του Βασίλη Χλέτσου
Στο σημερινό μας μυθαγωγικό και μυσταγωγικό ταξίδι, θα εξετάσουμε τους άθλους του Θησέα, του κατεξοχήν ήρωα της Αθήνας, ο οποίος ένωσε τις πόλεις της Αττικής σε μία, δίνοντας τους το όνομα «αι Αθήναι», προς τιμήν της Θεάς Αθηνάς.
Ας δούμε σε αυτό το σημείο τη μέθοδο που αναφέρει πως χρησιμοποιούσε ο Πλωτίνος, για την κατανόηση του νοήματος των συμβόλων, τα οποία αποτελούν βασικά εργαλεία στην αποκρυπτογράφηση των μυθολογικών αναφορών.
Πριν εξετάσουμε τους άθλους του Θησέα, θα πρέπει να αναφέρουμε πως σε όλους τους πολιτισμούς, υπάρχουν στάδια – μυητικές δοκιμασίες, τις οποίες οι ήρωες οφείλουν να ξεπεράσουν τόσο για να λυτρωθούν οι ίδιοι, όσο και η κοινωνία στην οποία είναι ενταγμένοι. Το αρχέτυπο του ήρωα ξεκινά πάντα με την αρχική αναζήτηση, συνεχίζει με το κάλεσμα στην περιπέτεια, τις δοκιμασίες-άθλους, έως τη στιγμή νίκης, της επιστροφής, και της τελικής καταλυτικής μεταμόρφωσης τους.
Μέσα από αυτή την διαδικασία, αναδύεται εντέχνως, η διαχρονική ισχύ των μυθικών ηρώων, τους οποίους συναντάμε έως και σήμερα στην σύγχρονη μυθοπλασία. Κινηματογραφικές επιτυχίες όπως ο πόλεμος των άστρων, το Matrix, το Avatar, ο Harry Potter, και τόσες άλλες, ακολουθούν τα κλασσικά αυτά αρχετυπικά μυθολογικά μοτίβα.
Για τους αρχαίους Έλληνες , οι ήρωες σηματοδοτούσαν την ικανότητα «υπέρβασης» και «εξύψωσης του ανθρώπου», καθώς ως «ημίθεοι» αποτελούσαν τον σύνδεσμο ανάμεσα στους Θεούς και τους ανθρώπους. Ήταν οι λίγοι, οι «εκλεκτοί», οι οποίοι ακολουθούσαν την δύσκολη «ατραπό».
Μία «ατραπό», η οποία προϋπόθετε να υπερβούν τα ανθρώπινα. Ήταν αυτοί που «αναλάμβαναν» να θυσιαστούν για το κοινωνικό σύνολο, ώστε να ευημερεί η κοινωνία. Θυσίαζαν το «εγώ», για το «εμείς», παρότι και αυτοί ήταν αναγκαστικά υποταγμένοι στο πεπρωμένο και στα «τερτίπια» των Θεών. Μέσα από τους άθλους και την τραγικότητα της πορείας τους, υπήρξαν οι «λυτρωτές» της ανθρωπότητας.
Μέσα από τις «συμβολικές» δοκιμασίες που έπρεπε να ξεπεράσουν, έβγαιναν τελικά με τον ένα ή τον άλλο τρόπο θριαμβευτές, αφήνοντας παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές, την προσωπική θυσία, την λαχτάρα του θνητού ανθρώπου για αθανασία, την αναζήτηση της Θεϊκής μας υπόστασης, την αναζήτηση εν τέλη του αληθινού προορισμού της ψυχής.
«Αρχή σοφίας ονομάτων επίσκεψις», έλεγε ο Αντισθένης. Ήρωας είναι, και θα έπρεπε να είναι, ο κάθε ένας από εμάς. Στην Ελληνική γλώσσα, η λέξη γενέθλια, σηματοδοτεί ακριβώς τις δυσκολίες της ζωής που καλείται να ξεπεράσει κάθε άνθρωπος κατά την διάρκεια του βίου (εκ της βίας ). Λίγο πριν, και στην αρχή του άθλου της ζωής, κάθε ανθρώπινη ύπαρξη, περνά συνειδητά και ασυνείδητα από τρία αρχικά μυητικά στάδια, τα οποία ταυτίζονται με τα μυητικά στάδια του μυθικού ήρωα, τα οποία προαναφέρθηκαν παραπάνω. Την προετοιμασία /κάλεσμα για την έξοδο από την μήτρα, την μετάβαση/ προσαρμογή σε ένα νέο φυσικό περιβάλλον, και την αποδοχή στον οικογενειακό/κοινωνικό κύκλο.
Ο Όμηρος διηγήθηκε αριστοτεχνικά το ταξίδι αυτό, δια μέσω του Οδυσσέα ο οποίος πριν το ταξίδι του στην Τροία, (το οποίο συμβολίζει το ταξίδι της ψυχής) αρνιόταν πεισματικά να αφήσει την θαλπωρή του σπιτιού του στην Ιθάκη. Κατά τον ίδιο τρόπο και εμείς ως έμβρυα προτιμούμε την ασφάλεια της μητρικής μακαριότητας. Υπακούοντας όμως στην ανάγκη και στον φυσικό προορισμό μας, θα κληθούμε με τρόμο αρχικά, να αρχίσουμε το επίπονο ταξίδι της ζωής μας.
.
Ως ένας άλλος Οδυσσέας, κάθε ένας από εμάς, θα χρειαστεί να ξεπεράσει εμπόδια κατά την διάρκεια του βίου του. Να παλέψει με Κύκλωπες, να κολυμπήσει σαν ναυαγός σε φουρτουνιασμένες θάλασσες, να ξεπεράσει τις σειρήνες και τους λωτοφάγους.
.
Η ζωή είναι ωραία και αξίζει να τη ζήσουμε , όταν της δώσουμε πολύτιμο περιεχόμενο. Το ταξίδι της ζωής, που ζει ο κάθε ένας από εμάς αφορά κυρίως τη δική του ατομική ύπαρξη, για όσο η ψυχή του θα πλέει στους ωκεανούς για να κατακτήσει για ακόμα μία φορά πιο συνειδητά πλέον την Ιθάκη της.
Πριν συνεχίσουμε, θα πρέπει να σημειωθεί, πως η παρούσα προσπάθεια αποσυμβολισμού, αφορά μία υποκειμενική φιλοσοφική και μυσταγωγική προσέγγιση, η οποία καταλήγει σε συμπεράσματα, αντλώντας στοιχεία, τόσο από αρχαίες πηγές, όσο και από νεώτερες ψυχαναλυτικές, και ανθρωπολογικές μελέτες. Ας αρχίσουμε όμως να ξετυλίγουμε τον μίτο του μύθου του Θησέα.
Ο Θησέας
Πατέρας του Θησέα ήταν ο Αιγέας, και μητέρα του η Αίθρα, κόρη του βασιλιά της Τροιζήνας. Ο Αιγέας είχε παντρευτεί ήδη δύο φορές, αλλά δεν μπορούσε να αποκτήσει διάδοχο, για αυτό τον λόγο ζήτησε χρησμό από το Μαντείο των Δελφών. Το Μαντείο του έδωσε τον ακόλουθο δυσνόητο χρησμό:
«Μην ανοίξεις το ασκί του κρασιού σου πριν φτάσεις στην Αθήνα».
Ο Αιγέας μη κατανοώντας τον χρησμό, επισκέφθηκε τον φημισμένο για την σοφία του βασιλιά της Τροιζήνας Πιτθέα, με σκοπό να ζητήσει τη συμβουλή του. O Πιτθέας κατάλαβε πως ο Αιγέας θα αποκτούσε σύντομα ένα γιο, αλλά για να γίνει αυτό θα έπρεπε ο Αιγαίας να μεθύσει. Υποκρίθηκε όμως πως δεν μπορούσε να ερμηνεύσει τον χρησμό.
Ο Πιτθέας είχε μία κόρη σε ηλικία γάμου την Αίθρα, και θέλοντας να επωφεληθεί της ερμηνείας του χρησμού, διοργάνωσε γιορτή με άφθονο κρασί, προς τιμήν του Αιγέα. Το βράδυ βρήκε τον Αιγέας μεθυσμένο, στην ίδια κλίνη με την Αίθρα. Το επόμενο πρωί καταλαβαίνοντας τι είχε γίνει, ο Αιγαίας φεύγοντας άφησε πίσω το ξίφος του και ένα ζευγάρι σανδάλια κάτω από ένα βράχο, λέγοντας στην Αίθρα πως αν το παιδί ήταν αγόρι, όταν θα γινόταν έφηβος, θα έπρεπε να σηκώσει τον βράχο, και αφού έπαιρνε το ξίφος και τα σανδάλια, θα έπρεπε να πάει να τον βρει στην Αθήνα.
Όντως η Αίθρα έκανε ένα αγόρι τον Θησέα, ο οποίος μεγάλωσε στην Τροιζήνα. Πριν ακόμα γίνει 7 ετών, επισκέφθηκε την Τροιζήνα ο Ηρακλής. Ο Θησέας έπαιζε με άλλα παιδιά όταν είδαν τον Ηρακλή ο οποίος φόραγε την τρομερή του λεοντή. Και ενώ όλα τα παιδιά φοβήθηκαν και κρύφτηκαν, ο Θησέας νομίζοντας πως η λεοντή ήταν πραγματικό λιοντάρι, άρπαξε ένα τσεκούρι και όρμησε να το σκοτώσει ξαφνιάζοντας τον Ηρακλή, ο οποίος προέβλεψε λαμπρό και ηρωικό μέλλον στο μικρό Θησέα!!!
Όταν ο Θησέας έγινε 16 χρονών η Αίθρα τον οδήγησε στο σημείο που είχε αφήσει ο πατέρας του Αιγαίας το ξίφος και τα σαντάλια του. Ο Θησέας σήκωσε με ευκολία την μεγάλη πέτρα, και αποφάσισε να πάει στην Αθήνα για να βρει τον πατέρα του Αιγέα. Ο Παππούς του Πιτθέας και η μητέρα του Αίθρα, τον παρακαλούσαν να ταξιδέψει με πλοίο, διότι ο δρόμος ήταν εξαιρετικά επικίνδυνος και γεμάτος ληστές. Ο Θησέας όμως ήθελε να νικήσει τους ληστές και γίνει ήρωας σαν τον Ηρακλή, που τόσο θαύμαζε.
Η μεταμόρφωση του Θησέα σε ήρωα, αναδεικνύεται, μέσα από τις δοκιμασίες/ άθλους που ξεκινά, και που ουσιαστικά αφορούν τον αλληγορικό μυητικό δρόμο προς την Αθήνα. Οι πρώτοι άθλοι του είναι προπαρασκευαστικά στάδια για τους δύο σημαντικότερους τελευταίους άθλους του, που είναι η κατάβαση του στον Λαβύρινθο με σκοπό την εξουδετέρωση του Μινώταυρου, όπως και η κατάβαση του στον Άδη, και η επιστροφή του από αυτόν. Για την προπαρασκευή αυτή, τις μυητικές δηλαδή δοκιμασίες/άθλους, κατ’ αντιστοιχία των φιλοσοφικών τελετουργιών, κάνει λόγο ο Πρόκλος στο ακόλουθο απόσπασμα του («Υπόμνημα εις τον Πλάτωνος πρώτον Αλκιβιάδην» 9.2 – 9.8) :
«Όπως, στις Τελετές προηγούνται οι καθαρμοί, τα ραντίσματα και οι εξαγνισμοί, που είναι ασκήσεις των απόρρητων Μυστηριακών δρώμενων και της μετουσίας του Θείου, έτσι, και η φιλοσοφική τελετουργία αποτελεί για εκείνους που στέλνονται προς την προκαταβολική κάθαρση, και προετοιμασία της αυτογνωσίας και της αυτοφανέρωτης θέασης της ουσίας μας.».
Υπό αυτό συνεπώς το πρίσμα, θα εξετάσουμε τους άθλους του Θησέα, τόσο ως νοητικές, όσο και ψυχοσωματικές δοκιμασίες, τις οποίες καλείται να ξεπεράσει ο συνειδητοποιημένος άνθρωπος, ώστε με την ενσυνείδητη κατάδυση στον πυρήνα του «είναι» του, να επιτύχει την συμβολική θανάτωση των κατώτερων όψεων της προσωπικότητας του, και την αντίστοιχη πνευματική του αναγέννηση, σε ένα νέο συνειδησιακό επίπεδο, ώστε να καταστεί εφικτή η αυτοεπίγνωση και η αυτογνωσία.
Η φιλοσοφική αυτή πορεία και αναζήτηση, αφορά ένα είδος προετοιμασίας για ένα άνοιγμα προς μία άλλη λεπτότερη δόνηση, μία άλλη πιο διευρυμένη συνειδησιακά και πνευματικά πραγματικότητα. Η φιλοσοφική αυτή «μύηση», δεν είναι απλώς εισαγωγή σε ένα θεωρητικό σύστημα, αλλά μία ολοκληρωτική ψυχική μεταστροφή, και συν στράτευση σε έναν νέο τρόπο ζωής. Ας παρακολουθήσουμε ένα μικρό απόσπασμα από το ντοκιμαντέρ Κυμάτικα το οποίο θα μας εισαγάγει σε μία διαφορετική οπτική των πραγμάτων…
Οι άθλοι
Οι άθλοι του Θησέα είναι εννέα, όσες ήταν και οι ημέρες που διαρκούσαν οι μυητικές τελετές στα αρχαία μυστήρια, κατ΄ αντιστοιχία ίσως των εννέα μηνών της κυήσεως.
Ο Αιγαίας όπως προαναφέρθηκε είχε κρύψει τα σανδάλια του και το ξίφος του κάτω από μία ασήκωτη πέτρα. Αρχικά ο νεαρός Θησέας δεν γνώριζε πως είναι βασιλικής γενιάς. Σε μία μάλιστα από τις εκδοχές ο Θησέας δεν ήταν γιος του Αιγέα, αλλά του Ποσειδώνα, συνεπώς είχε και θεϊκή γενιά.
Ο Θησέας όταν ωριμάζει ηλικιακά – πνευματικά, σηκώνει το βράχο και παίρνει τα σανδάλια, τα οποία θα του δώσουν τη δυνατότητα να βρει τον αληθινό του προορισμό. Το σανδάλι συμβολίζει την μόνωση από την ύλη, ενώ το ξίφος, είναι σύμβολο της πνευματικής διάκρισης. Είναι η στιγμή που ο ήρωας αναγνωρίζει τον πνευματικό του προορισμό, επιλέγοντας συνειδητά και επίπονα ανάμεσα σε εκείνο που εξυπηρετεί το Εγώ του αρχικά, αλλά και σε εκείνο που εξυπηρετεί το σύνολο, τον λαό της Αθήνας το βασίλειο, το οποίο θα κληρονομήσει αργότερα από τον πατέρα του. Ας εξετάσουμε τους άθλους του Θησέα ένα προς ένα.
Στον πρώτο άθλο, ο Θησέας αντιμετωπίζει τον Περιφήτη, ο οποίος ήταν γιος του Ηφαίστου. Ο Περιφήτης έστηνε καρτέρι στους περαστικούς, και τους σκότωνε με ένα μεγάλο ρόπαλο. Ο Θησέας αφού τον νίκησε, του πήρε το ρόπαλο. Το ρόπαλο όπως και σπαθί, είναι φαλλικά σύμβολα δύναμης και εξουσίας, αλλά και πνευματικής αφύπνισης . Η νίκη του Θησέα, συμβολίζει την νίκη στις εσωτερικές βίαιες παρορμήσεις, και σηματοδοτεί την πνευματική του μεταστοιχείωση.
Στον δεύτερο άθλο, αντιμετωπίζει τον Σίνι γιο του Ποσειδώνα, κυρίαρχου των Θαλασσών (του αστρικού κόσμου και κόσμου των συναισθημάτων). Ο Σίνις σκότωνε τους περαστικούς δένοντας τους σε λυγισμένες κορυφές δύο πεύκων, τις οποίες ξαφνικά άφηνε ελεύθερες, σχίζοντας έτσι τα θύματα του στα δύο. Τα δύο πεύκα θα μπορούσαν να συμβολίζουν τις δύο αντίθετες δυνάμεις που φαινομενικά δρουν στο σύμπαν, το θετικό και το αρνητικό, το καλό και το καλό, το αρσενικό και το θηλυκό κ.λπ. Η αρχή της πολιτικότητας όπως ονομάζεται στον Ερμητισμό, αποτελεί βασικό αντιληπτικό εργαλείο στην κατανόηση και ερμηνεία του κόσμου μας, καθώς τα πάντα ορίζονται και κατανοούνται για τον ανθρώπινο μου, μόνον μέσω της σύνδεσης και σύγκρισης με το αντίθετό τους. Πίσω όμως από τις φαινομενικά αντίθετες αυτές υποστάσεις , υπάρχει μία ενοποιός δύναμη, η οποία εκφράζεται συμβολικά από το κηρύκειο του Θεού Ερμή στην Ελλάδα ή το Γιν και το Γιανγκ, στην Ανατολή. Ο Πλωτίνος (Εννεάς ΙΙ, 3, 7, 12-13) αναφέρει χαρακτηριστικά :
Στον τρίτο άθλο ο Θησέας σκοτώνει την γουρούνα Φαιά (σκοτεινή) κόρη τεράτων, η οποία προκαλούσε καταστροφές στην περιοχή, αλληγορώντας την νίκη στα κατώτερα πάθη, και στις υλικές εξαρτήσεις. Δεν είναι φυσικά τυχαίο, πως στα Ελευσίνια Μυστήρια θυσίαζαν προς τιμήν της Δήμητρας και της Κόρης θηλυκούς χοίρους για εξιλέωση, ούτε επίσης τυχαίο, πως η Κίρκη μεταμόρφωσε σε χοίρους του συντρόφους του Οδυσσέα, λόγω της βουλιμίας τους, και των σεξουαλικών τους ενστίκτων. Ο Αμερικανός ποιητής, Louise Glück ( «Η δύναμη της Κίρκης), βάζει τα εξής λόγια στο στόμα της Κίρκης , η οποία απευθύνεται προς τον Οδυσσέα»:
«Ποτέ δεν μεταμόρφωσα απλώς κάποιον σε γουρούνι. Κάποιοι άνθρωποι είναι γουρούνια, εγώ τους έδωσα και του γουρουνιού την όψη. Με έχει κουράσει ο δικός σου κόσμος (Οδυσσέα) που επιτρέπει σε μια μάσκα να συγκαλύπτει αυτό που υπάρχει από μέσα. Οι ναύτες σου δεν ήταν κακοί άνθρωποι, η απείθαρχη ζωή τούς το έκανε αυτό, ως γουρούνια..Με τις δικές μου και των κοριτσιών μου τις φροντίδες, γλύκαναν αμέσως. Τότε τα μάγια αντέστρεψα, την καλοσύνη μου σου έδειξα, μα και τη δύναμή μου. Είδα , ότι θα μπορούσαμε να είμαστε ευτυχισμένοι εδώ, όπως ευτυχισμένοι είναι οι άντρες και οι γυναίκες όταν οι ανάγκες τους είναι απλές.»
Στον τέταρτο άθλο ο Θησέας, αντιμετωπίζει τον Σκίρωνα, ο οποίος σε ένα στενό μονοπάτι υποχρέωνε βίαια τους περαστικούς (σημερινή Κακιά Σκάλα), να σκύψουν για να του πλύνουν τα πόδια. Όταν οι ανυποψίαστοι διαβάτες έσκυβαν, τους κλώτσαγε ώστε αυτοί να πέσουν στον γκρεμό, όπου βρισκόταν μια τεράστια σαρκοφάγα χελώνα, που τους καταβρόχθιζε.
.
Στον πέμπτο άθλο, Στην Ελευσίνα ο Θησέας νίκησε τον γιο του Ποσειδώνα Πυγμάχο Κερκύονα, ο οποίος προκαλούσε τους διαβάτες σε μάχη μέχρι θανάτου. Ο Θησέας τον σήκωσε ψηλά και τον πέταξε στο έδαφος με τόση δύναμη, που τον σκότωσε, νικώντας τον. Η νίκη επί του βάρβαρου πρωτόγονου σε ένστικτα πυγμάχου Κερκύωνα στον πέμπτο άθλο, επιτυγχάνεται με την συμβολική «ανύψωση» του από το έδαφος. Οφείλουμε να «ανυψωθούμε πνευματικά στον ανώτερο μας εαυτό», επιδιώκοντας να κατακτήσουμε την αρετή, την εσωτερική ισορροπία και αρμονία . Ο Πλωτίνος(Εννεάδες, Α 6, 7), αναφέρει σχετικά :
Στον έκτο άθλο αντιμετώπισε τον ληστή Προκρούστη, ο οποίος προσφερόταν να παράσχει φιλοξενία στους περαστικούς, αλλά τους υποχρέωνε να ξαπλώσουν σε δύο κρεβάτια που είχε. Τους ψηλούς τους έβαζε σε ένα μικρό κρεβάτι, ενώ τους κοντούς σε ένα μεγάλο. Από τους μεν ψηλούς έκοβε το εξέχον άκρο, από τους δε κοντούς τους έδενε με λουριά και τους τέντωνε, έως ότου φτάσουν στο απαιτούμενο μήκος. Και στις δύο περιπτώσεις, αφού ολοκλήρωνε τα βασανιστήρια του, τους σκότωνε και έπαιρνε τα χρήματα τους. Η προσωπική μας αλήθεια, η προσωπικότητα μας, χτίζεται συν το χρόνω από όλες τις μικρές ή μεγάλες στιγμές , τις επιλογές που κάναμε, και οι οποίες καθόρισαν και προσδιόρισαν ότι είμαστε σήμερα. Όπως υπέροχα αναφέρει ο Πλωτίνος (Εννεάδα IV 3,8.15): «Κάθε ψυχή είναι, και γίνεται, αυτό ακριβώς που βλέπει..».
Στον έβδομο άθλο ο Θησέας αιχμαλώτισε τον ταύρο που είχε φέρει ο Ηρακλής στον Μαραθώνα ύστερα από εντολή του Μίνωα. Σύμφωνα με μία εκδοχή ταύρος αυτός ήταν εκείνος που αναδύθηκε από τη θάλασσα στην Κρήτη ως δώρο του Ποσειδώνα στον Μίνωα. Τον ταύρο τον είχε φέρει ο Ηρακλής από την Κρήτη μετά από εντολή του Ευρυσθέα. Ο Θησέας κατόρθωσε να αιχμαλωτίσει ζωντανό τον ταύρο. Τον οδήγησε στην Αθήνα δεμένο από τα κέρατα, ανέβηκε στην Ακρόπολη και εκεί τον θυσίασε στο βωμό του Δελφίνου Απόλλωνα.
Ο Πρόκλος ( Υπόμνημα στα Χρυσά έπη Πυθαγόρα 113r,70-71), εξηγεί:
«Το αποτέλεσμα της εσωτερικής εκπαιδεύσεως είναι για εμάς η κατάκτηση της αρετής, με την οποία ο νους ανυψώνεται και ταξιδεύει στην πηγή της ηρεμίας, και απομακρύνεται από τα σωματικά βάσανα.Γι' αυτό, ο σκοπός της ζωής για εμάς είναι να γίνουμε θεϊκοί , και υλοποιούμε αυτόν τον σκοπό όταν η ψυχή κατακτήσει την θεικότητα μέσα στην ουσία τη,ς και δραστηριοποιηθεί σύμφωνα με τον βασικό χαρακτήρα της. Αυτό σημαίνει, εφόσον αποτελεί ένα από τα δημιουργήματα του θεού, να γίνει εκ φύσεως αθάνατη, κατέχοντας την λογική και έχοντας μια νοητική λειτουργία. Μέσω αυτών των ενεργειών θα ενταχθεί στον κόσμο της και θα επιστρέψει στην αιώνια πηγή της.»
Η κρίσιμη αυτή την καμπή αφορά την συνειδητοποίηση του σκοπού της ανθρώπινης ύπαρξης. Εκεί ακριβώς βρίσκεται το δικαίωμα να επιλέξει ο αναζητητής την ατραπό μέσω της οποίας θα πορευτεί για την πνευματική του μετάλλαξη...
Ο Θησέας φτάνει στην Αθήνα. Ο Πατέρας του Αιγέας, ήταν νυμφευμένος με τη μάγισσα Μήδεια, κόρη του βασιλιά Αιήτη της Κολχίδας. Η Μήδεια γνώριζε την ταυτότητα του Θησέα, σε αντίθεση με τον Αιγέα. Η Μήδεια προειδοποιούσε τον Αιγέα πως ο Θησέας θα ερχόταν να καταλάβει το βασίλειο του, αποφεύγοντας να του αποκαλύψει ότι ήταν ο γιος του, που είχε πια ενηλικιωθεί. Κατ’ αυτόν τον τρόπο τον έπεισε να δηλητηριάσει το Θησέα, όταν αυτός θα έφτανε στην Αθήνα.
Όντως ο Αιγέας υποδέχτηκε με τιμές το Θησέα, του οποίου τα κατορθώματα τον είχαν κάνει ήδη διάσημο στην πόλη, και διοργάνωσε προς τιμήν του συμπόσιο στο οποίο του προσέφερε ένα κρασί με δηλητήριο επηρεασμένος από τα ψέματα της Μήδειας. Κατά την τελετή της σπονδής ο Θησέας σήκωσε το σπαθί του για να κόψει ένα κομμάτι από το θυσιασμένο ζώο. Τότε ο Αιγέας αναγνώρισε το ξίφος και τα σαντάλια του, και πέταξε το δηλητήριο από τα χέρια του Θησέα, αναγνωρίζοντας πως είναι πράγματι ο γιος του.
Ως γιός του Βασιλιά πλέον, ο Θησέας θέλησε να τερματίσει το βάναυσο φόρο αίματος που πλήρωνε η πόλη κάθε εννιά χρόνια με εφτά νέους και εφτά νέες στην Μινωική Κρήτη. Η βάναυση αυτή ποινή είχε οριστεί από τον Μίνωα, διότι ο γιος του Μίνωα Ανδρόγεως, είχε πάρει μέρος σε αγώνες στα Παναθήναια επιτυγχάνοντας πολλές νίκες, προκαλώντας έτσι τον φθόνο των Αθηναίων, οι οποίοι τον σκότωσαν. Ο Μίνωας για να τιμωρήσει τους Αθηναίους κήρυξε νικηφόρο πόλεμο στην Αθήνα. Ως ποινή των Αθηναίων όρισε κάθε χρόνο εφτά νέοι Αθηναίοι και εφτά νέες Αθηναίες, να στέλνονται στην Κρήτη και να θυσιάζονται στον σαρκοφάγο Μινώταυρο. Ο Θησέας σαλπάρει για την Κρήτη για να φονεύσει τον Μινώταυρο, και να σταματήσει τον φόρο αίματος.
Στον όγδοο άθλο, φτάνοντας ο Θησέας στην Κρήτη, γνωρίζει την κόρη του Μίνωα, την Αριάδνη, η οποία τον ερωτεύεται για αυτό και του δίνει για να τον βοηθήσει, ένα κουβάρι για να το δέσει στην είσοδο του Λαβύρινθου, με την συμβουλή να το ξετυλίγει καθώς θα προχωρά. Αν νικούσε τον τρομερό Μινώταυρο, δεν είχε παρά να τυλίγει πάλι το κουβάρι περπατώντας τα πίσω, ώστε να βρει την έξοδο. Ο μίτος της Αριάδνης είναι αυτός που θα εξασφαλίσει τον δρόμο της εξόδου στον Θησέα. Η Αριάδνη όπως υποδεικνύει το όνομα της, άρια+αγνή = πολύ αγνή, είναι η ανώτερη φύση μας η οποία στέκει αρωγός, σε όλες τις ανώτερες δράσεις. Ο «Μίτος της Αριάδνης», συμβολίζει το ιερό εκείνο Θεϊκό κομμάτι της ύπαρξης μας, το οποίο βρίσκεται βαθιά μέσα στην ύπαρξη μας, και το οποίο μοιραζόμαστε με το σύμπαν. Δεν είναι ίσως τυχαίο, πως ο «μίτος» έχει κοινή ρίζα με το μιτοχόνδριο, και το D.N.A.
Ο Θησέας συμβολίζει τον συνειδητοποιημένο άνθρωπο, ο οποίος δεν φοβάται να γνωρίσει τον εαυτό του, εισέρχεται στα δαιδαλώδη βάθη της ψυχής και του νου του, φέρνοντας το φως στο σκοτάδι , φωτίζοντας ουσιαστικά τις σκοτεινές πτυχές του ασυνείδητου του. Ο Θησέας αντιπροσωπεύει την αυτεπίγνωση, τον συνειδητό ανώτερο άνθρωπο, ο οποίος θυσιάζει το «εγώ» για το «εμείς».
Η κατάβαση του Θησέα στον λαβύρινθο, και ο φόνος του Μινώταυρου, αφορά μία συμβολική «μυητική διαδικασία», μέσα από την οποία μπορεί ο άνθρωπος να βγει νικητής από τον σκοτεινό κόσμο του ανεξερεύνητου «λαβύρινθου του εγκεφάλου». O «μύθος» του λαβύρινθου συμβολίζει την κατάβαση του ανθρώπου στα βάθη της ύπαρξης του.
Σκοτώνοντας ο Θησέας τον Μινώταυρο ξεπερνώντας τα πάθη και τις φοβίες του, αντίκρισε κατάματα τον θάνατο υπό την καθοδήγηση της Αριάδνης, και τελικά αναδύθηκε μεταμορφωμένος από τον σκοτεινό και τρομερό λαβύρινθο, ως ένας πιο ολοκληρωμένος άνθρωπος. Είναι πλέον ένας ήρωας, κερδίζοντας ταυτόχρονα ένα βασίλειο, αυτό της ανώτερης φύσης του.
Εάν συσχετίσουμε τον Λαβύρινθο με το σπήλαιο του Πλάτωνα, θα μπορούσαμε να υποστηρίξουμε πως το μήνυμα που υποκρύπτεται είναι πως ζούμε στον Λαβύρινθο της υποκειμενικής αντίληψης του προγραμματισμένου νου μας, σε ένα κόσμο φαινομένων, του «φαίνεσθε», και όχι του πραγματικού «είναι», μίας πραγματικότητας την οποία έχουν διαμορφώσει οι ατελής πέντε αισθήσεις μας.
Ο κόσμος δεν μας παρουσιάζεται πάντα όπως πραγματικά είναι, καθώς οι ψευδαισθήσεις και οι παραισθήσεις αποτελούν φαινόμενα της καθημερινής εμπειρίας: Ένα κουπί που βρίσκεται στη θάλασσα μας εμφανίζεται λυγισμένο, ενώ στην πραγματικότητα είναι ίσιο. Το χρώμα ενός αντικειμένου εμφανίζεται ως σταθερό ενώ στην πραγματικότητα αλλάζει με το φωτισμό ή τα περιβάλλοντα αντικείμενα. Ένα αστέρι που παρατηρούμε στο νυχτερινό ουρανό μπορεί να μην υπάρχει πια, αλλά στην αντίληψή μας είναι παρόν.
Αφού ο Θησέας σκότωσε τον Μινώταυρο, πήρε μαζί του την Αριάδνη που τον βοήθησε,
αλλά περνώντας από τη Νάξο την εγκαταλείπει, εφόσον εκεί τελείται «Ιερός Γάμος»
της Αριάδνης με τον Διόνυσο.
Τόσο ο Μινώταυρος όσο και όλα τα τερατόμορφα όντα στην αρχαία Ελληνική μυθολογία όπως οι Κένταυροι, η Μέδουσα, ο Πάν, η Έχιδνα, οι Ιχθυοκένταυροι, ο Οφιόταυρος, κ.λπ., συμβόλιζαν με ψυχολογικούς όρους, τις φοβίες που γεννούσε το ασυνείδητο στον αρχαίο Έλληνα, το οποίο αντιπροσώπευε την σύγκρουση ανάμεσα στις απειλητικές μορφές ενός άγνωστου και σκοτεινού κόσμου, έναντι του γνωστού και τακτοποιημένου κόσμου της λογικής και της συνείδησης. Τα πλάσματα απεικονίζονται ως τέρατα ή με μορφές που δεν υπάρχουν στην φύση, διότι στην πραγματικότητα αφορούν συνειδησιακές και συναισθηματικές καταστάσεις, τις οποίες αδυνατούμε να ελέγξουμε. Και δεν τις ελέγχουμε διότι δεν είναι ορατές.
Για αυτό τον λόγο και στο εξωτερικό τμήμα του Παρθενώνα, του ναού της σοφίας, αναδεικνύεται ο ασταμάτητος πόλεμος πνεύματος και ύλης, λογικής, και παραλόγου. Όπως ακριβώς η Παρθένα Αθηνά γεννήθηκε δίχως, μητέρα μέσα από το κεφάλι του Δία, έτσι και ο άνθρωπος που γνωρίζει ποια είναι η πραγματική του υπόσταση, έχει κατακτήσει συνεπώς το «γνώθι σαυτόν», αναγνωρίζει εντός του στο πιο ιερό του κέντρο, την πραγματική του φύση, η οποία είναι ομοούσια προς τους θεούς.
Για να κατανοήσουμε τον τρόπο αλληγορικής απεικόνισης αλλά και ερμηνείας στην αρχαία σκέψη, παραθέτω την ερμηνεία που παραθέτει ο Πλάτων (Κρατύλος περί ονομάτων), ο οποίος αναφέρει σχετικά με την αλληγορική διφυή (μισός άνθρωπος μισός τράγος), απεικόνιση του Πανός:
«ο Παν, ο υιός του Ερμού είναι διφυής (μισός άνθρωπος μισός τράγος), διότι ο λόγος το παν εκφράζει, και περιστρέφεται διαρκώς, και είναι δύο ειδών, αληθής και ψευδής. Λοιπόν, το μεν αληθές μέρος του είναι λείο, και θείο, και κατοικεί επάνω εις την κατοικίαν των θεών, το δε ψευδές μένει κάτω μεταξύ του πλήθους και είναι τραχύ και τραγοειδές (τραγικόν). Διότι εις τούτο το ζήτημα περιστρέφονται οι περισσότεροι μύθοι και τα ψεύδη, δηλαδή εις τον τραγικόν βίον. Ορθώς λοιπόν ο Παν ο οποίος μηνύει τα πάντα και πάντοτε περιπολεί, ονομάζεται αιγοβοσκός, και είναι διφυής υιός του Ερμού, εις μεν τα άνω μέρη λείος (άτριχος), εις δε τα κάτω τριχωτός και τραγοειδής. Και είναι ο Παν ή λόγος, ή αδελφός του λόγου, αφού είναι υιός του Ερμού....…[...]......Ο Παν ερωτοτροπεί με τις Νύμφες, διότι αυτές οι Οντότητες, αναλαμβάνουν την ύφανση της ψυχής με το σώμα, κατά την ενσάρκωση, άρα αυτές συντηρούν τη Ζωή.Και ο Λόγος εκδηλώνεται και καλλιεργείται μέσα σε ένα Έλλογο Όν που Ζει στα υποσελήνια πεδία...Ο Παν κατά τον μύθο, είναι ερωτευμένος με την Αφροδίτη διότι οι ψυχές αυτές που ενσαρκώνονται και δέχονται την επίδραση του λόγου, τείνουν προς το Νοητό Κάλλος, που αντιπροσωπεύει η Θεά, εναρμονίζοντας τις περιφορές τους, κατά Τίμαιον , οι οποίες διαταράσσονται με την είσοδο της ψυχής στην ύλη. Γι' αυτό και ο Παν παίζει την Σύριγγα, που έχει Επτά αυλούς σε συστοιχία , συμβολίζοντας την ανθρώπινη Ψυχή με τα Επτά της Κέντρα και παίζοντας Μουσική (μολπή ) την εναρμονίζει.»
Στον ένατο και τελευταίο άθλο ο Θησέας κατεβαίνει στο Άδη, μαζί με τον φίλο του Πειρίθο στον Άδη, με σκοπό την αρπαγή της Περσεφόνης. Στα ανάκτορα του κάτω κόσμου τούς σταμάτησαν οι Ερινύες οι οποίες κατ’ εντολή του Άδη τους έδεσαν σε θρόνους σκαλισμένους πάνω στον βράχο της λήθης. Η λήθη κράτησε τους δυο επίδοξους άρπαγες αιχμάλωτους βυθισμένους στη λησμονιά. Η ύβρις που είχαν διαπράξει με την εισβολή τους στον Κάτω Κόσμο, και κυρίως η πρόθεση τους να απαγάγουν την Περσεφόνη κι έτσι να διαταραχθεί η κοσμική ισορροπία, δεν μπορούσε να μείνει ατιμώρητη. Η σωτηρία ήρθε μέσω του Ηρακλή. Ο Ηρακλής συνάντησε τους δυο ήρωες όταν κατέβηκε στον Άδη με σκοπό την αιχμαλωσία του Κέρβερου. Έσωσε τον καταδικασμένο Θησέα ελευθερώνοντας τον, δεν μπόρεσε όμως να κάνει το ίδιο και για τον Πειρίθο. Ο πιστός φίλος του Θησέα είχε ήδη κατασπαραχθεί από τον Κέρβερο, τον τρικέφαλο φύλακα της πύλης του άλλου κόσμου.
Ο Θησέας στα Τάρταρα παγιδεύεται στην λήθη. Ο Πυθαγόρας έλεγε: «γνώρισε τον εαυτό σου και θα γνωρίσεις το σύμπαν και τους θεούς». Εάν δεν γνωρίσουμε τον εαυτό μας, δεν μπορούμε να γνωρίζουμε και τις πραγματικές μας ανάγκες, σε αυτό το υπέροχο ταξίδι που λέγεται ζωή. Για αυτό τον λόγο και η φιλοσοφία δεν αποβλέπει σε τίποτε άλλο, παρά από την αυτογνωσία. Ένα μονοπάτι που προϋποθέτει την ενσυνείδητη βούληση να μάθουμε να αφουγκραζόμαστε, και να ακολουθούμε την πορεία του «ανώτερου μας εαυτού», αυτόν που κάποιοι ονομάζουν «ψυχή». Ο Ιεροκλής αναφέρει σχετικά (υπόμνημα στα χρυσά Έπη του Πυθαγόρα, 1.1 – 2.1) :
«Η φιλοσοφία είναι κάθαρση και τελείωση της ανθρώπινης ζωής: κάθαρση από την υλική αλογία και του θνητού σώματος, τελείωση ως ανάκτηση της κατάλληλης ευδαιμονίας, η οποία οδηγεί στην ομοίωση με το θείο»..
Συμβολικά η κατώτερη φύση του ανθρώπου είναι αυτή που πρέπει να πεθάνει, ώστε να αναγνωρίσει τη αθάνατη θεϊκή αρχή που βρίσκεται μέσα του, ώστε να έχει τότε τη δυνατότητα να ελευθερωθεί, για να δράσει, και να μετα- αλλάξει τα πάντα. Η μάχη πρέπει να δίνεται στον παρόντα χρόνο, αναζητώντας την αρμονία και την ισορροπία, ώστε να τιμούμε ισότιμα τόσο την ύλη, όσο και το πνεύμα. Για αυτό τον λόγο ο Ηρακλής με την μυϊκή δύναμη του, βοήθησε τον Θησέα να απεγκλωβιστεί από την λήθη, και τα δεσμά του θανάτου. Εάν ο άνθρωπος δεν καταφέρει να ισορροπήσει ανάμεσα στο πνεύμα και στην ύλη, στο τώρα και όχι στο επέκτεινα, μπορεί να παγιδευτεί σε έναν άλλο κόσμο, παραμελώντας το τώρα.
.
Στο σημερινό μας μυθαγωγικό και μυσταγωγικό ταξίδι, θα εξετάσουμε τους άθλους του Θησέα, του κατεξοχήν ήρωα της Αθήνας, ο οποίος ένωσε τις πόλεις της Αττικής σε μία, δίνοντας τους το όνομα «αι Αθήναι», προς τιμήν της Θεάς Αθηνάς.
Η εξιστόρηση μας δεν θα περιοριστεί στην αφήγηση των γνωστών λίγο - πολύ άθλων του Θησέα, αλλά θα
επιχειρήσουμε αντίθετα, να ανιχνεύσουμε τα αλληγορικά και αρχετυπικά
μηνύματα, που εμπεριέχονται στον πυρήνα τους.
Όπως είναι γνωστό, πίσω από όλους τους
μύθους, υπάρχουν διαχρονικά παγκόσμια επαναλαμβανόμενα αρχετυπικά μοτίβα, τα
οποία χρησιμοποιούν ως όχημα τους τα
σύμβολα, καθώς η δύναμη της εικόνας, και των συμβόλων είναι ισχυρότερη του
λόγου (κάτι που ισχύει έως σήμερα).
Θα πρέπει να αναφέρουμε εν τάχει, πως οι μυθολογικές αλληγορικές αναφορές είναι δυνατόν να ερμηνευθούν βάση ενός τετραπλού ερμηνευτικού σχήματος, το οποίο περιλαμβάνει τον ιστορικό, τον ηθικό, τον αλληγορικό, και τέλος, τον διαισθητικό ή ενορατικό τύπο ερμηνείας ενός συμβόλου. Για τις δύο τελευταίους τύπους ερμηνείας χρειάζεται μακρά μελέτη, ώστε να «συντονιστεί», και να μάθει να λειτουργεί με αντίστοιχο τρόπο το πνεύμα προς αυτές.
Θα πρέπει να αναφέρουμε εν τάχει, πως οι μυθολογικές αλληγορικές αναφορές είναι δυνατόν να ερμηνευθούν βάση ενός τετραπλού ερμηνευτικού σχήματος, το οποίο περιλαμβάνει τον ιστορικό, τον ηθικό, τον αλληγορικό, και τέλος, τον διαισθητικό ή ενορατικό τύπο ερμηνείας ενός συμβόλου. Για τις δύο τελευταίους τύπους ερμηνείας χρειάζεται μακρά μελέτη, ώστε να «συντονιστεί», και να μάθει να λειτουργεί με αντίστοιχο τρόπο το πνεύμα προς αυτές.
Ας δούμε σε αυτό το σημείο τη μέθοδο που αναφέρει πως χρησιμοποιούσε ο Πλωτίνος, για την κατανόηση του νοήματος των συμβόλων, τα οποία αποτελούν βασικά εργαλεία στην αποκρυπτογράφηση των μυθολογικών αναφορών.
Πριν εξετάσουμε τους άθλους του Θησέα, θα πρέπει να αναφέρουμε πως σε όλους τους πολιτισμούς, υπάρχουν στάδια – μυητικές δοκιμασίες, τις οποίες οι ήρωες οφείλουν να ξεπεράσουν τόσο για να λυτρωθούν οι ίδιοι, όσο και η κοινωνία στην οποία είναι ενταγμένοι. Το αρχέτυπο του ήρωα ξεκινά πάντα με την αρχική αναζήτηση, συνεχίζει με το κάλεσμα στην περιπέτεια, τις δοκιμασίες-άθλους, έως τη στιγμή νίκης, της επιστροφής, και της τελικής καταλυτικής μεταμόρφωσης τους.
Μέσα από αυτή την διαδικασία, αναδύεται εντέχνως, η διαχρονική ισχύ των μυθικών ηρώων, τους οποίους συναντάμε έως και σήμερα στην σύγχρονη μυθοπλασία. Κινηματογραφικές επιτυχίες όπως ο πόλεμος των άστρων, το Matrix, το Avatar, ο Harry Potter, και τόσες άλλες, ακολουθούν τα κλασσικά αυτά αρχετυπικά μυθολογικά μοτίβα.
Για τους αρχαίους Έλληνες , οι ήρωες σηματοδοτούσαν την ικανότητα «υπέρβασης» και «εξύψωσης του ανθρώπου», καθώς ως «ημίθεοι» αποτελούσαν τον σύνδεσμο ανάμεσα στους Θεούς και τους ανθρώπους. Ήταν οι λίγοι, οι «εκλεκτοί», οι οποίοι ακολουθούσαν την δύσκολη «ατραπό».
Μία «ατραπό», η οποία προϋπόθετε να υπερβούν τα ανθρώπινα. Ήταν αυτοί που «αναλάμβαναν» να θυσιαστούν για το κοινωνικό σύνολο, ώστε να ευημερεί η κοινωνία. Θυσίαζαν το «εγώ», για το «εμείς», παρότι και αυτοί ήταν αναγκαστικά υποταγμένοι στο πεπρωμένο και στα «τερτίπια» των Θεών. Μέσα από τους άθλους και την τραγικότητα της πορείας τους, υπήρξαν οι «λυτρωτές» της ανθρωπότητας.
Μέσα από τις «συμβολικές» δοκιμασίες που έπρεπε να ξεπεράσουν, έβγαιναν τελικά με τον ένα ή τον άλλο τρόπο θριαμβευτές, αφήνοντας παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές, την προσωπική θυσία, την λαχτάρα του θνητού ανθρώπου για αθανασία, την αναζήτηση της Θεϊκής μας υπόστασης, την αναζήτηση εν τέλη του αληθινού προορισμού της ψυχής.
«Αρχή σοφίας ονομάτων επίσκεψις», έλεγε ο Αντισθένης. Ήρωας είναι, και θα έπρεπε να είναι, ο κάθε ένας από εμάς. Στην Ελληνική γλώσσα, η λέξη γενέθλια, σηματοδοτεί ακριβώς τις δυσκολίες της ζωής που καλείται να ξεπεράσει κάθε άνθρωπος κατά την διάρκεια του βίου (εκ της βίας ). Λίγο πριν, και στην αρχή του άθλου της ζωής, κάθε ανθρώπινη ύπαρξη, περνά συνειδητά και ασυνείδητα από τρία αρχικά μυητικά στάδια, τα οποία ταυτίζονται με τα μυητικά στάδια του μυθικού ήρωα, τα οποία προαναφέρθηκαν παραπάνω. Την προετοιμασία /κάλεσμα για την έξοδο από την μήτρα, την μετάβαση/ προσαρμογή σε ένα νέο φυσικό περιβάλλον, και την αποδοχή στον οικογενειακό/κοινωνικό κύκλο.
Ο Όμηρος διηγήθηκε αριστοτεχνικά το ταξίδι αυτό, δια μέσω του Οδυσσέα ο οποίος πριν το ταξίδι του στην Τροία, (το οποίο συμβολίζει το ταξίδι της ψυχής) αρνιόταν πεισματικά να αφήσει την θαλπωρή του σπιτιού του στην Ιθάκη. Κατά τον ίδιο τρόπο και εμείς ως έμβρυα προτιμούμε την ασφάλεια της μητρικής μακαριότητας. Υπακούοντας όμως στην ανάγκη και στον φυσικό προορισμό μας, θα κληθούμε με τρόμο αρχικά, να αρχίσουμε το επίπονο ταξίδι της ζωής μας.
.
Ως ένας άλλος Οδυσσέας, κάθε ένας από εμάς, θα χρειαστεί να ξεπεράσει εμπόδια κατά την διάρκεια του βίου του. Να παλέψει με Κύκλωπες, να κολυμπήσει σαν ναυαγός σε φουρτουνιασμένες θάλασσες, να ξεπεράσει τις σειρήνες και τους λωτοφάγους.
.
Η ζωή είναι ωραία και αξίζει να τη ζήσουμε , όταν της δώσουμε πολύτιμο περιεχόμενο. Το ταξίδι της ζωής, που ζει ο κάθε ένας από εμάς αφορά κυρίως τη δική του ατομική ύπαρξη, για όσο η ψυχή του θα πλέει στους ωκεανούς για να κατακτήσει για ακόμα μία φορά πιο συνειδητά πλέον την Ιθάκη της.
Πριν συνεχίσουμε, θα πρέπει να σημειωθεί, πως η παρούσα προσπάθεια αποσυμβολισμού, αφορά μία υποκειμενική φιλοσοφική και μυσταγωγική προσέγγιση, η οποία καταλήγει σε συμπεράσματα, αντλώντας στοιχεία, τόσο από αρχαίες πηγές, όσο και από νεώτερες ψυχαναλυτικές, και ανθρωπολογικές μελέτες. Ας αρχίσουμε όμως να ξετυλίγουμε τον μίτο του μύθου του Θησέα.
Ο Θησέας
Πατέρας του Θησέα ήταν ο Αιγέας, και μητέρα του η Αίθρα, κόρη του βασιλιά της Τροιζήνας. Ο Αιγέας είχε παντρευτεί ήδη δύο φορές, αλλά δεν μπορούσε να αποκτήσει διάδοχο, για αυτό τον λόγο ζήτησε χρησμό από το Μαντείο των Δελφών. Το Μαντείο του έδωσε τον ακόλουθο δυσνόητο χρησμό:
«Μην ανοίξεις το ασκί του κρασιού σου πριν φτάσεις στην Αθήνα».
Ο Αιγέας μη κατανοώντας τον χρησμό, επισκέφθηκε τον φημισμένο για την σοφία του βασιλιά της Τροιζήνας Πιτθέα, με σκοπό να ζητήσει τη συμβουλή του. O Πιτθέας κατάλαβε πως ο Αιγέας θα αποκτούσε σύντομα ένα γιο, αλλά για να γίνει αυτό θα έπρεπε ο Αιγαίας να μεθύσει. Υποκρίθηκε όμως πως δεν μπορούσε να ερμηνεύσει τον χρησμό.
Ο Πιτθέας είχε μία κόρη σε ηλικία γάμου την Αίθρα, και θέλοντας να επωφεληθεί της ερμηνείας του χρησμού, διοργάνωσε γιορτή με άφθονο κρασί, προς τιμήν του Αιγέα. Το βράδυ βρήκε τον Αιγέας μεθυσμένο, στην ίδια κλίνη με την Αίθρα. Το επόμενο πρωί καταλαβαίνοντας τι είχε γίνει, ο Αιγαίας φεύγοντας άφησε πίσω το ξίφος του και ένα ζευγάρι σανδάλια κάτω από ένα βράχο, λέγοντας στην Αίθρα πως αν το παιδί ήταν αγόρι, όταν θα γινόταν έφηβος, θα έπρεπε να σηκώσει τον βράχο, και αφού έπαιρνε το ξίφος και τα σανδάλια, θα έπρεπε να πάει να τον βρει στην Αθήνα.
Όντως η Αίθρα έκανε ένα αγόρι τον Θησέα, ο οποίος μεγάλωσε στην Τροιζήνα. Πριν ακόμα γίνει 7 ετών, επισκέφθηκε την Τροιζήνα ο Ηρακλής. Ο Θησέας έπαιζε με άλλα παιδιά όταν είδαν τον Ηρακλή ο οποίος φόραγε την τρομερή του λεοντή. Και ενώ όλα τα παιδιά φοβήθηκαν και κρύφτηκαν, ο Θησέας νομίζοντας πως η λεοντή ήταν πραγματικό λιοντάρι, άρπαξε ένα τσεκούρι και όρμησε να το σκοτώσει ξαφνιάζοντας τον Ηρακλή, ο οποίος προέβλεψε λαμπρό και ηρωικό μέλλον στο μικρό Θησέα!!!
Όταν ο Θησέας έγινε 16 χρονών η Αίθρα τον οδήγησε στο σημείο που είχε αφήσει ο πατέρας του Αιγαίας το ξίφος και τα σαντάλια του. Ο Θησέας σήκωσε με ευκολία την μεγάλη πέτρα, και αποφάσισε να πάει στην Αθήνα για να βρει τον πατέρα του Αιγέα. Ο Παππούς του Πιτθέας και η μητέρα του Αίθρα, τον παρακαλούσαν να ταξιδέψει με πλοίο, διότι ο δρόμος ήταν εξαιρετικά επικίνδυνος και γεμάτος ληστές. Ο Θησέας όμως ήθελε να νικήσει τους ληστές και γίνει ήρωας σαν τον Ηρακλή, που τόσο θαύμαζε.
Η μεταμόρφωση του Θησέα σε ήρωα, αναδεικνύεται, μέσα από τις δοκιμασίες/ άθλους που ξεκινά, και που ουσιαστικά αφορούν τον αλληγορικό μυητικό δρόμο προς την Αθήνα. Οι πρώτοι άθλοι του είναι προπαρασκευαστικά στάδια για τους δύο σημαντικότερους τελευταίους άθλους του, που είναι η κατάβαση του στον Λαβύρινθο με σκοπό την εξουδετέρωση του Μινώταυρου, όπως και η κατάβαση του στον Άδη, και η επιστροφή του από αυτόν. Για την προπαρασκευή αυτή, τις μυητικές δηλαδή δοκιμασίες/άθλους, κατ’ αντιστοιχία των φιλοσοφικών τελετουργιών, κάνει λόγο ο Πρόκλος στο ακόλουθο απόσπασμα του («Υπόμνημα εις τον Πλάτωνος πρώτον Αλκιβιάδην» 9.2 – 9.8) :
«Όπως, στις Τελετές προηγούνται οι καθαρμοί, τα ραντίσματα και οι εξαγνισμοί, που είναι ασκήσεις των απόρρητων Μυστηριακών δρώμενων και της μετουσίας του Θείου, έτσι, και η φιλοσοφική τελετουργία αποτελεί για εκείνους που στέλνονται προς την προκαταβολική κάθαρση, και προετοιμασία της αυτογνωσίας και της αυτοφανέρωτης θέασης της ουσίας μας.».
Υπό αυτό συνεπώς το πρίσμα, θα εξετάσουμε τους άθλους του Θησέα, τόσο ως νοητικές, όσο και ψυχοσωματικές δοκιμασίες, τις οποίες καλείται να ξεπεράσει ο συνειδητοποιημένος άνθρωπος, ώστε με την ενσυνείδητη κατάδυση στον πυρήνα του «είναι» του, να επιτύχει την συμβολική θανάτωση των κατώτερων όψεων της προσωπικότητας του, και την αντίστοιχη πνευματική του αναγέννηση, σε ένα νέο συνειδησιακό επίπεδο, ώστε να καταστεί εφικτή η αυτοεπίγνωση και η αυτογνωσία.
Η φιλοσοφική αυτή πορεία και αναζήτηση, αφορά ένα είδος προετοιμασίας για ένα άνοιγμα προς μία άλλη λεπτότερη δόνηση, μία άλλη πιο διευρυμένη συνειδησιακά και πνευματικά πραγματικότητα. Η φιλοσοφική αυτή «μύηση», δεν είναι απλώς εισαγωγή σε ένα θεωρητικό σύστημα, αλλά μία ολοκληρωτική ψυχική μεταστροφή, και συν στράτευση σε έναν νέο τρόπο ζωής. Ας παρακολουθήσουμε ένα μικρό απόσπασμα από το ντοκιμαντέρ Κυμάτικα το οποίο θα μας εισαγάγει σε μία διαφορετική οπτική των πραγμάτων…
Οι άθλοι
Οι άθλοι του Θησέα είναι εννέα, όσες ήταν και οι ημέρες που διαρκούσαν οι μυητικές τελετές στα αρχαία μυστήρια, κατ΄ αντιστοιχία ίσως των εννέα μηνών της κυήσεως.
Ο Αιγαίας όπως προαναφέρθηκε είχε κρύψει τα σανδάλια του και το ξίφος του κάτω από μία ασήκωτη πέτρα. Αρχικά ο νεαρός Θησέας δεν γνώριζε πως είναι βασιλικής γενιάς. Σε μία μάλιστα από τις εκδοχές ο Θησέας δεν ήταν γιος του Αιγέα, αλλά του Ποσειδώνα, συνεπώς είχε και θεϊκή γενιά.
Ο Θησέας όταν ωριμάζει ηλικιακά – πνευματικά, σηκώνει το βράχο και παίρνει τα σανδάλια, τα οποία θα του δώσουν τη δυνατότητα να βρει τον αληθινό του προορισμό. Το σανδάλι συμβολίζει την μόνωση από την ύλη, ενώ το ξίφος, είναι σύμβολο της πνευματικής διάκρισης. Είναι η στιγμή που ο ήρωας αναγνωρίζει τον πνευματικό του προορισμό, επιλέγοντας συνειδητά και επίπονα ανάμεσα σε εκείνο που εξυπηρετεί το Εγώ του αρχικά, αλλά και σε εκείνο που εξυπηρετεί το σύνολο, τον λαό της Αθήνας το βασίλειο, το οποίο θα κληρονομήσει αργότερα από τον πατέρα του. Ας εξετάσουμε τους άθλους του Θησέα ένα προς ένα.
Στον πρώτο άθλο, ο Θησέας αντιμετωπίζει τον Περιφήτη, ο οποίος ήταν γιος του Ηφαίστου. Ο Περιφήτης έστηνε καρτέρι στους περαστικούς, και τους σκότωνε με ένα μεγάλο ρόπαλο. Ο Θησέας αφού τον νίκησε, του πήρε το ρόπαλο. Το ρόπαλο όπως και σπαθί, είναι φαλλικά σύμβολα δύναμης και εξουσίας, αλλά και πνευματικής αφύπνισης . Η νίκη του Θησέα, συμβολίζει την νίκη στις εσωτερικές βίαιες παρορμήσεις, και σηματοδοτεί την πνευματική του μεταστοιχείωση.
Στον δεύτερο άθλο, αντιμετωπίζει τον Σίνι γιο του Ποσειδώνα, κυρίαρχου των Θαλασσών (του αστρικού κόσμου και κόσμου των συναισθημάτων). Ο Σίνις σκότωνε τους περαστικούς δένοντας τους σε λυγισμένες κορυφές δύο πεύκων, τις οποίες ξαφνικά άφηνε ελεύθερες, σχίζοντας έτσι τα θύματα του στα δύο. Τα δύο πεύκα θα μπορούσαν να συμβολίζουν τις δύο αντίθετες δυνάμεις που φαινομενικά δρουν στο σύμπαν, το θετικό και το αρνητικό, το καλό και το καλό, το αρσενικό και το θηλυκό κ.λπ. Η αρχή της πολιτικότητας όπως ονομάζεται στον Ερμητισμό, αποτελεί βασικό αντιληπτικό εργαλείο στην κατανόηση και ερμηνεία του κόσμου μας, καθώς τα πάντα ορίζονται και κατανοούνται για τον ανθρώπινο μου, μόνον μέσω της σύνδεσης και σύγκρισης με το αντίθετό τους. Πίσω όμως από τις φαινομενικά αντίθετες αυτές υποστάσεις , υπάρχει μία ενοποιός δύναμη, η οποία εκφράζεται συμβολικά από το κηρύκειο του Θεού Ερμή στην Ελλάδα ή το Γιν και το Γιανγκ, στην Ανατολή. Ο Πλωτίνος (Εννεάς ΙΙ, 3, 7, 12-13) αναφέρει χαρακτηριστικά :
«Το Πάν είναι πλήρες σημείων, και σοφός είναι αυτός που συμπεραίνει το ένα πράγμα από το άλλο».
Στον τρίτο άθλο ο Θησέας σκοτώνει την γουρούνα Φαιά (σκοτεινή) κόρη τεράτων, η οποία προκαλούσε καταστροφές στην περιοχή, αλληγορώντας την νίκη στα κατώτερα πάθη, και στις υλικές εξαρτήσεις. Δεν είναι φυσικά τυχαίο, πως στα Ελευσίνια Μυστήρια θυσίαζαν προς τιμήν της Δήμητρας και της Κόρης θηλυκούς χοίρους για εξιλέωση, ούτε επίσης τυχαίο, πως η Κίρκη μεταμόρφωσε σε χοίρους του συντρόφους του Οδυσσέα, λόγω της βουλιμίας τους, και των σεξουαλικών τους ενστίκτων. Ο Αμερικανός ποιητής, Louise Glück ( «Η δύναμη της Κίρκης), βάζει τα εξής λόγια στο στόμα της Κίρκης , η οποία απευθύνεται προς τον Οδυσσέα»:
«Ποτέ δεν μεταμόρφωσα απλώς κάποιον σε γουρούνι. Κάποιοι άνθρωποι είναι γουρούνια, εγώ τους έδωσα και του γουρουνιού την όψη. Με έχει κουράσει ο δικός σου κόσμος (Οδυσσέα) που επιτρέπει σε μια μάσκα να συγκαλύπτει αυτό που υπάρχει από μέσα. Οι ναύτες σου δεν ήταν κακοί άνθρωποι, η απείθαρχη ζωή τούς το έκανε αυτό, ως γουρούνια..Με τις δικές μου και των κοριτσιών μου τις φροντίδες, γλύκαναν αμέσως. Τότε τα μάγια αντέστρεψα, την καλοσύνη μου σου έδειξα, μα και τη δύναμή μου. Είδα , ότι θα μπορούσαμε να είμαστε ευτυχισμένοι εδώ, όπως ευτυχισμένοι είναι οι άντρες και οι γυναίκες όταν οι ανάγκες τους είναι απλές.»
Στον τέταρτο άθλο ο Θησέας, αντιμετωπίζει τον Σκίρωνα, ο οποίος σε ένα στενό μονοπάτι υποχρέωνε βίαια τους περαστικούς (σημερινή Κακιά Σκάλα), να σκύψουν για να του πλύνουν τα πόδια. Όταν οι ανυποψίαστοι διαβάτες έσκυβαν, τους κλώτσαγε ώστε αυτοί να πέσουν στον γκρεμό, όπου βρισκόταν μια τεράστια σαρκοφάγα χελώνα, που τους καταβρόχθιζε.
.
Το μονοπάτι της νοητικής αφύπνισης είναι
δύσκολο, επίπονο, χρονοβόρο,
προϋποθέτει επιμονή και υπομονή, καθώς καλούμαστε να αναθεωρήσουμε, και
να ξεπεράσουμε παγιωμένες νοητικές καταστάσεις, και πεποιθήσεις. Σκοπός
της πνευματικής αφύπνισης είναι η γνώση του εαυτού μας, της πραγματική μας φύσης, και η αναγνώριση της θεϊκής μας υπόστασης η
οποία βρίσκεται βαθειά κρυμμένη μέσα μας
(χελώνα). Σοφία είναι να νικήσουμε τον εαυτό μας, ενώ άγνοια είναι να νικηθούμε
από αυτόν. Σκάβε μέσα σου («Ένδον
σκάπτε»), έλεγε ο Μάρκος Αυρήλιος, μέσα
σου είναι η πηγή του καλού, και θα αναβλύζει πάντα αν πάντα την αναζητείς. Εάν η διαδικασία αυτή γίνει με ταπεινότητα (πλύσιμο ποδιών) και ανιδιοτέλεια,
τότε
ίσως καταφέρουμε να γνωρίσουμε τον πραγματικό μας εαυτό.
Η αξία της Γνώσης όμως οφείλει να μετρηθεί σύμφωνα με την χρησιμότητά της στην καθημερινή πραγματικότητα προς όφελος της κοινωνίας ολόκληρης. Εάν αυτό επιτευχθεί, τότε δεν συγχρονίζεσαι απλά με τον ανώτερο σκοπό σου, αλλά μεταβάλλεσαι εσύ ο ίδιος στο αντικείμενο της αναζήτησής σου. Όταν αφιερώνεσαι στην πνευματική και υπαρξιακή αναζήτηση, οι πράξεις σου σύντομα αρχίζουν να συγχρονίζονται αρχικά με τις πεποιθήσεις σου και έπειτα με τις ενοράσεις σου. «Η σωφροσύνη, η αδιαφορία για τα ασήμαντα και ο συνετός ζήλος για τα σπουδαία, πηγάζει μόνο απ' την αληθινή γνώση, η οποία στηρίζεται στην αυτογνωσία», αναφέρει χαρακτηριστικά ο Πλάτωνας.
Η αξία της Γνώσης όμως οφείλει να μετρηθεί σύμφωνα με την χρησιμότητά της στην καθημερινή πραγματικότητα προς όφελος της κοινωνίας ολόκληρης. Εάν αυτό επιτευχθεί, τότε δεν συγχρονίζεσαι απλά με τον ανώτερο σκοπό σου, αλλά μεταβάλλεσαι εσύ ο ίδιος στο αντικείμενο της αναζήτησής σου. Όταν αφιερώνεσαι στην πνευματική και υπαρξιακή αναζήτηση, οι πράξεις σου σύντομα αρχίζουν να συγχρονίζονται αρχικά με τις πεποιθήσεις σου και έπειτα με τις ενοράσεις σου. «Η σωφροσύνη, η αδιαφορία για τα ασήμαντα και ο συνετός ζήλος για τα σπουδαία, πηγάζει μόνο απ' την αληθινή γνώση, η οποία στηρίζεται στην αυτογνωσία», αναφέρει χαρακτηριστικά ο Πλάτωνας.
Στον πέμπτο άθλο, Στην Ελευσίνα ο Θησέας νίκησε τον γιο του Ποσειδώνα Πυγμάχο Κερκύονα, ο οποίος προκαλούσε τους διαβάτες σε μάχη μέχρι θανάτου. Ο Θησέας τον σήκωσε ψηλά και τον πέταξε στο έδαφος με τόση δύναμη, που τον σκότωσε, νικώντας τον. Η νίκη επί του βάρβαρου πρωτόγονου σε ένστικτα πυγμάχου Κερκύωνα στον πέμπτο άθλο, επιτυγχάνεται με την συμβολική «ανύψωση» του από το έδαφος. Οφείλουμε να «ανυψωθούμε πνευματικά στον ανώτερο μας εαυτό», επιδιώκοντας να κατακτήσουμε την αρετή, την εσωτερική ισορροπία και αρμονία . Ο Πλωτίνος(Εννεάδες, Α 6, 7), αναφέρει σχετικά :
«Κλείσε τα μάτια σου και ξύπνα σε άλλο τρόπο θέασης, που τον έχει
ο καθένας αλλά λίγοι τον χρησιμοποιούν… Ποτέ η ψυχή δεν θα αντικρίσει το ωραίο
αν δεν γίνει πρώτα ωραία η ίδια. Γίνε λοιπόν πρώτα όλος θεϊκός και όλος ωραίος,
αν θέλεις να φτάσεις στη θέαση του Θεού και του ωραίου…[..].. Είναι ποθητό το
κάλλος ως αγαθόν, και ο πόθος προς αυτό κατατείνει, το αποκτούν όμως, μόνο οι
ανερχόμενοι στην υψηλή σφαίρα, εκείνοι, οι οποίοι στρέφονται προς αυτ , και
αφαιρούν τα ενδύματα που πήραν κατερχόμενοι, καθώς όπως ακριβώς οι ανερχόμενοι
στα άδυτα των ναών οφείλουν να καθαρθούν, να αφαιρέσουν τα ενδύματά τους και να
ανέλθουν γυμνοί, μέχρις ότου εγκαταλείποντας κατά την ανάβαση αυτή, κάθε τι
ξένο προς τον θεό, δουν μέσα σε απόλυτη γνησιότητα, απλότητα και καθαρότητα το
Ον εκείνο, από το οποίο εξαρτώνται τα πάντα, προς το οποίο αποβλέπουν τα πάντα,
και εκ του οποίου εκπορεύεται η ύπαρξη,
η ζωή και ο νους».
Στον έκτο άθλο αντιμετώπισε τον ληστή Προκρούστη, ο οποίος προσφερόταν να παράσχει φιλοξενία στους περαστικούς, αλλά τους υποχρέωνε να ξαπλώσουν σε δύο κρεβάτια που είχε. Τους ψηλούς τους έβαζε σε ένα μικρό κρεβάτι, ενώ τους κοντούς σε ένα μεγάλο. Από τους μεν ψηλούς έκοβε το εξέχον άκρο, από τους δε κοντούς τους έδενε με λουριά και τους τέντωνε, έως ότου φτάσουν στο απαιτούμενο μήκος. Και στις δύο περιπτώσεις, αφού ολοκλήρωνε τα βασανιστήρια του, τους σκότωνε και έπαιρνε τα χρήματα τους. Η προσωπική μας αλήθεια, η προσωπικότητα μας, χτίζεται συν το χρόνω από όλες τις μικρές ή μεγάλες στιγμές , τις επιλογές που κάναμε, και οι οποίες καθόρισαν και προσδιόρισαν ότι είμαστε σήμερα. Όπως υπέροχα αναφέρει ο Πλωτίνος (Εννεάδα IV 3,8.15): «Κάθε ψυχή είναι, και γίνεται, αυτό ακριβώς που βλέπει..».
Όταν καταφέρουμε να μάθουμε από τα λάθη και τις επιτυχίες μας,
όταν η γνώση θα γίνει βίωμα και εμπειρία, και όχι πληροφορίες και γνώσεις τρίτων,
τότε θα αποκτήσουμε την επί -γνώση, θα
λειτουργούμε συνειδητά, θα μπορούμε να κρίνουμε με μεγαλύτερη ασφάλεια. Η
θεωρία έχει αξία μονάχα ως προετοιμασία, ο αγώνας ο κρίσιμος είναι η πράξη.
Στον έβδομο άθλο ο Θησέας αιχμαλώτισε τον ταύρο που είχε φέρει ο Ηρακλής στον Μαραθώνα ύστερα από εντολή του Μίνωα. Σύμφωνα με μία εκδοχή ταύρος αυτός ήταν εκείνος που αναδύθηκε από τη θάλασσα στην Κρήτη ως δώρο του Ποσειδώνα στον Μίνωα. Τον ταύρο τον είχε φέρει ο Ηρακλής από την Κρήτη μετά από εντολή του Ευρυσθέα. Ο Θησέας κατόρθωσε να αιχμαλωτίσει ζωντανό τον ταύρο. Τον οδήγησε στην Αθήνα δεμένο από τα κέρατα, ανέβηκε στην Ακρόπολη και εκεί τον θυσίασε στο βωμό του Δελφίνου Απόλλωνα.
Ο ταύρος που αιχμαλώτισε ο
Θησέας ήταν δώρο Θεϊκό. Δώρο θεϊκό και
καταλυτικό, ήταν και θεϊκός σπινθήρας της νόησης, τον οποίο
έκλεψε ο Προμηθέας από τους Θεούς και χάρισε στην
ανθρωπότητα. Για αυτό τον λόγο βρίσκονται μέσα μας, τόσο τα Τιτανικά,
όσο και Θεϊκά στοιχεία, το πια θα υπερισχύουν, αποτελούν
καθοριστική επιλογή για την εξέλιξη μας. Σε διαφορετική περίπτωση,
απομακρυνόμαστε από την πραγματική μας
φύση. Ο Επίκτητος (Εγχειρίδιο”Β/ε,13/ Β/η,13-14) αναφέρει σχετικά :
«Δεν είμαι αιώνιος. Άνθρωπος είμαι, μέρος του όλου, όπως η ώρα της ημέρας. Πρέπει να έρχομαι, όπως η ώρα και να φεύγω, όπως η ώρα» .
Και παρακάτω : «Παντού κουβαλάς μαζί σου έναν Θεό, ταλαίπωρε και το αγνοείς. Νομίζεις
ότι μιλάω για εξωτερικό Θεό, από ασήμι και χρυσάφι; Μέσα σου τον κουβαλάς και
δεν αντιλαμβάνεσαι ότι τον μολύνεις με ακάθαρτες σκέψεις και βρομερές πράξεις.
Μπροστά σε άγαλμα του Θεού δεν θα τολμούσες να κάνεις τίποτε από όσα κάνεις. Αλλά
μπροστά στον ίδιο τον Θεό που έχεις μέσα σου, που τα πάντα εποπτεύει και
ακούει, δεν κοκκινίζεις που τα σκέφτεσαι και τα κάνεις, εσύ που αγνοείς την
ίδια σου την φύση και προκαλείς την θεία οργή» .«Δεν είμαι αιώνιος. Άνθρωπος είμαι, μέρος του όλου, όπως η ώρα της ημέρας. Πρέπει να έρχομαι, όπως η ώρα και να φεύγω, όπως η ώρα» .
Ο Πρόκλος ( Υπόμνημα στα Χρυσά έπη Πυθαγόρα 113r,70-71), εξηγεί:
«Το αποτέλεσμα της εσωτερικής εκπαιδεύσεως είναι για εμάς η κατάκτηση της αρετής, με την οποία ο νους ανυψώνεται και ταξιδεύει στην πηγή της ηρεμίας, και απομακρύνεται από τα σωματικά βάσανα.Γι' αυτό, ο σκοπός της ζωής για εμάς είναι να γίνουμε θεϊκοί , και υλοποιούμε αυτόν τον σκοπό όταν η ψυχή κατακτήσει την θεικότητα μέσα στην ουσία τη,ς και δραστηριοποιηθεί σύμφωνα με τον βασικό χαρακτήρα της. Αυτό σημαίνει, εφόσον αποτελεί ένα από τα δημιουργήματα του θεού, να γίνει εκ φύσεως αθάνατη, κατέχοντας την λογική και έχοντας μια νοητική λειτουργία. Μέσω αυτών των ενεργειών θα ενταχθεί στον κόσμο της και θα επιστρέψει στην αιώνια πηγή της.»
Η κρίσιμη αυτή την καμπή αφορά την συνειδητοποίηση του σκοπού της ανθρώπινης ύπαρξης. Εκεί ακριβώς βρίσκεται το δικαίωμα να επιλέξει ο αναζητητής την ατραπό μέσω της οποίας θα πορευτεί για την πνευματική του μετάλλαξη...
Ο Θησέας φτάνει στην Αθήνα. Ο Πατέρας του Αιγέας, ήταν νυμφευμένος με τη μάγισσα Μήδεια, κόρη του βασιλιά Αιήτη της Κολχίδας. Η Μήδεια γνώριζε την ταυτότητα του Θησέα, σε αντίθεση με τον Αιγέα. Η Μήδεια προειδοποιούσε τον Αιγέα πως ο Θησέας θα ερχόταν να καταλάβει το βασίλειο του, αποφεύγοντας να του αποκαλύψει ότι ήταν ο γιος του, που είχε πια ενηλικιωθεί. Κατ’ αυτόν τον τρόπο τον έπεισε να δηλητηριάσει το Θησέα, όταν αυτός θα έφτανε στην Αθήνα.
Όντως ο Αιγέας υποδέχτηκε με τιμές το Θησέα, του οποίου τα κατορθώματα τον είχαν κάνει ήδη διάσημο στην πόλη, και διοργάνωσε προς τιμήν του συμπόσιο στο οποίο του προσέφερε ένα κρασί με δηλητήριο επηρεασμένος από τα ψέματα της Μήδειας. Κατά την τελετή της σπονδής ο Θησέας σήκωσε το σπαθί του για να κόψει ένα κομμάτι από το θυσιασμένο ζώο. Τότε ο Αιγέας αναγνώρισε το ξίφος και τα σαντάλια του, και πέταξε το δηλητήριο από τα χέρια του Θησέα, αναγνωρίζοντας πως είναι πράγματι ο γιος του.
Ως γιός του Βασιλιά πλέον, ο Θησέας θέλησε να τερματίσει το βάναυσο φόρο αίματος που πλήρωνε η πόλη κάθε εννιά χρόνια με εφτά νέους και εφτά νέες στην Μινωική Κρήτη. Η βάναυση αυτή ποινή είχε οριστεί από τον Μίνωα, διότι ο γιος του Μίνωα Ανδρόγεως, είχε πάρει μέρος σε αγώνες στα Παναθήναια επιτυγχάνοντας πολλές νίκες, προκαλώντας έτσι τον φθόνο των Αθηναίων, οι οποίοι τον σκότωσαν. Ο Μίνωας για να τιμωρήσει τους Αθηναίους κήρυξε νικηφόρο πόλεμο στην Αθήνα. Ως ποινή των Αθηναίων όρισε κάθε χρόνο εφτά νέοι Αθηναίοι και εφτά νέες Αθηναίες, να στέλνονται στην Κρήτη και να θυσιάζονται στον σαρκοφάγο Μινώταυρο. Ο Θησέας σαλπάρει για την Κρήτη για να φονεύσει τον Μινώταυρο, και να σταματήσει τον φόρο αίματος.
Στον όγδοο άθλο, φτάνοντας ο Θησέας στην Κρήτη, γνωρίζει την κόρη του Μίνωα, την Αριάδνη, η οποία τον ερωτεύεται για αυτό και του δίνει για να τον βοηθήσει, ένα κουβάρι για να το δέσει στην είσοδο του Λαβύρινθου, με την συμβουλή να το ξετυλίγει καθώς θα προχωρά. Αν νικούσε τον τρομερό Μινώταυρο, δεν είχε παρά να τυλίγει πάλι το κουβάρι περπατώντας τα πίσω, ώστε να βρει την έξοδο. Ο μίτος της Αριάδνης είναι αυτός που θα εξασφαλίσει τον δρόμο της εξόδου στον Θησέα. Η Αριάδνη όπως υποδεικνύει το όνομα της, άρια+αγνή = πολύ αγνή, είναι η ανώτερη φύση μας η οποία στέκει αρωγός, σε όλες τις ανώτερες δράσεις. Ο «Μίτος της Αριάδνης», συμβολίζει το ιερό εκείνο Θεϊκό κομμάτι της ύπαρξης μας, το οποίο βρίσκεται βαθιά μέσα στην ύπαρξη μας, και το οποίο μοιραζόμαστε με το σύμπαν. Δεν είναι ίσως τυχαίο, πως ο «μίτος» έχει κοινή ρίζα με το μιτοχόνδριο, και το D.N.A.
Ο Θησέας συμβολίζει τον συνειδητοποιημένο άνθρωπο, ο οποίος δεν φοβάται να γνωρίσει τον εαυτό του, εισέρχεται στα δαιδαλώδη βάθη της ψυχής και του νου του, φέρνοντας το φως στο σκοτάδι , φωτίζοντας ουσιαστικά τις σκοτεινές πτυχές του ασυνείδητου του. Ο Θησέας αντιπροσωπεύει την αυτεπίγνωση, τον συνειδητό ανώτερο άνθρωπο, ο οποίος θυσιάζει το «εγώ» για το «εμείς».
Η κατάβαση του Θησέα στον λαβύρινθο, και ο φόνος του Μινώταυρου, αφορά μία συμβολική «μυητική διαδικασία», μέσα από την οποία μπορεί ο άνθρωπος να βγει νικητής από τον σκοτεινό κόσμο του ανεξερεύνητου «λαβύρινθου του εγκεφάλου». O «μύθος» του λαβύρινθου συμβολίζει την κατάβαση του ανθρώπου στα βάθη της ύπαρξης του.
Σκοτώνοντας ο Θησέας τον Μινώταυρο ξεπερνώντας τα πάθη και τις φοβίες του, αντίκρισε κατάματα τον θάνατο υπό την καθοδήγηση της Αριάδνης, και τελικά αναδύθηκε μεταμορφωμένος από τον σκοτεινό και τρομερό λαβύρινθο, ως ένας πιο ολοκληρωμένος άνθρωπος. Είναι πλέον ένας ήρωας, κερδίζοντας ταυτόχρονα ένα βασίλειο, αυτό της ανώτερης φύσης του.
Εάν συσχετίσουμε τον Λαβύρινθο με το σπήλαιο του Πλάτωνα, θα μπορούσαμε να υποστηρίξουμε πως το μήνυμα που υποκρύπτεται είναι πως ζούμε στον Λαβύρινθο της υποκειμενικής αντίληψης του προγραμματισμένου νου μας, σε ένα κόσμο φαινομένων, του «φαίνεσθε», και όχι του πραγματικού «είναι», μίας πραγματικότητας την οποία έχουν διαμορφώσει οι ατελής πέντε αισθήσεις μας.
Ο κόσμος δεν μας παρουσιάζεται πάντα όπως πραγματικά είναι, καθώς οι ψευδαισθήσεις και οι παραισθήσεις αποτελούν φαινόμενα της καθημερινής εμπειρίας: Ένα κουπί που βρίσκεται στη θάλασσα μας εμφανίζεται λυγισμένο, ενώ στην πραγματικότητα είναι ίσιο. Το χρώμα ενός αντικειμένου εμφανίζεται ως σταθερό ενώ στην πραγματικότητα αλλάζει με το φωτισμό ή τα περιβάλλοντα αντικείμενα. Ένα αστέρι που παρατηρούμε στο νυχτερινό ουρανό μπορεί να μην υπάρχει πια, αλλά στην αντίληψή μας είναι παρόν.
Τόσο ο Μινώταυρος όσο και όλα τα τερατόμορφα όντα στην αρχαία Ελληνική μυθολογία όπως οι Κένταυροι, η Μέδουσα, ο Πάν, η Έχιδνα, οι Ιχθυοκένταυροι, ο Οφιόταυρος, κ.λπ., συμβόλιζαν με ψυχολογικούς όρους, τις φοβίες που γεννούσε το ασυνείδητο στον αρχαίο Έλληνα, το οποίο αντιπροσώπευε την σύγκρουση ανάμεσα στις απειλητικές μορφές ενός άγνωστου και σκοτεινού κόσμου, έναντι του γνωστού και τακτοποιημένου κόσμου της λογικής και της συνείδησης. Τα πλάσματα απεικονίζονται ως τέρατα ή με μορφές που δεν υπάρχουν στην φύση, διότι στην πραγματικότητα αφορούν συνειδησιακές και συναισθηματικές καταστάσεις, τις οποίες αδυνατούμε να ελέγξουμε. Και δεν τις ελέγχουμε διότι δεν είναι ορατές.
Οι πρόγονοι μας
απεικόνισαν Καλλιτεχνικά την
αγωνιώδη προσπάθεια τους να τιθασεύσουν την
άγνωστη και ζωώδη ανθρώπινη
φύση, με τις παραστάσεις της
Τιτανομαχίας, και της Κενταυρομαχίας που
υπάρχουν στις μετόπες του Παρθενώνα. Ήθελαν κατ’ αυτό τον τρόπο, να συμβολίσουν
την τελική υπεροχή της ηθικής και της
λογικής, απέναντι στο παράλογο, και
ανεξέλεγκτο συναίσθημα.
Η Κενταυρομαχία παραδείγματος χάρη , αποτυπώνεται στον Παρθενώνα ακριβώς διότι συμβολίζει την πολιτισμική ανάγκη των αρχαίων Ελλήνων να εδραιώσουν την θέση του ανθρώπου στην φύση, να ερμηνεύσουν τον κόσμο λογικά, και να καθυποτάξουν εν τέλει το άγνωστο τόσο της φύσης, όσο και της δικής τους εσωτερικής φύσης. Για να το επιτύχουν αυτό, δημιούργησαν τους ήρωες, οι οποίοι δημιούργησαν τα πρότυπα ενός πολιτισμού υπέρβασης των συλλογικών φόβων και κινδύνων, δαμάζοντας τα μυθικά αυτά ή υπερφυσικά πλάσματα.
Η Κενταυρομαχία παραδείγματος χάρη , αποτυπώνεται στον Παρθενώνα ακριβώς διότι συμβολίζει την πολιτισμική ανάγκη των αρχαίων Ελλήνων να εδραιώσουν την θέση του ανθρώπου στην φύση, να ερμηνεύσουν τον κόσμο λογικά, και να καθυποτάξουν εν τέλει το άγνωστο τόσο της φύσης, όσο και της δικής τους εσωτερικής φύσης. Για να το επιτύχουν αυτό, δημιούργησαν τους ήρωες, οι οποίοι δημιούργησαν τα πρότυπα ενός πολιτισμού υπέρβασης των συλλογικών φόβων και κινδύνων, δαμάζοντας τα μυθικά αυτά ή υπερφυσικά πλάσματα.
Για αυτό τον λόγο και στο εξωτερικό τμήμα του Παρθενώνα, του ναού της σοφίας, αναδεικνύεται ο ασταμάτητος πόλεμος πνεύματος και ύλης, λογικής, και παραλόγου. Όπως ακριβώς η Παρθένα Αθηνά γεννήθηκε δίχως, μητέρα μέσα από το κεφάλι του Δία, έτσι και ο άνθρωπος που γνωρίζει ποια είναι η πραγματική του υπόσταση, έχει κατακτήσει συνεπώς το «γνώθι σαυτόν», αναγνωρίζει εντός του στο πιο ιερό του κέντρο, την πραγματική του φύση, η οποία είναι ομοούσια προς τους θεούς.
Για να κατανοήσουμε τον τρόπο αλληγορικής απεικόνισης αλλά και ερμηνείας στην αρχαία σκέψη, παραθέτω την ερμηνεία που παραθέτει ο Πλάτων (Κρατύλος περί ονομάτων), ο οποίος αναφέρει σχετικά με την αλληγορική διφυή (μισός άνθρωπος μισός τράγος), απεικόνιση του Πανός:
«ο Παν, ο υιός του Ερμού είναι διφυής (μισός άνθρωπος μισός τράγος), διότι ο λόγος το παν εκφράζει, και περιστρέφεται διαρκώς, και είναι δύο ειδών, αληθής και ψευδής. Λοιπόν, το μεν αληθές μέρος του είναι λείο, και θείο, και κατοικεί επάνω εις την κατοικίαν των θεών, το δε ψευδές μένει κάτω μεταξύ του πλήθους και είναι τραχύ και τραγοειδές (τραγικόν). Διότι εις τούτο το ζήτημα περιστρέφονται οι περισσότεροι μύθοι και τα ψεύδη, δηλαδή εις τον τραγικόν βίον. Ορθώς λοιπόν ο Παν ο οποίος μηνύει τα πάντα και πάντοτε περιπολεί, ονομάζεται αιγοβοσκός, και είναι διφυής υιός του Ερμού, εις μεν τα άνω μέρη λείος (άτριχος), εις δε τα κάτω τριχωτός και τραγοειδής. Και είναι ο Παν ή λόγος, ή αδελφός του λόγου, αφού είναι υιός του Ερμού....…[...]......Ο Παν ερωτοτροπεί με τις Νύμφες, διότι αυτές οι Οντότητες, αναλαμβάνουν την ύφανση της ψυχής με το σώμα, κατά την ενσάρκωση, άρα αυτές συντηρούν τη Ζωή.Και ο Λόγος εκδηλώνεται και καλλιεργείται μέσα σε ένα Έλλογο Όν που Ζει στα υποσελήνια πεδία...Ο Παν κατά τον μύθο, είναι ερωτευμένος με την Αφροδίτη διότι οι ψυχές αυτές που ενσαρκώνονται και δέχονται την επίδραση του λόγου, τείνουν προς το Νοητό Κάλλος, που αντιπροσωπεύει η Θεά, εναρμονίζοντας τις περιφορές τους, κατά Τίμαιον , οι οποίες διαταράσσονται με την είσοδο της ψυχής στην ύλη. Γι' αυτό και ο Παν παίζει την Σύριγγα, που έχει Επτά αυλούς σε συστοιχία , συμβολίζοντας την ανθρώπινη Ψυχή με τα Επτά της Κέντρα και παίζοντας Μουσική (μολπή ) την εναρμονίζει.»
Στον ένατο και τελευταίο άθλο ο Θησέας κατεβαίνει στο Άδη, μαζί με τον φίλο του Πειρίθο στον Άδη, με σκοπό την αρπαγή της Περσεφόνης. Στα ανάκτορα του κάτω κόσμου τούς σταμάτησαν οι Ερινύες οι οποίες κατ’ εντολή του Άδη τους έδεσαν σε θρόνους σκαλισμένους πάνω στον βράχο της λήθης. Η λήθη κράτησε τους δυο επίδοξους άρπαγες αιχμάλωτους βυθισμένους στη λησμονιά. Η ύβρις που είχαν διαπράξει με την εισβολή τους στον Κάτω Κόσμο, και κυρίως η πρόθεση τους να απαγάγουν την Περσεφόνη κι έτσι να διαταραχθεί η κοσμική ισορροπία, δεν μπορούσε να μείνει ατιμώρητη. Η σωτηρία ήρθε μέσω του Ηρακλή. Ο Ηρακλής συνάντησε τους δυο ήρωες όταν κατέβηκε στον Άδη με σκοπό την αιχμαλωσία του Κέρβερου. Έσωσε τον καταδικασμένο Θησέα ελευθερώνοντας τον, δεν μπόρεσε όμως να κάνει το ίδιο και για τον Πειρίθο. Ο πιστός φίλος του Θησέα είχε ήδη κατασπαραχθεί από τον Κέρβερο, τον τρικέφαλο φύλακα της πύλης του άλλου κόσμου.
Ο Θησέας στα Τάρταρα παγιδεύεται στην λήθη. Ο Πυθαγόρας έλεγε: «γνώρισε τον εαυτό σου και θα γνωρίσεις το σύμπαν και τους θεούς». Εάν δεν γνωρίσουμε τον εαυτό μας, δεν μπορούμε να γνωρίζουμε και τις πραγματικές μας ανάγκες, σε αυτό το υπέροχο ταξίδι που λέγεται ζωή. Για αυτό τον λόγο και η φιλοσοφία δεν αποβλέπει σε τίποτε άλλο, παρά από την αυτογνωσία. Ένα μονοπάτι που προϋποθέτει την ενσυνείδητη βούληση να μάθουμε να αφουγκραζόμαστε, και να ακολουθούμε την πορεία του «ανώτερου μας εαυτού», αυτόν που κάποιοι ονομάζουν «ψυχή». Ο Ιεροκλής αναφέρει σχετικά (υπόμνημα στα χρυσά Έπη του Πυθαγόρα, 1.1 – 2.1) :
«Η φιλοσοφία είναι κάθαρση και τελείωση της ανθρώπινης ζωής: κάθαρση από την υλική αλογία και του θνητού σώματος, τελείωση ως ανάκτηση της κατάλληλης ευδαιμονίας, η οποία οδηγεί στην ομοίωση με το θείο»..
Συμβολικά η κατώτερη φύση του ανθρώπου είναι αυτή που πρέπει να πεθάνει, ώστε να αναγνωρίσει τη αθάνατη θεϊκή αρχή που βρίσκεται μέσα του, ώστε να έχει τότε τη δυνατότητα να ελευθερωθεί, για να δράσει, και να μετα- αλλάξει τα πάντα. Η μάχη πρέπει να δίνεται στον παρόντα χρόνο, αναζητώντας την αρμονία και την ισορροπία, ώστε να τιμούμε ισότιμα τόσο την ύλη, όσο και το πνεύμα. Για αυτό τον λόγο ο Ηρακλής με την μυϊκή δύναμη του, βοήθησε τον Θησέα να απεγκλωβιστεί από την λήθη, και τα δεσμά του θανάτου. Εάν ο άνθρωπος δεν καταφέρει να ισορροπήσει ανάμεσα στο πνεύμα και στην ύλη, στο τώρα και όχι στο επέκτεινα, μπορεί να παγιδευτεί σε έναν άλλο κόσμο, παραμελώντας το τώρα.
.
Αυτός που θα καταφέρει βρει την αρμονία, να εντοπίσει το «ιερό μέσα του» θα έχει
κερδίσει την μάχη, θα έχει καταφέρει να ξεπεράσει τον κόσμο των σκιών και της
αυταπάτης, θα έχει βγει από την σπηλιά του Πλάτωνα. Θα έχει επιτευχθεί ο στόχος
της πνευματικής του ολοκλήρωσης. Όπως λέει ο Πλωτίνος :
«Μία ψυχή δεν μπορεί να δει το ωραίο αν δεν είναι ωραία αυτή η ίδια».
Χλέτσος Βασίλης, Από την σειρά ομιλιών «Αποσυμβολισμού της αρχαίας Ελληνικής μυθολογίας» 2018.
xletsos-basilhs.blogspot.com
«Μία ψυχή δεν μπορεί να δει το ωραίο αν δεν είναι ωραία αυτή η ίδια».
Χλέτσος Βασίλης, Από την σειρά ομιλιών «Αποσυμβολισμού της αρχαίας Ελληνικής μυθολογίας» 2018.
xletsos-basilhs.blogspot.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου