαϊκό δίκαιο, το οποίο εξ άλλου δεν έπαυσε να ισχύει στον τόπο κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας με την «Εξάβιβλο» του Αρμενοπούλου. «Καθώς αντικρύζει κανείς το άδειο στασίδι του Καποδίστρια μέσα στη Μητρόπολη, είναι εύλογο να φαντάζεται και να διερωτάται: ποιά θα ήταν η μορφή της πατρίδας μας σήμερα, αν δεν είχε τόσο νωρίς μεσολαβήσει το τραγικό γεγονός της δολοφονίας του;». Το ερώτημα πάντως παραμένει: Σε ποιές αξίες άραγε βασίστηκαν οι σύγχρονοι πολιτικοί μας, ώστε να οδηγηθεί η χώρα στα σημερινά αδιέξοδα; Έχω τη γνώμη πώς, αν δεν βρεθούν άνθρωποι που να διακατέχονται από τα ίδια με τον Καποδίστρια ιδανικά, πολύ δύσκολα θα προκύψει η επιθυμητή απ᾿ όλους μας ανάκαμψη…

Όπως έλεγε και ο Steven Runciman: «Άν όλοι οι λαοί, για να προοδεύσουν, πρέπει να κοιτούν μπροστά, οι Έλληνες πρέπει να στραφούν πίσω, στις αξίες και στις παραδόσεις τους».

Σημειώσεις

1. Εμ. Γιαννούλη, Ταξίδι στην Ιστορία, Αίγινα – «Μεγάλη Εκκλησία» – Καποδίστριας. Αρχή Νεοελληνικού Κράτους, εκδ. Αθ. Σταμούλης, Αθήνα 2013, σελ. 156 και επόμενα.

2. Διονυσίου Α. Μαντζουλίνου, Ιωάννης Καποδίστριας Α΄, εκδ. «Εστίας», Αθήναι 1990, σελ. 41 και επόμενα.

3. ΦΕΚ τεύχος 1ο , αρ. φύλλου 9/30 Ιανουαρίου 2012, Προεδρικό Διάταγμα υπ᾿ αριθμ. 7 Προέδρου Δημοκρατίας Καρόλου Παπούλια.

4. Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, άρθρο «Αίγινα», Αρ. Καμπάνης, τ. 16, σελ. 766.

5. Ν. Κασομούλη, Στρατιωτικά Ενθυμήματα, τόμ. Β΄, σελ. 690. «Η Αντικυβερνητική Επιτροπή έστησεν ένα θρονίσκον δεσποτικόν, τον οποίον εστόλισεν με μυρσίνας και δάφνας».

6. Εμ. Γιαννούλη, Η «Μεγάλη Εκκλησία», ο Μητροπολιτικός Ναός στην Αίγινα, έκδοση έτους 1996, σελ. 106 και επόμενα (εξαντλημένο).

7. Οπισθόφυλλο του ιδίου βιβλίου, ως άνω

Πηγή: Εμμανουήλ Ανδρέου Γιαννούλη, πρωτοπρεσβυτέρου, Πτυχ. Νομικής και Θεολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών, enromiosini.gr , orthodoxia-ellhnismos.gr

Οι περισσότεροι διαβάζουν και ΕΔΩ...

 

Πηγή: i-epikaira.blogspot.com