Η αναφορά του κ. Νίκου Κοτζιά, κατά την τελετή παράδοσης του υπουργείου Εξωτερικών στον πρωθυπουργό, σε πιθανή μερική επέκταση των χωρικών μας υδάτων και σε χάραξη ευθειών γραμμών βάσης που θα κλείνουν τους κόλπους, έδωσε λαβή σε πολλές αντιδράσεις και δημοσιεύματα γύρω από τα θέματα τόσο των χωρικών υδάτων όσο και της υφαλοκρηπίδας/αποκλειστικής οικονομικής ζώνης. Οι αντιδράσεις αφορούσαν τη σκοπιμότητα και τις επιπτώσεις των σχεδιασθέντων μέτρων, όσο και το επίκαιρο της ανακοίνωσής τους.
Επί της ουσίας: Η χώρα μας έχει θεσπίσει χωρικά μας ύδατα 6 ν.μ. από την ακτή από το 1936. Η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας που κυρώθηκε το 1995 από την ελληνική Βουλή, επιτρέπει την επέκτασή τους μέχρι τα 12 ν.μ. Η επέκταση είναι μονομερής ενέργεια του κάθε κράτους. Είθισται, και πάντως αποτελεί σώφρονα πρακτική μεταξύ γειτονικών κρατών, να προηγείται μια ενημέρωση και να λαμβάνονται κατά το δυνατόν υπόψη τυχόν αντιρρήσεις, ώστε να μη προκύψει διαφορά που μπορεί να συνεπάγεται τη μη αναγνώριση της επέκτασης.
Σε ό,τι αφορά το θέμα που τέθηκε με τις δηλώσεις του κ. Κοτζιά, παρόμοιες αντιρρήσεις δεν θα μπορούσαν να διατυπωθούν εκ μέρους της Ιταλίας, επειδή η ίδια έχει θεσμοθετήσει τα 12 ν.μ. και επιπλέον υπάρχει συμφωνία οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας μεταξύ των δύο χωρών από το 1977. Ούτε εκ μέρους της Αλβανίας που έχει επεκτείνει τα δικά της στα 9 ν.μ. Υπάρχουν, όμως, έντονες ενστάσεις εκ μέρους της Τουρκίας σε τυχόν επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων σε 12 ν.μ. στο Αιγαίο.
Το τουρκικό επιχείρημα είναι ότι, λόγω της παρουσίας πολλών ελληνικών νησιών, η καθιέρωση 12 ν.μ. από την Ελλάδα θα μετέτρεπε το Αιγαίο σε ελληνική λίμνη, αναγκάζοντας τα τουρκικά πλοία να διέρχονται μέσω ελληνικών χωρικών υδάτων (χ.υ.) για να εξέλθουν στη Μεσόγειο. Θα περιοριζόταν, επίσης, ουσιαστικά η δυνατότητα διεκδίκησης εκ μέρους της Τουρκίας, σημαντικής από πλευράς έκταση υφαλοκρηπίδας, με τα μεγάλα ανατολικά μας νησιά να εμποδίζουν τη διεκδίκησή της δυτικά από αυτά. Η ελληνική επίσημη θέση είναι ότι διατηρούμε το δικαίωμα επέκτασης των χωρικών υδάτων σε 12 ν.μ., στο Αιγαίο αλλά δεν το ασκούμε (αν και η συχνή επανάληψή της θέσης, έστω σε απάντηση τουρκικών δηλώσεων, ανησυχεί τους γείτονές μας ότι την προετοιμάζουμε).
Η δήλωση περί προετοιμασίας επέκτασης των χωρικών μας υδάτων στο Ιόνιο κατηγορήθηκε από την αντιπολίτευση ότι είναι μερική και ισοδυναμεί με εγκατάλειψη του δικαιώματος στο Αιγαίο, ενώ η αντίδραση της Τουρκίας βαίνει προς την αντίθετη κατεύθυνση, με την προειδοποίηση ότι δεν θα δεχθεί παρόμοια ενέργεια στο Αιγαίο.
Είναι μεν αλήθεια ότι επί δεκαετίες οι ελληνικές κυβερνήσεις δεν προέβησαν σε επέκταση των χ.υ. στο Ιόνιο Πέλαγος, όπως θα μπορούσαν, με το σκεπτικό ότι θα ήταν δυνατό να εκληφθεί ως εγκατάλειψη του αντίστοιχου δικαιώματος στο Αιγαίο. Όμως δεν υπήρχε ζωτικό συμφέρον που να επέβαλε την επέκταση των χωρικών υδάτων στο Ιόνιο Πέλαγος, πλην εκείνου της αύξησης της εθνικής κυριαρχίας. Η κάθε θαλάσσια περιοχή έχει τα δικά της χαρακτηριστικά, που δέχονται ή επιβάλλουν διαφορετικές λύσεις. Η σημερινή κυβερνητική πρόθεση θέσπισης χ.υ. 12 ν.μ. στο Ιόνιο ξεκινά από την απαραίτητη από ελληνικής πλευράς επέκτασή τους για την οριστική οριοθέτηση της Υ/Κ ή ΑΟΖ με την Αλβανία.
Νόμιμο από πλευράς Διεθνούς Δικαίου είναι και το κλείσιμο των κόλπων με ευθείες γραμμές βάσης, που διευκολύνουν τη ναυσιπλοΐα, ευθυγραμμίζοντας τα όρια των χωρικών υδάτων μιας χώρας. Ομως η χάραξη ευθειών γραμμών βάσης αυξάνει τα χωρικά ύδατα και επομένως μπορεί στο Αιγαίο να θεωρηθεί από την Τουρκία ως μονομερής ενέργεια που μετατρέπει το status quo, έστω και περιορισμένα, εις βάρος της. Ας σημειωθεί ότι στη διεθνή πρακτική, κατά την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας μεταξύ δύο κρατών δεν λαμβάνονται συχνά υπόψη οι ευθείες γραμμές βάσης, εάν το ένα από τα δύο μέρη δεν τις έχει υιοθετήσει.
Η διευθέτηση του οριστικού εύρους των χωρικών υδάτων στο Αιγαίο αποτελεί προϋπόθεση για την έναρξη διαπραγματεύσεων οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας μεταξύ των δύο χωρών. Η Τουρκία δεν δέχεται κατ’ αρχάς την υποκατάσταση της έννοιας της υφαλοκρηπίδας από εκείνη της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης, στο πλαίσιο των γενικότερων θέσεών της για την περιοχή.
Αν ξεκινούσαμε διαπραγματεύσεις οριοθέτησης της Υ/Κ με βάση τα σημερινά όρια των 6 ν.μ. στο Αιγαίο, θα αποδυναμώναμε την τυχόν επέκταση σε 12 ν.μ., έπειτα από συμφωνία οριοθέτησης. Από την άλλη μεριά, η θέσπιση 12 ν.μ. συναντά τη γνωστή αμετακίνητη αντίδραση της Τουρκίας.
Επομένως, δύο επιλογές υπάρχουν: Συμβιβασμός ως προς τις περιοχές όπου θα γίνει επέκταση και ίσως ως προς τα μίλια της επέκτασης, ή διατήρηση της σημερινής εκκρεμότητας. Η πρώτη επιλογή, αν και ανεπίσημα έχει συζητηθεί επί πολλά χρόνια, δεν έχει καταλήξει σε τελικό συμβιβασμό, υπό την έννοια ότι τα δύο κράτη θα προβούν μονομερώς σε επέκταση, έχοντας δεχθεί ότι δεν θα αντιδράσουν η μία στην ενέργεια της άλλης.
Η άλλη επιλογή είναι η διατήρηση της εκκρεμότητας στο βάθος χρόνου, με ό,τι η διαιώνιση της διαφοράς συνεπάγεται από κινδύνους για την ειρήνη. Είναι λύση ευκολότερη πολιτικά, αλλά που διατηρεί ζωντανό τον κύριο παράγοντα μη εξομάλυνσης των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Οχι ότι η διαπραγμάτευση οριοθέτησης της Υ/Κ στο Αιγαίο θα είναι εύκολη. Τουλάχιστον, όμως, στο παρελθόν υπήρχε μια ανεπίσημη συναντίληψη Τουρκίας και Ελλάδος για παραπομπή έπειτα από διαπραγματεύσεις του υπόλοιπου της διαφοράς στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, κάτι που μας ικανοποιεί στον βαθμό που μας ευνοεί το Διεθνές Δίκαιο, που τόσο συχνά επικαλούμαστε. Για να τελεσφορήσουν οι εξελίξεις αυτές, πρέπει να καλλιεργηθεί η ελληνική κοινή γνώμη, που σταθερά τροφοδοτείται από την πολιτική τάξη και από τα ΜΜΕ με αντιτουρκικές κορώνες, δικαιολογημένες ή μη. Και βεβαίως να υπάρξει το αντίστοιχο κλίμα στην Τουρκία.
* O κ. Παύλος Αποστολίδης είναι πρέσβης ε.τ., πρώην διοικητής της ΕΥΠ, πρώην υπηρεσιακός υπουργός Διοικητικής Μεταρρύθμισης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης.
Καθημερινή
https://kostasxan.blogspot.com/2018/10/blog-post_2180.html
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου