 |
| Heartland Theory vs. Rimland Theory |
Από την αρχαιότητα κιόλας οι άνθρωποι έδιναν βαρύνουσα σημασία στις φυσικές πηγές ενέργειας. Από την ελληνική μυθολογία και μετέπειτα στα Ομηρικά έπη διακρίνεται η σημασία της αιολικής ενέργειας βάση του μύθου του ασκού του Αιόλου. Οι αρχαίοι Έλληνες κατανοούσαν πως τα στοιχεία της φύσης με την κατάλληλη χρήση ήταν ικανά να παράγουν δύναμη και ενέργεια αποδοτικότερη από αυτή των ανθρώπων, Οι αρχαίοι Σουμέριοι και Ασσύριοι παρατηρούσαν να αναβλύζει από τα έγκατα της γης πετρέλαιο που το χρησιμοποίησαν αρχικά για την στεγανοποίηση πλοίων και αρδευτικών έργων. Μόνο στους πρώτους χριστιανικούς χρόνους οι Πέρσες και οι Άραβες ενδιαφέρθηκαν να το διυλίσουν σε φωτιστικό πετρέλαιο, και οι τελευταίοι να το κάνουν γνωστό στην Ευρώπη τον 12ο μ.Χ αιώνα. Τον 19ο αιώνα, η χρήση του φωτιστικού πετρελαίου δεν διέφερε πολύ από αυτή κατά τον μεσαίωνα. Μόνο με την ανακάλυψη της μηχανής εσωτερικής καύσης επήλθε και η ανάγκη για περεταίρω διύλιση του πετρελαίου και ανάπτυξη των πετρελαιοειδών. Από το 1870
έως τις αρχές του 20ου αιώνα συντελέστηκε μια τεράστια ανάπτυξη στη παραγωγή πετρελαίου της τάξης του 3.000% ,από 1.000.000 σε 3.000.000.000 τόνους το χρόνο. (Εγκυκλοπαίδεια Επιστήμη & Ζωή,1985)
Με την βιομηχανική φρενίτιδα που κυρίευσε την υφήλιο στις αρχές του 20ου αιώνα, η ανάγκη για παραγωγή πετρελαίου ήταν τεράστια. Σε σημείο που η καταναλωτική ευημερία του παγκόσμιου πληθυσμού να είναι από τότε σε παράλληλη τροχιά με την κατανάλωση ενέργειας. Και μάλιστα τόσο εξαρτώμενη είναι η ευδαιμονία και η ανάπτυξη που προσφέρει ο «μαύρος» χρυσός, που φτάνουνε συχνά οι ειδικοί στο συμπέρασμα πως όσο περισσότερη ενέργεια/πετρέλαιο καταναλώνει μια χώρα τόσο ανάλογη είναι και η ανάπτυξή της. Και αυτό παραθέτετε στο παρακάτω διάγραμμα, όπου επιβεβαιώνει την ηγεμονία των ΗΠΑ, της Κίνας, της Ιαπωνίας και της Ευρώπης σε παγκόσμιο επίπεδο. (Στη μόνη μορφή κατανάλωσης ενέργειας που πρωτοστατεί ακόμη η Ευρώπη είναι αυτή του Άνθρακα-Κάρβουνου.
Οι χώρες που κυρίως πρωτοστατούν στην παγκόσμια κατανάλωση ενέργειας το 2006 είναι οι ΗΠΑ, η Κίνα, η Ρωσία, η Γερμανία, η Ινδία και ακολουθούν οι περισσότερες χώρες της δυτικής Ευρώπης, η Βραζιλία, η Αυστραλία ,το Μεξικό, η Ιαπωνία, ο Καναδάς κ.ά. Βέβαια στο πιο κάτω σκαρίφημα παρατηρούμε πως η παγκόσμια κατανάλωση ενέργειας ανά κάτοικο το 2003 είναι διαφορετική. Εδώ πρωτοστατούν οι ΗΠΑ, ο Καναδάς, τα Η.Α.Ε και οι Σκανδιναβικές χώρες ενώ στη μέση της κλίμακας βρίσκεται η Ευρώπη , η Ρωσία και ακόμη πιο χαμηλά η Κίνα και η Ινδία.
Η χρησιμοποίηση του πετρελαίου ως φθηνή ενέργεια για κάθε χρήση το καθιστά απαραίτητο ακόμη και στις μέρες μας. Παραμένει η κύρια πηγή ενέργειας σε παγκόσμιο επίπεδο με ποσοστό 34% και ακολουθεί ο Άνθρακας με 25% και το φυσικό αέριο με 21%.Όταν παράγονται περί τα 85 εκ βαρέλια ημερησίως εκ των οποίων σχεδόν τα μισά καταναλώνονται από 6 χώρες(ΗΠΑ-Κίνα-Ιαπωνία-Ινδία-Ρωσία-Γερμανία),ανακαλύπτουμε την μεγάλη εξάρτηση του ανεπτυγμένου κόσμου από το «μαύρο» χρυσό.
Γίνεται αμέσως κατανοητό η σημασία που έχει το πετρέλαιο στις μέρες μας για την άσκηση οικονομικής πολιτικής σε παγκόσμιο επίπεδο καθώς και η μεταφορά του σημείου αναφοράς από τη Δύση στις μεγαλύτερες χώρες παραγωγής του στη Μέση Ανατολή. Μάλιστα μερίδα μελετητών αναφέρεται συχνά στις συνέπειες σε παγκόσμια κλίμακα των διακοπών ενεργειακής προσφοράς στη οικονομική δραστηριότητα. Χαρακτηριστικότερα παραδείγματα αυτά του πρώτου πετρελαϊκού εμπάργκο της δεκαετίας του 1970 αλλά και στο πρώτο πόλεμο του Κόλπου το 1991. Αυτά τα «πετρελαϊκά σοκ» επέδρασαν τόσο στη κατακόρυφη αύξηση της τιμής του μαύρου χρυσού όσο και σε άλλες διακυμάνσεις τιμών στο διεθνές εμπόριο. Από πολλούς οικονομολόγους θεωρείτε πως υφίσταται μια αντιστρόφως ανάλογη σχέση μεταξύ της τιμής του πετρελαίου και του ΑΕΠ(Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν), της κατανάλωσης και της ανάπτυξης γενικά , και ανάλογη με αυτό της ανεργίας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η πετρελαϊκή κρίση του 1973-74 που αύξησε το πληθωρισμό στις ΗΠΑ στο 12,3% και την ανεργία στο επίπεδο του 5,6% , και επιπρόσθετα αυτή του 1980 στα επίπεδα του 13,3% και 7,1% αντίστοιχα . (Εξαδάκτυλος Κ, 2013)
Αλλά το μέλλον δεν προβάλλει τόσο αισιόδοξο. Μπορεί πολλές χώρες παραγωγής πετρελαίου να αναθεωρούν προς το καλύτερο τα ενεργειακά τους αποθέματα(συχνά μάλιστα κάνουν λόγο για το σύνολο του κοιτάσματος και όχι για αυτό προς εκμετάλλευση, τόσο για προσέλκυση επενδύσεων όσο και για ανταγωνιστικούς λόγους, μα θα πρέπει να κατανοήσουμε πως η θεωρία του ‘’Peak Oil’’ που αναπτύχθηκε από τον Dr. Hubbert θα επιβεβαιωθεί. Σύμφωνα με τον σπουδαίο αυτόν γεωφυσικό ένα κοίτασμα πετρελαίου φθάνει στο αποκορύφωμα της παραγωγής του όταν φθάσει στο επίπεδο εξάντλησης του μισού αποθέματος. Με αυτή του τη θεωρία ήδη από 1956 προέβλεψε πως η αμερικάνικη παραγωγή θα κορυφωθεί τη δεκαετία του 1970. Στην πραγματικότητα μέχρι και το 2005 συντελέστηκε και σε παγκόσμιο επίπεδο η κορύφωση της παραγωγής και η ταυτόχρονη συρρίκνωση των αποθεμάτων στο έδαφος. Μάλιστα διάφοροι μελετητές αναφέρουν πως έως το 2050 η ημερήσια παραγωγή πετρελαίου ήδη θα φθάσει στο μισό των επιπέδων του 2013. Οι κυβερνήσεις θα πρέπει έως τότε να έχουν επιλύσει το σπουδαίο αυτό πρόβλημα έλλειψης του φθηνότερου μέσου ενέργειας, μιας και το πετρέλαιο αποτελεί έμμεσα και το κυριότερο μέσο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, της ενέργειας που αποτελεί το φορέα της τεχνολογικής μας ανάπτυξης.
Η οικονομική ύφεση που μαστίζει τις διεθνή αγορές στις απαρχές του 21ου αιώνα μπορεί να επέδρασε καταπραϋντικά στη ζήτηση του μαύρου χρυσού στο δυτικό κόσμο, αλλά δεν συμβαίνει τούτο στις αναδυόμενες υπερδυνάμεις της Κίνας και της Ινδίας. Στη Κίνα η αύξηση της κατανάλωσης στη δεκαετία 2002-2012 άγγιξε το 100% (υπολογίζεται δε στο 2030 να επιζητά μέχρι και 210% περισσότερη ενέργεια), και μαζί με την Ινδία(187% αντίστοιχα) καταναλώνουν πλέον το 18% της παγκόσμιας παραγωγής, με αυξανόμενους μάλιστα ρυθμούς. Και σε μια περίοδο που η ζήτηση αυξάνει συνεχώς και η τιμή του πετρελαίου φθάνει τα 125 δολ/βαρέλι, όσο η ζήτηση προσπερνά τη προσφορά, τα επίπεδα τιμών μπορεί να αγγίξουν και την τιμή των 300 δολ/βαρέλι.
Μπορεί το πετρέλαιο να αποτελούσε για έναν αιώνα τη κύρια πηγή ενέργειας με κύρια χαρακτηριστικά το πλούσιο απόθεμα και τη φθηνή τιμή, πλέον όμως όλα θα αλλάξουν. Με τα αποθέματα του μαύρου χρυσού να μην ανταποκρίνονται στην αυξημένη ζήτηση, η παγκόσμια οικονομία θα προσπαθήσει να ανταπεξέλθει με νέες μορφές ενέργειας όπως το φυσικό αέριο και η πυρηνική ενέργεια. Ίσως αυτό να αποτελεί μοναδική ευκαιρία για χώρες όπως η Ελλάδα που βρίσκονταν στην αφάνεια του ενεργειακού παγκόσμιου χάρτη να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις των καιρών, και να μετουσιωθεί σε έναν ισάξιο παίχτη στη παγκόσμια ενεργειακή σκακιέρα.
Σύγχρονες και εναλλακτικές μορφές ενέργειας
Είναι πραγματικά δύσκολο κανείς να προβλέψει το μέλλον. Οι οικονομικοπολιτικές και κοινωνικές συνθήκες που επιδρούν άμεσα σε αυτό μπορούν να αναλυθούν και να υπάρχει μια πρόβλεψη, αλλά το πιο σημαντικό ίσως είναι να αντιμετωπιστεί ένα πρόβλημα που φαίνεται να γεννάται τώρα και να εγκαθίσταται στο μέλλον. Η πρόβλεψη πρέπει να υπάρξει στις μέρες μας και για το πρόβλημα έλλειψης ή και πλήρης εξαφάνισης του μαύρου χρυσού. Η σύγχρονη κοινωνία χαρακτηρίζεται από τη χρήση της φθηνής ενέργειας και συγκεκριμένα του πετρελαίου. Ήδη μέχρι το 1970 όλα τα μεγάλα κοιτάσματα πετρελαίου είχαν ήδη ανακαλυφθεί. Από τότε, ενώ η παγκόσμια οικονομία αναπτύσσονταν συνεχώς, τα αποθέματα μειωνόντουσαν μιας και νέα προς εκμετάλλευση αποθέματα δεν ανακαλύπτονταν. Έτσι φτάσαμε στις απαρχές της νέας χιλιετίας όπου οι επιστήμονες μιλούν για τον ενεργειακό μεσαίωνα που έρχεται. Στο παρακάτω σκαρίφημα φαίνεται πως το πετρέλαιο τελειώνει, και ιδιαίτερα κάπου στο 2025 που η παγκόσμια ζήτηση θα φτάσει στα 125 εκ. βαρέλια ημερησίως από 75 που είναι σήμερα.
Σύμφωνα και με τη U.S Energy Information Administration οι χώρες που κατά κύριο λόγω ακόμη χρησιμοποιούν το πετρέλαιο ως πρωτεύων ενέργεια είναι οι USA με ημερήσια κατανάλωση 18,5 εκ. βαρέλια .
Από την άλλη φαίνεται η συνεχής αύξηση της Ασίας στην κατανάλωση ενέργειας τα τελευταία 20 χρόνια. (εικόνα 10 Παράρτημα Α).Στο site της eia μπορούμε να κατανοήσουμε πλήρως την συνολική κατανάλωση ενέργειας σε οποιασδήποτε από τις 219 χώρες της υφηλίου, και της σχέσης αυτής με το πετρέλαιο. Π.χ οι USA έχουν αισθητή πτώση στη χρήση πετρελαιοειδών σε σχέση με το φυσικό αέριο το 2012 και μετέπειτα, σε σημείο που το φυσικό αέριο μπορεί ήδη να ξεπερνά τη ζήτηση ενώ η αναπτυσσόμενη Κίνα αναζητά περισσότερο το πετρέλαιο για να καλύψει τις ανάγκες της. Τέλος, σύμφωνα με μελέτες που έχουν γίνει με το μοντέλο POLES η χρήση του πετρελαίου θα μειωθεί αισθητά έως το 2050 σε Ευρώπη και Β Αμερική, με τη θέση του να παίρνουν οι εναλλακτικές μορφές καθώς και η πυρηνική ενέργεια.
Η ανάπτυξη στην ανατολή(Κίνα & Ινδία) αυξάνει συνεχώς την ζήτηση και μάλιστα η ζήτηση θα φτάσει σε αυξανόμενο επίπεδο της τάξης του 42% για το πετρέλαιο και 65% για το αέριο. (εικόνα 11 Παράρτημα Α). Από τώρα πρέπει να παρθούν τα δραστικά μέτρα για να μην ζήσουμε τον ενεργειακό μεσαίωνα που επικαλούνται όλοι. Οι ειδικοί αναφέρουν πως απαιτούνται 5,4 τρις δολάρια προς επένδυση σε νέες απομακρυσμένες και επικίνδυνες πετρελαιοπηγές όπως στη Σιβηρία και Αφρική. Με την κατάλληλη ενεργειακή πολιτική, στις μέρες μας όπου η ζήτηση φαίνεται να ξεπερνά την προσφορά ίσως δεν ανακύψουν τα αναμενόμενα προβλήματα. Αλλά και πάλι κάποτε το πετρέλαιο θα πάψει να υφίσταται. Θα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα σε νέες πηγές ενέργειας όπως το αέριο.
Η ζήτησή του είναι ήδη μεγάλη(αύξηση Ευρώπης 43% και Ασία 222%) αλλά ανακαλύπτονται και νέα αποθέματα. Βέβαια το κόστος μετατροπής όλων των μηχανών από καύσης πετρελαίου και παραγώγων σε φυσικού αερίου, θα ανεβάσει το κόστος αλλά η πολιτική αυτή μοιάζει μονόδρομος. Βέβαια τα προβλήματα μεταξύ των κύριων παραγωγών και των υπερδυνάμεων του πλανήτη δεν θα εξαλειφθούν(όπως γίνεται και στο πετρέλαιο) και μια πηγή νέας έντασης διαφαίνεται. Αλλά λύση στο ενεργειακό υπάρχει, και θα βοηθήσει στη περεταίρω ανάπτυξη της υφηλίου. Το αέριο συγκεκριμένα έχει μεγάλο κόστος μεταφοράς και οι επενδύσεις αποσβένουν το αρχικό κεφάλαιο σε βάθος χρόνου, αλλά τονίσαμε πως αποτελεί μονόδρομο. Και οι χώρες που φαίνονται πλούσιες σε κοιτάσματα είναι αυτές του Περσικού Κόλπου, της Νιγηρίας και της Βενεζουέλας ενώ στον ενεργειακό χάρτη πλέον μπαίνουν και νέες όπως η Κύπρος και η Ελλάδα. Και εάν τα κεφάλαια που απαιτούνται για το φυσικό αέριο είναι πολλά να βρεθούν στη παρούσα κατάσταση για πλήρη ανάπτυξη, υπάρχουν και οι πηγές Άνθρακα αλλά και ουρανίου που μπορούν να βοηθήσουν στη συνέχιση της ανάπτυξης.
Μπορεί το πετρέλαιο να αποτελούσε για έναν αιώνα η κύρια πηγή ενέργειας με κύρια χαρακτηριστικά το πλούσιο απόθεμα και τη φθηνή τιμή, πλέον όμως όλα θα αλλάξουν. Με το τέλος των αποθεμάτων είναι σίγουρο πως η ανθρωπότητα θα μεταβεί σε νέες πηγές, αν και πιο κοστοβόρες και μπορεί και με καταστροφικά αποτελέσματα πολλές φορές(κίνδυνος πυρηνικού ατυχήματος με την χρήση του ουρανίου), αλλά αν υπάρξει από τώρα η δέουσα προσοχή και προπορεία, δεν θα υπάρξουν σοβαρά προβλήματα. λλά όπως και για το πετρέλαιο διεξήχθησαν πόλεμοι, διότι η ενεργειακή παντοδυναμία επιφέρει πλούτο και παγκόσμια ηγεμονία, έτσι και στο μέλλον θα διεξαχθούν αναμετρήσεις για το ποιος θα ελέγχει τα νέα αποθέματα αερίου, άνθρακα και ουρανίου σε παγκόσμιο επίπεδο. Η Ιστορία έχει αποδείξει πως οι υπερδυνάμεις πριν βρεθούν σε αδιέξοδη πολιτική, αναζητούν νέους τόπους και τρόπους άσκησης των συμφερόντων τους. Έτσι δεν θα αποτελέσει πρωτόγνωρο το θέαμα η χώρα Χ που είναι η υπερδύναμη(οικονομικά, πολιτικά, επιστημονικά, ερευνητικά και επομένως και στρατιωτικά) χρησιμοποιώντας το όποιο απόθεμα που έχει σε πετρέλαιο να διεξάγει επιθετικό πόλεμο ώστε να γίνει ο κύριος ανάδοχος της νέας πηγής ενέργειας. Δεν είναι τυχαίο στον περσικό κόλπο εδώ και δεκαετίες συντελούνται γενοκτονίες και πόλεμοι επέμβασης σε ανεξάρτητες χώρες, με κύριο σκοπό τον έλεγχο αρχικά των πετρελαίων(του τωρινού μέσου ενεργειακής ανάπτυξης) και μελλοντικά του φυσικού αερίου.
Σύγχρονες και εναλλακτικές μορφές ενέργειας
Είναι πραγματικά δύσκολο κανείς να προβλέψει το μέλλον. Οι οικονομικοπολιτικές και κοινωνικές συνθήκες που επιδρούν άμεσα σε αυτό μπορούν να αναλυθούν και να υπάρχει μια πρόβλεψη, αλλά το πιο σημαντικό ίσως είναι να αντιμετωπιστεί ένα πρόβλημα που φαίνεται να γεννάται τώρα και να εγκαθίσταται στο μέλλον. Η πρόβλεψη πρέπει να υπάρξει στις μέρες μας και για το πρόβλημα έλλειψης ή και πλήρης εξαφάνισης του μαύρου χρυσού. Η σύγχρονη κοινωνία χαρακτηρίζεται από τη χρήση της φθηνής ενέργειας και συγκεκριμένα του πετρελαίου. Ήδη μέχρι το 1970 όλα τα μεγάλα κοιτάσματα πετρελαίου είχαν ήδη ανακαλυφθεί. Από τότε, ενώ η παγκόσμια οικονομία αναπτύσσονταν συνεχώς, τα αποθέματα μειωνόντουσαν μιας και νέα προς εκμετάλλευση αποθέματα δεν ανακαλύπτονταν. Έτσι φτάσαμε στις απαρχές της νέας χιλιετίας όπου οι επιστήμονες μιλούν για τον ενεργειακό μεσαίωνα που έρχεται. Στο παρακάτω σκαρίφημα φαίνεται πως το πετρέλαιο τελειώνει, και ιδιαίτερα κάπου στο 2025 που η παγκόσμια ζήτηση θα φτάσει στα 125 εκ. βαρέλια ημερησίως από 75 που είναι σήμερα.
Σύμφωνα και με τη U.S Energy Information Administration οι χώρες που κατά κύριο λόγω ακόμη χρησιμοποιούν το πετρέλαιο ως πρωτεύων ενέργεια είναι οι USA με ημερήσια κατανάλωση 18,5 εκ. βαρέλια .
Από την άλλη φαίνεται η συνεχής αύξηση της Ασίας στην κατανάλωση ενέργειας τα τελευταία 20 χρόνια.
Στο site της eia μπορούμε να κατανοήσουμε πλήρως την συνολική κατανάλωση ενέργειας σε οποιασδήποτε από τις 219 χώρες της υφηλίου, και της σχέσης αυτής με το πετρέλαιο. Π.χ οι USA έχουν αισθητή πτώση στη χρήση πετρελαιοειδών σε σχέση με το φυσικό αέριο το 2012 και μετέπειτα, σε σημείο που το φυσικό αέριο μπορεί ήδη να ξεπερνά τη ζήτηση ενώ η αναπτυσσόμενη Κίνα αναζητά περισσότερο το πετρέλαιο για να καλύψει τις ανάγκες της. Τέλος, σύμφωνα με μελέτες που έχουν γίνει με το μοντέλο POLES η χρήση του πετρελαίου θα μειωθεί αισθητά έως το 2050 σε Ευρώπη και Β Αμερική, με τη θέση του να παίρνουν οι εναλλακτικές μορφές καθώς και η πυρηνική ενέργεια.
Η ανάπτυξη στην ανατολή(Κίνα & Ινδία) αυξάνει συνεχώς την ζήτηση και μάλιστα η ζήτηση θα φτάσει σε αυξανόμενο επίπεδο της τάξης του 42% για το πετρέλαιο και 65% για το αέριο. (εικόνα 11 Παράρτημα Α). Από τώρα πρέπει να παρθούν τα δραστικά μέτρα για να μην ζήσουμε τον ενεργειακό μεσαίωνα που επικαλούνται όλοι. Οι ειδικοί αναφέρουν πως απαιτούνται 5,4 τρις δολάρια προς επένδυση σε νέες απομακρυσμένες και επικίνδυνες πετρελαιοπηγές όπως στη Σιβηρία και Αφρική. Με την κατάλληλη ενεργειακή πολιτική, στις μέρες μας όπου η ζήτηση φαίνεται να ξεπερνά την προσφορά ίσως δεν ανακύψουν τα αναμενόμενα προβλήματα. Αλλά και πάλι κάποτε το πετρέλαιο θα πάψει να υφίσταται. Θα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα σε νέες πηγές ενέργειας όπως το αέριο.
Η ζήτησή του είναι ήδη μεγάλη(αύξηση Ευρώπης 43% και Ασία 222%) αλλά ανακαλύπτονται και νέα αποθέματα. Βέβαια το κόστος μετατροπής όλων των μηχανών από καύσης πετρελαίου και παραγώγων σε φυσικού αερίου, θα ανεβάσει το κόστος αλλά η πολιτική αυτή μοιάζει μονόδρομος. Βέβαια τα προβλήματα μεταξύ των κύριων παραγωγών και των υπερδυνάμεων του πλανήτη δεν θα εξαλειφθούν(όπως γίνεται και στο πετρέλαιο) και μια πηγή νέας έντασης διαφαίνεται. Αλλά λύση στο ενεργειακό υπάρχει, και θα βοηθήσει στη περεταίρω ανάπτυξη της υφηλίου. Το αέριο συγκεκριμένα έχει μεγάλο κόστος μεταφοράς και οι επενδύσεις αποσβένουν το αρχικό κεφάλαιο σε βάθος χρόνου, αλλά τονίσαμε πως αποτελεί μονόδρομο. Και οι χώρες που φαίνονται πλούσιες σε κοιτάσματα είναι αυτές του Περσικού Κόλπου, της Νιγηρίας και της Βενεζουέλας ενώ στον ενεργειακό χάρτη πλέον μπαίνουν και νέες όπως η Κύπρος και η Ελλάδα. Και εάν τα κεφάλαια που απαιτούνται για το φυσικό αέριο είναι πολλά να βρεθούν στη παρούσα κατάσταση για πλήρη ανάπτυξη, υπάρχουν και οι πηγές Άνθρακα αλλά και ουρανίου που μπορούν να βοηθήσουν στη συνέχιση της ανάπτυξης.
Μπορεί το πετρέλαιο να αποτελούσε για έναν αιώνα η κύρια πηγή ενέργειας με κύρια χαρακτηριστικά το πλούσιο απόθεμα και τη φθηνή τιμή, πλέον όμως όλα θα αλλάξουν. Με το τέλος των αποθεμάτων είναι σίγουρο πως η ανθρωπότητα θα μεταβεί σε νέες πηγές, αν και πιο κοστοβόρες και μπορεί και με καταστροφικά αποτελέσματα πολλές φορές(κίνδυνος πυρηνικού ατυχήματος με την χρήση του ουρανίου), αλλά αν υπάρξει από τώρα η δέουσα προσοχή και προπορεία, δεν θα υπάρξουν σοβαρά προβλήματα. λλά όπως και για το πετρέλαιο διεξήχθησαν πόλεμοι, διότι η ενεργειακή παντοδυναμία επιφέρει πλούτο και παγκόσμια ηγεμονία, έτσι και στο μέλλον θα διεξαχθούν αναμετρήσεις για το ποιος θα ελέγχει τα νέα αποθέματα αερίου, άνθρακα και ουρανίου σε παγκόσμιο επίπεδο. Η Ιστορία έχει αποδείξει πως οι υπερδυνάμεις πριν βρεθούν σε αδιέξοδη πολιτική, αναζητούν νέους τόπους και τρόπους άσκησης των συμφερόντων τους. Έτσι δεν θα αποτελέσει πρωτόγνωρο το θέαμα η χώρα Χ που είναι η υπερδύναμη(οικονομικά, πολιτικά, επιστημονικά, ερευνητικά και επομένως και στρατιωτικά) χρησιμοποιώντας το όποιο απόθεμα που έχει σε πετρέλαιο να διεξάγει επιθετικό πόλεμο ώστε να γίνει ο κύριος ανάδοχος της νέας πηγής ενέργειας. Δεν είναι τυχαίο στον περσικό κόλπο εδώ και δεκαετίες συντελούνται γενοκτονίες και πόλεμοι επέμβασης σε ανεξάρτητες χώρες, με κύριο σκοπό τον έλεγχο αρχικά των πετρελαίων(του τωρινού μέσου ενεργειακής ανάπτυξης) και μελλοντικά του φυσικού αερίου.
Στο Περσικό κόλπο
Στον περσικό κόλπο απαντώνται περίπου τα 2/3 των παγκόσμιων αποθεμάτων πετρελαίου. Εδώ και δεκαετίες αποτελεί το κέντρο των ενεργειακών πόρων όλου του πλανήτη, με κυρίαρχη υπερδύναμη τις ΗΠΑ. Πλέον και άλλες χώρες κινούνται προς απόκτηση πλεονεκτημάτων και μεριδίων της ενέργειας. Η περιοχή χαρακτηρίζεται από αύξηση του Ισλαμικού φονταμελισμού, τάσεις εχθρικές προς τη Δύση, και πιθανό πεδίο γεοπολιτικών συγκρούσεων .
Οι ΗΠΑ έχουν κυριαρχήσει στη περιοχή από τη δεκαετία του 1970. Το 1972 η Μεγάλη Βρετανία αποχώρησε από τη στρατιωτική παρουσία ανατολικά του Σουέζ, και οι ΗΠΑ κινήθηκαν να αναπληρώσουν το κενό. Προσπαθούσαν πάντα να εγκαθιδρύουν πολιτικά καθεστώτα φιλικά προς αυτούς όπως ο Σάχης του Ιράν, που τελικά παρέδωσε την εξουσία στο Χομεϊνί. Πολλές φορές ο έλεγχος της περιοχής φαινότανε να οδεύει σε καθεστώτα μη ελεγχόμενα από τις ΗΠΑ, και η μόνη λύση πάντα ήταν μία : η στρατιωτική επέμβαση για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων!! Τα τελευταία χρόνια έχουν υιοθετήσει μια αμυντική στάση, αλλά προσπαθούν να διατηρήσουν τη δεσπόζουσα θέση τους στον περσικό, και το περιορισμό της πρόσβασης άλλων ισχυρών κρατών που το επιδιώκουν διακαώς όπως η Ε.Ε,η Κίνα,η Ρωσία,η Ιαπωνία και η Ινδία. Η αστάθεια τα τελευταία χρόνια αποθαρρύνει τα έθνη να επενδύσουν στη περιοχή, και είναι σύνηθες ο πόθος των κρατών του κόλπου να παρουσιάζουν τα αποθέματα ενέργειας σε υπέρμετρο βαθμό ώστε να προσελκύσουν επενδύσεις.
Στην περιοχή απαντώνται επίσης τα 2/5 αποθεμάτων φυσικού αερίου, με δεσπόζουσα θέση το Ιράν. Έθνη χρησιμοποιούν την αναπτυξιακή βοήθεια, τη διπλωματία και τις στρατιωτικές πωλήσεις για να διασφαλίσουν ένα μερίδιο των αποθεμάτων. Οι ΗΠΑ φαίνεται να παρέδωσαν τη κυριότητα των αποθεμάτων, μετά και τους δύο αποτυχημένους πολέμους στο «τύρρανο» Σαντάμ Χουσεΐν, και οι αμερικάνικες εταιρίες ενέργειας όπως η Exxon Mobil και Chevron εξακολουθούν να διαχειρίζονται τη μερίδα του λέοντος.
Αν παρατηρήσει κανείς το χάρτη θα κατανοήσει κανείς τη στρατηγική περικύκλωσης που διετέλεσε η αμερικάνικη εξωτερική πολιτική και διπλωματία. Η σημαντικότητα της περιοχής είναι αδιαμφισβήτητη. Αλλά η σημαντικότητα δεν αφορά αποκλειστικά τα ίδια τα αποθέματα. Οι χώρες που τα έχουν υπό την κατοχή τους είναι συνήθως φιλικά προσκείμενες προς τη Δύση, πλην του Ιράν. Η δέουσα προσοχή δίνεται στη μεταφορά τους σε ασφαλή σημεία διανομής, και η όλη διαδρομή πρέπει να αποτελεί και να φυλάσσεται ως κόρη οφθαλμού. Σίγουρα ο παγκόσμιος χωροφύλαξ ΗΠΑ, δεν εμπιστεύεται το Ιράν, και αναζητεί διεξόδους διανομής της ενέργειας σε ασφαλή τοποθεσίες, μιας και τα στενά του Ορμούζ αποτελούν το ισχυρό διαπραγματευτικό χαρτί των Ιρανών. Η επιδίωξη για έλεγχο της γειτονικής Συρίας δεν αποτελεί μια μελλοντική ασφαλή διαχείριση και διανομή των αποθεμάτων ενέργειας του Κόλπου μόνο, αλλά και συνεχή επιδίωξη μη εισόδου νέων δυνάμεων στο σημαντικό αυτό γεωστρατηγικό παίγνιο(βλ. Ρωσία). Στο χάρτη που ακολουθεί εύκολα κατανοεί κάποιος τη σημασία που αποδίδουν οι δυτικές δυνάμεις στους αγωγούς διανομής που διέρχονται από περιοχές όπως η Συρία, το Β.Ιράκ και η Τουρκία, και η απεξάρτησή τους από τις ορέξεις του Ιράν.
Πρέπει να τονιστεί πως οι ΗΠΑ απεξαρτοποιούνται με το χρόνο από την ενέργεια του Περσικού Κόλπου. Η ισχυρότερη δύναμη της υφηλίου δίνει στις μέρες μας προτεραιότητα στη χρησιμοποίηση του πετρελαίου/αερίου σχιστολίθου.Στα εδάφη τους παρατηρούνται τεράστια αποθέματα, 2,8 τρις ΒΟΕ, και επιδιώκουν να γίνει εμπορικά βιώσιμο σε μεγάλη κλίμακα. Βρίσκεται σε ρηχή τοποθεσία και απαιτεί τεράστιες ποσότητες νερού για την εξόρυξη. Αλλά φαίνεται να αποτελεί μονόδρομο.
Στην Κασπία θάλασσα
Η Κασπία θάλασσα αποτελεί σήμερα τη δεύτερη σημασίας περιοχή αποθεμάτων ενέργειας. Οι δημοκρατίες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης βρίσκονται πλησίον της περιοχής και βρίσκονται ενεργά στην ατζέντα για τη
παγκόσμια ενεργειακή δραστηριότητα.
Δεν έχουν τα αποθέματα της Μέσης Ανατολής σε πετρέλαιο και αέριο, αλλά την ξεπερνούν σε σύνολο αποθηκευμένης ενέργειας που εμπεριέχεται στα εδάφη τους.(μεγάλες ποσότητες άνθρακα)
δυνάμεις επιδίωξαν να συμπεριλάβουν στις χώρες επιρροής τους πρώην μέλη της ΕΣΣΔ όπως η Γεωργία. Ας θυμηθούμε τις μάχες των Τσετσένων αυτονομιστών έναντι της Ρωσίας, τη κριτική που δέχθηκε η τελευταία για την επέμβασή της στην Αμπχαζία και νότια Οσσετία κ.ά. Δεν αποτελεί πρωτοτυπία ο διαχωρισμός του Αζερμπαϊτζάν από τη στενή λωρίδα αρμένικης γης που
διαχωρίζει τη χώρα, και τον ύπουλο τρόπο επέμβασης της Ρωσίας και ΗΠΑ στη μεταξύ τους διαμάχη στο Ναγκόρνο Καραμπάχ(αν και το δυτικό τμήμα κατά πρόφαση αποτελεί αυτόνομο κράτος); Όλες οι διαμάχες της περιοχής μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ υποδηλώνουν την επιθυμία των δυτικών δυνάμεων να επισέλθουν στη διαχείριση των ενεργειακών αποθεμάτων της περιοχής από τη μία, και από την άλλη η Ρωσία να μην απωλέσει το πρωταγωνιστικό της ρόλο.
Η Ρωσία εκμεταλλεύεται πλήρως τα δικαιώματά της επί των ενεργειακών κοιτασμάτων της Κασπίας και αποτελούν τον κύριο τροφοδότη της Ε.Ε σε αέριο. Ας αναλογιστεί κανείς την επέμβασή της στην αυτόνομη και κραταιά Ουκρανία, μόλις απώλεσε την κυβερνητική πλειοψηφία ο ρωσόφιλος πρόεδρος της. Η Ουκρανία κινδύνευε να αποσκιρτήσει από τη ρωσική σφαίρα επιρροής, να ζητήσει ενεργειακά ανταλλάγματα από τη διέλευση ρωσικών αγωγών που κατευθύνονται προς την Ευρώπη, και να εισέλθει στη σφαίρα επιρροής της Ε.Ε.
Σε μια περίοδος όπου η ανατολή ανακάμπτει μέσω
της Κίνας και Ινδίας, η προτεραιότητα των χωρών που περιβάλλουν τη Κασπία είναι η κάλυψη των τρομερών αναγκών ενέργειας των νέων αναδυόμενων υπερ-δυνάμεων. Γι’αυτό και η επένδυση σε δίκτυα μεταφοράς προς κατεύθυνση την ανατολή αποτελεί νούμερο ένα στόχο των χωρών αυτών.
Η Κασπία αποτελεί εναλλακτική λύση στο εχθρικό και ασταθή Περσικό κόλπο. Ελκυστική για τις χερσαίες μεταφορές(οδικές,σιδηροδρομικές) των αγαθών στη Κίνα, Ινδία και Ιαπωνία, αποφεύγοντας τις ευάλωτες θαλάσσιες περιοχές του Περσικού Κόλπου. Η Ρωσία προσπαθεί να αποκτήσει τον πλήρη έλεγχο της βιομηχανίας της περιοχής, με υψηλή συμμετοχή στη διοχέτευση και μεταφορά των αποθεμάτων της περιοχής μέσω των αγωγών της. Η Ρωσία μέσω της διπλωματίας και των στρατιωτικών εξοπλισμών, έχει αναπτύξει ένα
πλέγμα συμφωνιών με τις περισσότερες χώρες της περιοχής, και φαίνεται πολύ δύσκολο πως θα απωλέσει την πρωτοκαθεδρία στη περιοχή.
Μάλιστα πρωτοστάτησε στην υπογραφή της SCO(Shanghai Cooperation Organization),για να διασφαλίσει τη μελλοντική συνεργασία και εξάρτηση των
χωρών από την ίδια. Μόνο το Τουρκμενιστάν δεν εισήλθε στη συμφωνία συνεργασίας, παρά τα μεγάλα του αποθέματα σε φυσικό αέριο. Η Ρωσία εκμεταλλεύτηκε πλήρως την έλλειψη δημοκρατικών καθεστώτων στις χώρες αυτές και την έλλειψη πολιτισμικής διασύνδεσής τους με τη δύση.
Στην Αρκτική
Και εάν η Κασπία αποτελεί εναλλακτική λύση στο εχθρικό και ασταθή Περσικό κόλπο, τότε η παγωμένη Αρκτική θα αποτελέσει στο μέλλον πεδίο αντιπαραθέσεις μεταξύ των υπερδυνάμεων, τόσο των πλούσιων ενεργειακών κοιτασμάτων όσο και της γειτνίασης των υπερδυνάμεων.
Χώρες και συνασπισμοί όπως οι ΗΠΑ (Αλάσκα),Ρωσία(Σιβηρία),Δανία
Γροιλανδία(Ε.Ε),Νορβηγία(Ε.Ε) και Καναδάς θα επιδιώξουν να αποκομίσουν τα μέγιστα από τη εν λόγω περιοχή, παρά τα προβλήματα του ψύχους, του
τεράστιου κόστους και των υπεράκτιων περιοχών.Πλέον στη θεωρία ελέγχου της Παγκόσμιας Νήσου, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη από τους πρώτους μελετητές Spykman, Mackinder και Mahan, θα πρέπει να συμπεριληφθεί και η
παγωμένη Αρκτική.
Από Κ.Καλτσά.
http://iknowgr.blogspot.com/2015/12/rimland-rimland.html
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου