Κατι συμπτωσεις
Mε την εισβολή στην Πολωνία ο Χίτλερ θα
έπαιρνε το βάπτισμα του Πυρός για την επίθεση στην υπόλοιπη Ευρώπη και
το ξέσπασμα του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου. Ο βρώμικος ρόλος της Ρωσίας στο
ξέσπασμά του και η εξιλέωσή της απέναντι στην Ιστορία με τη Μάχη του
Στάλινγκραντ.Το Ολοκαύτωμα έλαβε χώρα στο ευρύτερο πλαίσιο του Β’ Παγκοσμίου
Πολέμου. Ζαλισμένη ακόμη από την ήττα της Γερμανίας στον Α’ Παγκόσμιο
Πόλεμο, η κυβέρνηση του Χίτλερ οραματιζόταν μια τεράστια, νέα
αυτοκρατορία «ζωτικού χώρου» (Lebensraum) στην Ανατολική Ευρώπη. Η
επίτευξη της γερμανικής κυριαρχίας στην Ευρώπη, σύμφωνα με τους
υπολογισμούς των ηγετών της, θα απαιτούσε πόλεμο.
1939
Αφού διασφάλισε την ουδετερότητα της Σοβιετικής Ένωσης (μέσω του Γερμανοσοβιετικού Συμφώνου Μη Επίθεσης του Αυγούστου του 1939), η Γερμανία ξεκίνησε τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο με την εισβολή στην Πολωνία την 1η Σεπτεμβρίου 1939.
Η Βρετανία και η Γαλλία απάντησαν κηρύσσοντας πόλεμο στη Γερμανία στις 3 Σεπτεμβρίου. Μέσα σε ένα μήνα, η Πολωνία ηττήθηκε από τις συνδυασμένες επιθέσεις των γερμανικών και σοβιετικών δυνάμεων και διαχωρίστηκε μεταξύ της ναζιστικής Γερμανίας και της Σοβιετικής Ένωσης.
1940
Η σχετική παύση των εχθροπραξιών που ακολούθησε την ήττα της Πολωνίας τερματίστηκε στις 9 Απριλίου 1940, όταν οι γερμανικές δυνάμεις εισέβαλαν στη Νορβηγία και τη Δανία. Στις 10 Μαΐου 1940, η Γερμανία ξεκίνησε την επίθεσή της στη δυτική Ευρώπη, εισβάλλοντας στις Κάτω Χώρες (Ολλανδία, Βέλγιο και Λουξεμβούργο), οι οποίες είχαν τηρήσει ουδέτερη στάση στον πόλεμο, όπως και στη Γαλλία.
Στις 22 Ιουνίου 1940, η Γαλλία υπέγραψε συνθηκολόγηση με τη Γερμανία, η οποία προέβλεπε την γερμανική κατοχή του βόρειου μισού της χώρας και επέτρεψε την εγκαθίδρυση ενός συνεργαζόμενου με τους Ναζί καθεστώτος στο νότο, με έδρα την πόλη Βισύ.
Με την παρότρυνση των Γερμανών, η Σοβιετική Ένωση κατέλαβε τα κράτη της Βαλτικής τον Ιούνιο του 1940 και τα προσάρτησε επισήμως τον Αύγουστο του 1940. Η Ιταλία, μέλος του Άξονα (η ομάδα των χωρών που συμμάχησαν με τη Γερμανία) μπήκε στον πόλεμο στις 10 Ιουνίου 1940. Από τις 10 Ιουλίου έως τις 31 Οκτωβρίου 1940 οι Ναζί εξαπέλυσαν σειρά αεροπορικών επιθέσεων εναντίον της Αγγλίας – εντέλει όμως οι Άγγλοι βγήκαν νικητές από την γνωστή με το όνομα «Μάχη της Βρετανίας».
1941
Αφού εξασφάλισαν τον έλεγχο της Βαλκανικής χερσονήσου εισβάλλοντας στη Γιουγκοσλαβία και την Ελλάδα στις 6 Απριλίου 1941, στις 22 Ιουνίου 1941 οι Γερμανοί και οι σύμμαχοί τους εισέβαλαν στη Σοβιετική Ένωση παραβιάζοντας κατάφωρα το γερμανοσοβιετικό σύμφωνο. Τον Ιούνιο και τον Ιούλιο του 1941 οι Γερμανοί κατέλαβαν επίσης τα κράτη της Βαλτικής. Ο ηγέτης της Σοβιετικής Ένωσης Ιωσήφ Στάλιν έγινε ένας από τους κορυφαίους ηγέτες των Συμμάχων κατά τη διάρκεια του πολέμου μαχόμενος εναντίον της ναζιστικής Γερμανίας και των συμμάχων της. Το καλοκαίρι και το φθινόπωρο του 1941, τα γερμανικά στρατεύματα προέλασαν στα ενδότερα της Σοβιετικής Ένωσης, αλλά η σκληρή αντίσταση του Κόκκινου Στρατού απέτρεψε την κατάληψη των σημαντικών πόλεων Λένινγκραντ και Μόσχα από τους Γερμανούς.
Στις 6 Δεκεμβρίου 1941, τα σοβιετικά στρατεύματα εξαπέλυσαν μια σημαντική αντεπίθεση που απώθησε τις γερμανικές δυνάμεις οριστικά πέρα από τα περίχωρα της Μόσχας. Την επόμενη ημέρα, στις 7 Δεκεμβρίου 1941, η Ιαπωνία (μία από τις δυνάμεις του Άξονα) βομβάρδισε το Περλ Χάρμπορ της Χαβάης. Οι Ηνωμένες Πολιτείες κήρυξαν αμέσως πόλεμο στην Ιαπωνία. Στις 11 Δεκεμβρίου, η Γερμανία και η Ιταλία κήρυξαν πόλεμο στις Ηνωμένες Πολιτείες, καθώς οι στρατιωτικές συρράξεις διευρύνονταν.
1942-1943
Το Μάιο του 1942, η Βασιλική Αεροπορία της Βρετανίας πραγματοποίησε αεροπορική επιδρομή εναντίον της Κολωνίας χρησιμοποιώντας χίλια βομβαρδιστικά, και έτσι έφερε για πρώτη φορά τον πόλεμο στο έδαφος της Γερμανίας. Τα επόμενα τρία χρόνια, οι αεροπορικές δυνάμεις των Συμμάχων βομβάρδιζαν συστηματικά βιομηχανικές εγκαταστάσεις και πόλεις σε όλο το Ράιχ, μετατρέποντας σε χαλάσματα μεγάλο μέρος των αστικών περιοχών της Γερμανίας έως το 1945. Στα τέλη του 1942 και τις αρχές του 1943, οι συμμαχικές δυνάμεις σημείωσαν σειρά σημαντικών στρατιωτικών θριάμβων στη Βόρεια Αφρική.
Η αποτυχία των γαλλικών ενόπλων δυνάμεων να αποτρέψουν την κατάληψη του Μαρόκου και της Αλγερίας από τους Συμμάχους, προκάλεσε τη γερμανική κατοχή της υπόλοιπης Γαλλίας πού βρισκόταν υπό την κυβέρνηση συνεργασίας του Βισύ, στις 11 Νοεμβρίου 1942. Οι στρατιωτικές μονάδες του Άξονα στην Αφρική , συνολικά περίπου 150.000 στρατιώτες, παραδόθηκαν το Μάιο του 1943.
Στο ανατολικό μέτωπο, το καλοκαίρι του 1942 οι Γερμανοί και οι σύμμαχοί τους στον Άξονα εξαπέλυσαν νέα επίθεση εναντίον της Σοβιετικής Ένωσης με στόχο την κατάληψη του Στάλινγκραντ στον ποταμό Βόλγα, καθώς και την πόλη Μπακού και των πετρελαιοφόρων περιοχών του Καυκάσου. Η γερμανική επίθεση κατέληξε σε αδιέξοδο και στα δύο μέτωπα στα τέλη του καλοκαιριού του 1942.
Το Νοέμβριο τα σοβιετικά στρατεύματα εξαπέλυσαν αντεπίθεση στο Στάλινγκραντ και στις 2 Φεβρουαρίου 1943 η γερμανική Έκτη Στρατιά παραδόθηκε στους Σοβιετικούς. Οι Γερμανοί εξαπέλυσαν μία ακόμα επίθεση στο Κουρσκ τον Ιούλιο του 1943, τη μεγαλύτερη μάχη τεθωρακισμένων στην ιστορία, οι Σοβιετικοί όμως την απέκρουσαν και άρχισαν να κυριαρχούν στα πεδία των μαχών, κυριαρχία που διατήρησαν μέχρι το τέλος του πολέμου.
Τον Ιούλιο του 1943, οι Σύμμαχοι έκαναν απόβαση στη Σικελία και το Σεπτέμβριο πέρασαν στην ηπειρωτική Ιταλία. Όταν το Μεγάλο Συμβούλιο του ιταλικού φασιστικού κόμματος ανέτρεψε τον πρωθυπουργό Μπενίτο Μουσολίνι (σύμμαχο του Χίτλερ), την εξουσία ανέλαβε ο στρατός της Ιταλίας που άρχισε να διαπραγματεύεται συνθηκολόγηση με τις αγγλοαμερικανικές δυνάμεις στις 8 Σεπτεμβρίου. Γερμανικές δυνάμεις που έδρευαν στην Ιταλία κατέλαβαν το βόρειο τμήμα της ιταλικής χερσονήσου και συνέχισαν να αντιστέκονται.
Ο Μουσολίνι, που είχε συλληφθεί από τις ιταλικές στρατιωτικές αρχές, διασώθηκε από Γερμανούς κομάντος των SS το Σεπτέμβριο και δημιούργησε (υπό γερμανική επίβλεψη) ένα νεοφασιστικό καθεστώς ανδρείκελων στη βόρεια Ιταλία. Γερμανικά στρατεύματα εξακολουθούσαν να ελέγχουν τη βόρεια Ιταλία μέχρι την παράδοσή τους στις 2 Μαΐου 1945.
1944
Στις 6 Ιουνίου 1944 (D-Day), στο πλαίσιο μιας πελώριας στρατιωτικής επιχείρησης, πάνω από 150.000 στρατιώτες των Συμμάχων αποβιβάστηκαν στη Γαλλία, η οποία στα τέλη Αυγούστου είχε πλέον απελευθερωθεί. Στις 11 Σεπτεμβρίου 1944, τα πρώτα στρατεύματα των ΗΠΑ μπήκαν στα εδάφη της Γερμανίας, ένα μήνα μετά από την είσοδο των σοβιετικών στρατευμάτων από τα ανατολικά. Στα μέσα Δεκεμβρίου οι Γερμανοί εξαπέλυσαν μια αποτυχημένη αντεπίθεση στο Βέλγιο και τη βόρεια Γαλλία, γνωστή ως η μάχη των Αρδεννών. Οι αεροπορικές δυνάμεις των Συμμάχων έπλητταν τις ναζιστικές βιομηχανικές εγκαταστάσεις, όπως αυτή στο στρατόπεδο Άουσβιτς (οι θάλαμοι αερίων όμως ποτέ δεν αποτέλεσαν στόχο).
1945
Οι Σοβιετικοί εξαπέλυσαν μια επίθεση στις 12 Ιανουαρίου 1945, απελευθερώνοντας τη δυτική Πολωνία και εξαναγκάζοντας την Ουγγαρία (σύμμαχο του Άξονα) σε συνθηκολόγηση. Στα μέσα Φεβρουαρίου 1945, οι Σύμμαχοι βομβάρδισαν τη Δρέσδη, σκοτώνοντας περίπου 35.000 αμάχους. Αμερικανικά στρατεύματα διέσχισαν το Ρήνο στις 7 Μαρτίου 1945. Η τελική σοβιετική επίθεση στις 16 Απριλίου 1945 επέτρεψε στις σοβιετικές δυνάμεις να περικυκλώσουν το Βερολίνο, πρωτεύουσα της Γερμανίας.
Στις 30 Απριλίου 1945, και ενώ τα σοβιετικά στρατεύματα προέλαυναν προς την Καγκελαρία του Ράιχ, ο Χίτλερ αυτοκτόνησε. Στις 7 Μαΐου 1945, η Γερμανία υπέγραψε άνευ όρων συνθηκολόγηση με τους δυτικούς Συμμάχους στην Ρεμ και με τους Σοβιετικούς στις 9 Μαΐου στο Βερολίνο. Τον Αύγουστο έληξε και ο πόλεμος στον Ειρηνικό, λίγο μετά τη ρίψη ατομικών βομβών εναντίον των ιαπωνικών πόλεων Χιροσίμα και Ναγκασάκι από τις ΗΠΑ, που είχαν ως συνέπεια το θάνατο 120.000 αμάχων.
Η Ιαπωνία συνθηκολόγησε επισήμως στις 2 Σεπτεμβρίου.
Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος εκτιμάται ότι προκάλεσε 55 εκατομμύρια θανάτους σε όλο τον κόσμο. Ήταν η μεγαλύτερη και πλέον καταστροφική σύγκρουση στην ιστορία.
Η εισβολή στη Πολωνία και ο βρώμικος ρόλος της Ρωσίας
Την 1η Σεπτεμβρίου 1939, μόλις μία εβδομάδα μετά την υπογραφή του συμφώνου μη επίθεσης ανάμεσα στη ναζιστική Γερμανία και τη Σοβιετική Ένωση, πάνω από 1 εκατομμύριο Γερμανοί στρατιώτες μαζί με 50.000 Σλοβάκους, εισέβαλαν στην Πολωνία. Ήταν η αρχή του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου. Δύο εβδομάδες αργότερα, μισό εκατομμύριο ρώσοι στρατιώτες επιτέθηκαν στην Πολωνία από ανατολικά.
Ο φαινομενικός σκοπός της απρόκλητης επίθεσης της Γερμανίας, όπως δήλωσε ο Χίτλερ, ήταν ο έλεγχος μιας περιοχής στην οποία κατοικούσαν ήδη Γερμανοί και ήταν απαραίτητη για την επέκταση και την επιβίωση του Ράιχ.
Την 1η Σεπτεμβρίου 1939, μόλις μία εβδομάδα μετά την υπογραφή του συμφώνου μη επίθεσης ανάμεσα στη ναζιστική Γερμανία και τη Σοβιετική Ένωση, πάνω από 1 εκατομμύριο Γερμανοί στρατιώτες μαζί με 50.000 Σλοβάκους, εισέβαλαν στην Πολωνία.
Όπως αποδείχτηκε, ο Χίτλερ δεν είχε καμία πρόθεση να εξαντλήσει την επιθετικότητά του στα σύνορα της Πολωνίας και η επίθεση εναντίον της σηματοδοτούσε την έναρξη ενός πολέμου εναντίον ολόκληρης της Ευρώπης. Η εισβολή, κατά την οποία τα γερμανικά στρατεύματα δεν έδειξαν καμία διάκριση ανάμεσα στους στρατιωτικούς και τους αμάχους, διήρκεσε ένα μήνα. Η ξηρασία ευνοούσε την ανάπτυξη των μηχανοκίνητων στρατιών του Χίτλερ που είχαν απέναντί τους έναν απαρχαιωμένο στρατό με εξοπλισμό του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ιππήλατο πυροβολικό και περίπου 100 παλιά άρματα.
Απέναντί τους, τα πάντσερ και η Λουτβάφε, που από πλευράς μαχητικής ισχύος, έπιασαν τους Πολωνούς στον ύπνο και σφυροκοπούσαν ανηλεώς τις αμυντικές τους θέσεις. Συνολικά 36 μεραρχίες των Ναζί συμμετείχαν στην επίθεση που εκδηλώθηκε ταυτόχρονα από βορρά και νότο. Η εισβολή, κατά την οποία τα γερμανικά στρατεύματα δεν έδειξαν καμία διάκριση ανάμεσα στους στρατιωτικούς και τους αμάχους, διήρκεσε ένα μήνα.
Η στρατιωτική διοίκηση περίμενε μεν γερμανική επίθεση, αλλά αργότερα, καθώς υπολόγιζε με δεδομένα του 1914. Αντί για πολυήμερες προετοιμασίες και αψιμαχίες στη μεθόριο, οι γερμανικές στρατιές εισέβαλαν στο πολωνικό έδαφος σε βάθος δεκάδων χιλιομέτρων μέσα σε 36 ώρες! Ήταν ο περίφημος κεραυνοβόλος πόλεμος. Έντρομοι οι κάτοικοι εγκατέλειπαν τις εστίες τους κακήν κακώς.
Ο Χίτλερ είχε προγραμματίσει την επίθεση για τις 25 Αυγούστου, αλλά την ακύρωσε γιατί επεδίωκε να εξασφαλίσει ότι δεν θα αντιδράσει η Αγγλία. Στις 3 Σεπτεμβρίου, η Αγγλία και η Γαλλία κήρυξαν τον πόλεμο στη Γερμανία. Ωστόσο, στις 7 Σεπτεμβρίου που υπήρξε η πρώτη στρατιωτική αντίδραση από τη Γαλλία με την είσοδο στρατευμάτων της σε γερμανικό έδαφος, η πολωνική αντίσταση είχε ήδη καταρρεύσει. Η 3η στρατιά καταλάμβανε τη Βαρσοβία και η 4η προχωρούσε κατά μήκος του Βιστούλα ως το Τορν.
Μια ύστατη απόπειρα των πολωνικών στρατευμάτων στο Πόζναν να αντεπιτεθούν απέτυχε παταγωδώς, καθώς εγκλωβίστηκαν από τα μηχανοκίνητα σώματα στρατού των Γερμανών και 19 μεραρχίες αιχμαλωτίστηκαν. Η κατάληψη και από τη ΕΣΣΔ Στις 17 Σεπτεμβρίου η Μόσχα δηλώνει πως η Πολωνική Δημοκρατία έπαψε να υπάρχει και κατά συνέπεια, η Σοβιετική Ένωση προβαίνει στην κατάληψη των εδαφών που αναγνωριζόταν ως σφαίρα δικής της επιρροής στη συμφωνία με το Ράιχ. Στις 17 Σεπτεμβρίου η Μόσχα δηλώνει πως η Πολωνική Δημοκρατία έπαψε να υπάρχει και κατά συνέπεια, η Σοβιετική Ένωση προβαίνει στην κατάληψη των εδαφών.
Η Βαρσοβία μετατρέπεται σε φρούριο που θα υποκύψει στις 27 Σεπτεμβρίου μετά από αδιάκοπους βομβαρδισμούς τεσσάρων ημερών. Εγκλωβισμένοι ανάμεσα σε δύο τεράστιες ένοπλες δυνάμεις, ο πολωνικός στρατός και η Πολεμική Αεροπορία πολέμησαν γενναία, σε αντίθεση με το μύθο που λέει ότι οι Πολωνοί υπέκυψαν αμαχητί. Oι στρατιώτες και αεροπόροι της Πολωνίας που αγωνίστηκαν σε δύο μέτωπα, απλώς εξαντλήθηκαν από την ανωτερότητα των αντιπάλων τους. Άντεξαν 19 ημέρες. Οι Γερμανοί συνέλαβαν 694.000 αιχμαλώτους και 217.000 οι Ρώσοι.
Σύμφωνα με την ιδεολογική ανάλυση των Ναζί, οι Πολωνοί στη νέα τάξη πραγμάτων ήταν κατώτερα όντα, στο επίπεδο των ζώων και ο προορισμός τους ήταν να είναι οι σκλάβοι της Άριας φυλής. Γι αυτό και μία από τις πρώτες ενέργειες των Γερμανών ήταν να εξοντώσουν μαζικά το μορφωμένο πληθυσμό της χώρας και την πολιτική ελίτ, για να εκμηδενίσουν πνευματικά τον λαό της Πολωνίας….
Η Μάχη του Στάλινγκραντ
Στις 23 Αυγούστου του 1942, η 14η ίλη τεθωρακισμένων των ναζί, διασπά την αμυντική γραμμή του Κόκκινου Στρατού στο Στάλινγκραντ, αποκόβει την σοβιετική, 62η Στρατιά, από τις άλλες δυνάμεις του αμυντικού μετώπου και εφορμά προς τον Βόλγα. Ταυτόχρονα, η φασιστική αεροπορία, εξαπολύει μαζικό βομβαρδισμό της πόλης, πραγματοποιώντας πάνω από 2.000 πτήσεις, με αποτέλεσμα, ολόκληρα οικοδομικά τετράγωνα να μετατρέπονται σε μπάζα, ή να ισοπεδώνονται εντελώς.
Τις επόμενες ώρες, πάνω από το 80% των κτιριακών υποδομών της πόλης απλώς δεν θα υπήρχαν πλέον.
‘Ηταν η τελική φάση της επίθεσης στην εμβληματική πόλη στις όχθες του Βόλγα, η οποία είχε ξεκινήσει στις 17 Ιουλίου και θα τέλειωνε στις 18 Νοεμβρίου του ίδιου χρόνου, οπότε οι Σοβιετικοί εξαπολύουν την αντεπίθεσή τους, οι γερμανικές στρατιές περνούν σε κατάσταση άμυνας και τελικά ηττώνται και καταστρέφονται ή παραδίδονται στις 2 Φεβρουαρίου του 1943.
Η επιλογή των Σοβιετικών να φέρουν την μάχη για την υπεράσπιση της πόλης κυριολεκτικά στο εσωτερικό της και με μόνο μία αρτηρία ανεφοδιασμού των υπερασπιστών της από ένα μικρό σημείο του Βόλγα που ακόμη κρατούσε ο Κόκκινος Στρατός, είχε σαν αποτέλεσμα να γραφτούν σε όλο αυτό το διάστημα σελίδες άφταστου ηρωισμού, αναδεικνύοντας την Μάχη του Στάλινγκραντ ως μία από τις σημαντικότερες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, αφού άνοιξε τον δρόμο για την συνολική αντεπίθεση του Κόκκινου Στρατού σε όλα τα μέτωπα.
Το γεωστρατηγικό πλαίσιο
Η γρήγορα προώθηση των ναζιστικών στρατιών στην σοβιετική ενδοχώρα μετά την φασιστική επίθεση της 22ης Ιουνίου του 1941 στην ΕΣΣΔ και την έναρξη της γνωστής «Επιχείρησης Μπαρμπαρόσα» σταμάτησε βίαια έξω από την Μόσχα. Η σοβιετική αντεπίθεση, κυριολεκτικά προ των πυλών της πρωτεύουσας, τον Δεκέμβριο του 1941, απομακρύνει τις φασιστικές στρατιές σε μια ζώνη 150 – 300 χιλιόμετρα μακριά από την πόλη και σταθεροποιεί το μέτωπο δεδομένης και της έλευσης του ιδιαίτερα σκληρού ρωσικού Χειμώνα.
‘Ετσι, το φασιστικό επιτελείο επεξεργάζεται την εφαρμογή του σχεδίου για την επέλαση στον σοβιετικό νότο, αφού έλιωναν τα χιόνια, με στόχο, αφενός την διάσπαση του μετώπου των αμυνομένων, αφετέρου την πρόσβαση στο πετρέλαιο του Καυκάσου. Αυτό θα σήμαινε, ταυτόχρονα, τον έλεγχο του Βόλγα, της βασικής, δηλαδή, συνδετικής αρτηρίας του ευρωπαϊκού τμήματος της ΕΣΣΔ με τις ασιατικές σοβιετικές δημοκρατίες, καθώς και την απώλεια των ενεργειακών πηγών της σοβιετικής βιομηχανίας. Ουσιαστικά, η ΕΣΣΔ θα κοβόταν στην μέση, με το «φιλέτο» να βρίσκεται υπό ναζιστική κατοχή.
Εξίσου σημαντική για τους ναζί θα ήταν η κατάληψη της πόλης και σε προπαγανδιστικό επίπεδο, αφού έφερε το όνομα του Στάλιν.
Οι δύο ομάδες Στρατιών, με την γενική ονομασία «Νότος», που προετοίμασε ο Χίτλερ για την επίθεση αυτή, χωρίστηκαν σε «Α» και «Β». Η ομάδα Στρατιών «Α» είχε στόχο την κατάληψη της μεγάλης βιομηχανικής πόλης του Ροστόβ επί του ποταμού Ντον και η «Β» την προέλαση στο Στάλινγκραντ.
Κορμός της «Β» ήταν η 6η Στρατιά, με διοικητή τον επιτελικό συνταγματάρχη, Φρίντριχ Πάουλους, ο οποίος, την στιγμή που αργότερα θα έπεφτε αιχμάλωτος στα χέρια των Σοβιετικών, θα αναβαθμιζόταν σε στρατάρχη από τον Χίτλερ, σε μια συμβολική κίνηση ώστε να αναγκαστεί να αυτοκτονήσει.
Κάτι το οποίο όμως δεν έκανε.
Την 6η Στρατιά συνόδευε η 4η Στρατιά τεθωρακισμένων. Με την έναρξη της επιχείρησης στις 17 Ιουλίου, η 6η Στρατιά διέθετε 270.000 στρατιώτες και αξιωματικούς, 3.000 πυροβόλα διαφόρων τύπων και 500 άρματα μάχης. Από αέρος υποστηριζόταν από 1.200 αεροπλάνα.
Ο Κόκκινος Στρατός παρέταξε 160.000 μαχητές, 2.200 πυροβόλα και 400 άρματα μάχης. Από αέρος υποστηριζόταν από 454 καταδιωκτικά και περίπου 200 βομβαρδιστικά μεγάλης εμβέλειας. Ιδιαίτερο βάρος ανέλαβαν η 62η και 64η Στρατιές που χρεώθηκαν την άμυνα στην καμπή του ποταμού Ντον, διότι από εκείνο το σημείο ήταν ο συντομότερος δρόμος προς το Στάλινγκραντ.
Από τις 23 Αυγούστου 1942
Με ανανεωμένο ηθικό από την διάσπαση της σοβιετικής 62ης Στρατιάς και από τον ανελέητο βομβαρδισμό της πόλης, οι Γερμανοί εξαπολύουν αυτό που νόμιζαν ότι θα ήταν η τελική επίθεση για την ολοκληρωτική άλωσή της.
Οι μάχες μεταφέρονται σε κάθε δρόμο και σοκάκι της πόλης και γίνονται κατά βάση σώμα με σώμα και με όποιο μέσο υπάρχει διαθέσιμο, όταν τελειώνουν οι σφαίρες και σπάνε οι ξιφολόγχες και τα μαχαίρια.
Η ιστορία τεκμηρίωσε μαρτυρίες, σύμφωνα με τις οποίες, πολυόροφα κτίρια κατέχονταν ανά όροφο από Γερμανούς και Σοβιετικούς, ταυτόχρονα.
Αναρίθμητες είναι και οι ηρωικές στιγμές, όπου τα μισογκρεμισμένα κτίρια μετατρέπονται σε πραγματικά φρούρια από τους υπερασπιστές της πόλης, αποτρέποντας απανωτές και υπεράριθμες εχθρικές επιθέσεις.
Για κάθε μέτρο, κυριολεκτικά, που προωθούνται οι ναζί, μετρούν, αναλογικά με την πρόοδο της επιχείρησης, βαρύτατες απώλειες.
Οι συνθήκες μάχης που είχαν διαμορφωθεί επέτρεψαν την εκτεταμένη χρήση και δράση των ελεύθερων σκοπευτών και από τις δύο πλευρές. Διασημότερος όλων από την Μάχη του Στάλινγκραντ είναι ο Σοβιετικός, Βασίλι Ζάιτσεφ.
Διαπιστώνοντας ότι, παρά τους προπαγανδιστικούς πανηγυρισμούς στο Βερολίνο περί του αντιθέτου και παρά το γεγονός ότι στην ουσία οι μάχες γίνονταν πάνω σε ερείπια, η πόλη δεν έπεφτε, ο Πάουλους ανασυγκροτεί τις δυνάμεις του και εξαπολύει ευρείας κλίμακας επίθεση στις 12 Σεπτεμβρίου.
‘Ηδη, οι δυνάμεις και των δύο πλευρών σε εκείνη την φάση της Μάχης έχουν ενισχυθεί εντυπωσιακά. Το σοβιετικό επιτελείο ήδη σχεδιάζει την αντεπίθεση και για τον σκοπό αυτό συγκεντρώνει στο Στάλινγκραντ δυνάμεις από όλη την γραμμή του απέραντου μετώπου.
Το αποτέλεσμα ήταν, οι δυνάμεις του Κόκκινου Στρατού στις παραμονές της αντεπίθεσης, να έχουν φτάσει τους 1,1 εκατομμύρια στρατιώτες και αξιωματικούς, 15.000 πυροβόλα, 1.500 άρματα μάχης και πάνω από 1.300 αεροπλάνα.
Αντίστοιχα, το Βερολίνο ενίσχυσε τον Πάουλους, με την 6η Στρατιά να φτάνει τους 1,1 εκ. άνδρες, 10.200 πυροβόλα, 675 άρματα μάχης και 1.216 αεροπλάνα.
Να σημειωθεί, ότι εκτός των Γερμανών, οι φασιστικές δυνάμεις είχαν μονάδες και από άλλες χώρες του Άξονα. Έτσι, στο πλευρό των ναζί πολέμησαν στο Στάλινγκραντ δυνάμεις από την Ρουμανία, την Ιταλία, την Ουγγαρία, την Κροατία, καθώς και Φινλανδοί που στρατεύτηκαν εθελοντικά.
Στις 15 Οκτωβρίου ο εχθρός καταφέρνει να φτάσει στην συνοικία του εργοστασίου τρακτέρ και στις 11 Νοεμβρίου τα γερμανικά στρατεύματα κάνουν την ύστατη προσπάθεια κατάληψης της πόλης, καταφέρνοντας να φτάσουν μέχρι τις όχθες του Βόλγα λίγο νοτιότερα του εργοστασίου «Μπαρικάντ», αλλά αυτό ήταν και το περισσότερο που κατάφεραν τελικά.
Το θρυλικό σύνθημα που διαπερνά τις γραμμές των αμυνόμενων σε εκείνες τις κρίσιμες στιγμές κατέστη ιστορικό: «Δεν υπάρχει γη για μας πίσω από τον Βόλγα».
Με συνεχής αντεπιθέσεις ο Κόκκινος Στρατός καθηλώνει στις θέσεις του τον εχθρό και στις 18 Νοεμβρίου οι Γερμανοί περνούν σε κατάσταση άμυνας σε όλο το μέτωπο του Στάλινγκραντ.
Τα όνειρα του Χίτλερ για τα πετρέλαια του Καυκάσου άρχισαν να μετασχηματίζονται σε εφιάλτη.
Με απανωτά χτυπήματα στις πλευρές του κύριου όγκου του εχθρικού στρατού, οι στρατιές του Νοτιο-δυτικού Μετώπου και του Μετώπου του Στάλινγκραντ του Κόκκινου Στρατού ολοκληρώνουν την περικύκλωση και κλείνουν το θανατηφόρο «δαχτυλίδι» γύρω από την 6η φασιστική Στρατιά στις 23 Νοεμβρίου του 1942.
Στον ασφυκτικό κλοιό πέφτουν 22 Μεραρχίες και πάνω από 160 άλλοι σχηματισμοί της 6ης Στρατιάς και μέρος της 4ης Στρατιάς Τεθωρακισμένων.
Συνολικά περικυκλώνονται 300.000 άνδρες, των οποίων η σωματική και ψυχολογική κατάσταση βαίνει ταχύτατα επιδεινούμενη.
Στις 12 Δεκεμβρίου, η γερμανική στρατιωτική διοίκηση επιχειρεί να απεγκλωβίσει τα περικυκλωμένα στρατεύματά της, χρησιμοποιώντας πυροβολικό από την περιοχή του χωριού, τότε, Κοτέλνικοβο, αλλά χωρίς αποτέλεσμα.
Η επίθεση του Κόκκινου Στρατού στον κεντρικό Ντον στις 16 Δεκεμβρίου αναγκάζει την γερμανική διοίκηση να εγκαταλείψει οριστικά κάθε σκέψη για απεγκλωβισμό της 6ης Στρατιάς. Μέχρι τα τέλη εκείνου του Δεκεμβρίου, τα απομεινάρια της απωθούνται κατά 200 χιλιόμετρα από το Στάλινγκραντ.
Για την ολοκληρωτική καταστροφή της 6ης Στρατιάς υιοθετείται η επιχείρηση «Δαχτυλίδι» υπό την διοίκηση του επιφανούς Σοβιετικού αντιστράτηγου, Κονσταντίν Ρακασόβσκι.
Η επιχείρηση ξεκίνησε στις 10 Ιανουαρίου του 1943 και στις 26 Ιανουαρίου, η 21η Στρατιά ενώνεται με την 62η στην περιοχή Μαμάγιεφ. Ο εχθρός χωρίζεται στα δύο.
Στις 31 Ιανουαρίου, το νότιο τμήμα της 6ης Στρατιάς σταματά κάθε αντίσταση και ακολουθεί το βόρειο τμήμα στις 2 Φεβρουαρίου.
Στις 30 Ιανουρίου, μια μέρα πριν την παράδοση της 6ης Στρατιάς, ο Χίτλερ ενημερώνει τον Πάουλους με τηλεγράφημα ότι τον προβίβασε σε στρατάρχη. Συμπληρώνοντας με νόημα: «Μέχρι τώρα, κανένας Γερμανός στρατάρχης δεν αιχμαλωτίστηκε».
Στην τελική φάση της επιχείρησης, από τις 10 Ιανουαρίου μέχρι τις 2 Φεβρουαρίου, η 6η Στρατιά μέτρησε 140.000 νεκρούς, ενώ, ακόμη 91.000 αιχμαλωτίζονται.
Οι συνολικές απώλειες του εχθρού από την έναρξη της Μάχης του Στάλινγκραντ ανήλθαν σε 1,5 εκ. στρατιώτες και αξιωματικούς, γεγονός που οδήγησε στην κήρυξη επίσημου εθνικού πένθους στην Γερμανία, για πρώτη φορά από την έναρξη του πολέμου.
Σε πάνω από ένα εκατομμύριο νεκρούς ανήλθαν και οι απώλειες του Κόκκινου Στρατού.
Η ενδιαφέρουσα «μοίρα» του Πάουλους
Η παράδοση του Πάουλους, αντί της μάχης μέχρι εσχάτων και της αυτοκτονίας, ήταν ένα ισχυρότατο χτύπημα για την ναζιστική προπαγάνδα. Μάλιστα, για να αποκρύψει το ντροπιαστικό γεγονός της παράδοσης 91.000 ανδρών, η γκαιμπελική προπαγανδιστική μηχανή διέδωσε ότι η 6η Στρατιά «εξοντώθηκε ολοσχερώς». Κηρύχθηκε τριήμερο πένθος και κάθε εκδήλωση ματαιώθηκε. Ακόμη και τα εστιατόρια έκλεισαν.
Μέχρι τώρα οι ιστορικοί ερίζουν για το αν αυτό συνιστούσε ένα είδος «προδοσίας», με αποκλειστικά στρατιωτικούς όρους, ή «πραγματισμού».
Το βέβαιο είναι ότι την στιγμή που ο Πάουλους αποφασίζει να παραδοθεί, η 6η Στρατιά ουσιαστικά δεν υπήρχε. Οι άνδρες της πέθαιναν συχνότερα από την εξάντληση, την πείνα και την παγωνιά παρά από τις σοβιετικές σφαίρες. Για ηθικό, ούτε λόγος. Από αυτή την άποψη κάποιοι υποστηρίζουν, ότι ο Πάουλους ουσιαστικά δεν παρέδωσε τους εναπομείναντες άνδρες του, αλλά τους έσωσε.
Τον πρώτο καιρό, οι αιχμάλωτοι Γερμανοί αξιωματικοί θεωρούν πάντα τον Πάουλους ως διοικητή τους. Ο ίδιος δήλωνε: «Είμαι και παραμένω ναζί. Κανείς δεν μπορεί να αναμένει ότι θα αλλάξω τις απόψεις μου, ακόμη κι αν απειληθώ με ισόβια φυλάκιση».
Τον Ιούλιο του 1943, σε ένα από τα στρατόπεδα Γερμανών αιχμαλώτων δημιουργούνται οι πρώτες ενώσεις αντιφασιστών, που γρήγορα θα μετεξελιχθεί στην «Ενωση Γερμανών Αξιωματικών» με αντιναζιστικά χαρακτηριστικά.
Ο Πάουλους και οι αξιωματικοί του υπογράφουν κοινή δήλωση με την οποία «αποκηρύσσουν» την κίνηση αυτή και τους πρώην συμπολεμιστές τους.
Μέσα σε ένα μήνα όμως, ξαφνικά, ο Πάουλους αφαιρεί την υπογραφή του από την κοινή δήλωση. Αμέσως μετά τον απομακρύνουν από τους άλλους αξιωματικούς και τον φυλακίζουν σε άλλη περιοχή, σε ένα πρώην σανατόριο, σε σαφώς καλύτερες συνθήκες.
Τον πιέζουν να συνεργαστεί με τις σοβιετικές αρχές. Ο Πάουλους θα αρχίζει να ταλαντεύεται από διάφορα γεγονότα, όπως το άνοιγμα του δεύτερου μετώπου, την ολοκληρωτική επιστράτευση στην Γερμανία, όπου δόθηκαν όπλα ακόμη και σε ανήμπορους γερόντους και παιδιά, η καταλυτική ήττα των Γερμανών στην Μάχη του Κουρσκ, αλλά και η ένταξη στην αντιφασιστική ένωση 16 στρατηγών, ανάμεσά τους πολλών φίλων του. Ιδιαίτερα τον επηρέασε η απόπειρα δολοφονίας του Χίτλερ και η εκτέλεση των αξιωματικών που συμμετείχαν σε αυτήν, ανάμεσά τους και του φίλο του, αντιστράτηγου, φον Βίτσλεμπεν.
΄Ετσι, μετά από 1,5 χρόνο από την παράδοσή του, ο Πάουλους υπέγραψε δήλωση προς τους Γερμανούς αιχμαλώτους, στην οποία ανέφερε πως η Γερμανία πρέπει να απομακρύνει τον Χίτλερ, να αναλάβει νέα πολιτική διοίκηση με πρώτο στόχο την λήξη του πολέμου και την ειρηνική συνύπαρξη του Γερμανικού λαού με τους άλλους λαούς.
Από εκείνη την στιγμή ο Πάουλους διέρρηξε κάθε σχέση με το ναζιστικό παρελθόν του. Προς μεγάλη δυσάρεστη έκπληξη των πρώην συναδέλφων του ναζιστών υψηλόβαθμων αξιωματικών και στελεχών, θα καταθέσει ως μάρτυρας κατηγορίας στην Δίκη της Νυρεμβέργης.
Ο Πάουλους έζησε τα τελευταία χρόνια της ζωής του ως πολίτης της Λαϊκής Δημοκρατίας της Γερμανίας, όπου και πέθανε την 1η Φεβρουαρίου του 1957, στην 14η επέτειο της καταστροφής της Στρατιάς του στο Στάλινγκραντ.
20 Ιουλίου 1944: ο συνταγματάρχης Κλαους Σενκ φον Στάουφενμπεργκ αποπειράται να σκοτώσει τον Χίτλερ. Έφτασε κοντά, αλλά δεν τα κατάφερε. Μια νέα βιογραφία του φωτίζει άγνωστες πτυχές του πραξικοπήματος.
Aπό τις αρχές του Ιουλίου του 1944 ο κόμης Κλάους Σενκ φον Στάουφενμπεργκ πηγαινοερχόταν
φορτωμένος με μια βαλίτσα γεμάτη εκρηκτική ύλη από το αρχηγείο του Χίτλερ στο Ομπερσάλτσμπεργκ των Άλπεων ως την Ανατολική Πρωσία στα γερμανοπολωνικά σύνορα. Προσπαθούσε με κάθε τρόπο να πετύχει την κατάλληλη στιγμή για να δολοφονήσει τον Χίτλερ. Πάντα όμως κάτι τον εμπόδιζε κι έτσι ανατρέπονταν τα σχέδιά του. Μόνο στις 20 Ιουλίου έφτασε πολύ κοντά, κυριολεκτικά δίπλα στον Χίτλερ, αλλά και τότε η τύχη ήταν με το μέρος του Χίτλερ. Η βαλίτσα με τα εκρηκτικά εξερράγη αλλά ο Χίτλερ γλύτωσε.
Τα δραματικά γεγονότα της 20ής Ιουλίου που παρά λίγο να οδηγήσουν στην δολοφονία του “Φύρερ” περιγράφει ο συγγραφέας Τόμας Καρλάουφ σε μια νέα βιογραφία του φον Στάουφενμπεργκ, η οποία εστιάζει έντονα στο ρόλο του στενού του κύκλου («Στάουφενμπεργκ – Το πορτραίτο ενός δράστη», Blessing Verlag).
Όπως εκτιμούν πυροτεχνουργοί, αν ο φον Στάουφενμπεργκ είχε βάλει στην επίμαχη βαλίτσα διπλάσια ποσότητα εκρηκτικών πιθανώς να είχε πετύχει τον στόχο του. Στις 20 Ιουλίου 1944 οι 5 από τους 24 παρόντες στην έκρηξη τραυματίστηκαν θανάσιμα, άλλοι βαριά, ενώ ο ίδιος ο Χίτλερ έφερε μόνο ελαφρά τραύματα. Σήμερα ερευνητές συνεχίζουν να ρίχνουν φως στον ρόλο του φον Στάουφενμπεργκ τόσο ως «δράστη» της απόπειρας δολοφονίας, όσο και ως «βασικού υποκινητή» ενός ευρύτερου σχεδίου με στόχο την πολιτική ανατροπή του Χίτλερ.
Σύμφωνα με την ερμηνεία του Τόμας Καρλάουφ η «απόπειρα πραξικοπήματος» εναντίον του Χίτλερ πριν και μετά το συγκεκριμένο συμβάν απέτυχε, όχι τόσο λόγω της ανθεκτικότητας του ναζιστικού καθεστώτος, όσο εξαιτίας των διαφωνιών στους κόλπους των αντιπολιτευόμενων στρατιωτικών και αντιστασιακών – βασικό πρόσωπο της οποίας ήταν ο Καρλ Γκέρντελερ. O Γκέρντελερ πίστευε για παράδειγμα ότι ο Χίτλερ πρέπει να ανατραπεί μέσω της Βέρμαχτ. Από την άλλη πλευρά υπήρχε η άποψη ότι ο Χίτλερ δεν έπρεπε απλώς να ανατραπεί, αλλά να δολοφονηθεί.
O Tόμας Κάρλαουφ εξετάζει το προφίλ όσων ανήκαν στον κύκλο του φον Στάουφενμπεργκ. Σύμφωνα με τον συγγραφέα, τόσο ο ίδιος, όσο και πολλοί ομοϊδεάτες του είχαν εντυπωσιαστεί από τις αρχικές στρατιωτικές επιτυχίες του Χίτλερ. Ο Κάρλαουφ αναφέρεται στο ναζιστικό παρελθόν πολλών Γερμανών αντιστασιακών, μια πτυχή που στη μεταπολεμική Γερμανία δεν υπερτονιζόταν. Επίσης ενδιαφέρον έχει ότι κατά τα πρώτα χρόνια μετά τον πόλεμο ο κύκλος του κόμη φον Στάουφενμπεργκ συνέχιζε να χαρακτηρίζεται ως μια ομάδα «προδοτών της χώρας».
Συνάντηση με τον Χίτλερ λίγες μέρες πριν την απόπειρα δολοφονίας, 15 Ιουλίου 1944
Το βασικό ερώτημα που δίχαζε τον κύκλο του φον Στάουφενμπεργκ ήταν κατά πόσο η «δολοφονία ενός τυράννου» στον εικοστό αιώνα είναι θεμιτή. Ο κόμης φον Στάουφενμπεργκ ήταν βαθιά πεπεισμένος, σύμφωνα με τον Κάρλαουφ, ότι μόνο μετά την ολοκληρωτική ανατροπή ενός καθεστώτος μπορεί να δημιουργηθεί στη θέση του κάτι καλύτερο. Ο Χένινγκ φον Τρέσκοφ, ένα άλλο ενεργό μέλος της γερμανικής αντίστασης από το 1941, πίστευε ότι ο Χίτλερ θα «έπρεπε να σκοτωθεί σαν σκυλί, γιατί έθετε σε κίνδυνο την ανθρωπότητα».
Ο Κάρλαουφ στο βιβλίο του εστιάζει επίσης στις θέσεις των «συνωμοτών» κατά του Χίτλερ για την εγκαθίδρυση μιας «νέας Γερμανίας» μετά την ανατροπή του Φύρερ. Στα κείμενα για την προετοιμασία του πολιτικού τους μανιφέστου, σε περίπτωση που το σχέδιό τους θα πετύχαινε, έκαναν λόγο για μια «νέα τάξη πραγμάτων» που θα διεπόταν από το δίκαιο και τη δικαιοσύνη για όλους τους Γερμανούς. Τόνιζαν την «επαναφορά της κυριαρχίας του δικαίου» σαν ύψιστο μέλημα του νέου κράτους. Επρόκειται ωστόσο και πάλι για ένα «φυσικό δίκαιο», ένα δίκαιο του ισχυρότερου, ενώ όπως παρατηρεί ο Κάρλαουφ, ο κύκλος αυτός συνέχιζε να θεωρεί ότι οι Γερμανοί είχαν το ιστορικό χρέος να ηγηθούν της Ευρώπης. Εντούτοις ένα σημαντικό στοιχείο που τους διαχώριζε κάθετα από τους ναζί ήταν το αίτημά τους για άμεση παύση «της απάνθρωπης» καταδίωξης των Εβραίων, για το κλείσιμο των στρατοπέδων συγκέντρωσης και την καταδίκη των υπαιτίων. Σύμφωνα με τη νέα βιογραφία ενδιαφέρον έχει επίσης ότι ήταν σαφές στον φον Στάουφενμπεργκ λίγες μόλις μέρες πριν την απόπειρα δολοφονία ότι θα έμενε στην ιστορία ως «προδότης» του καθεστώτος.
Μια μέρα πριν την απόπειρα δολοφονίας του Χίτλερ ο φον Στάουφενμπεργκ, βαθιά θρησκευόμενος, πήγε να προσευχηθεί. Το βράδυ της 20ης προς την 21η Ιουλίου θανατώθηκε με συνοπτικές διαδικασίες στην οδό που σήμερα φέρει το όνομά του στο Βερολίνο. Ήταν μόλις 36 ετών. Συνολικά 200 άτομα έπεσαν θύματα των ναζί στον απόηχο της απόπειρας δολοφονίας του Χίτλερ με την κατηγορία της συνομωσίας και της αντίστασης.
Βίλφριντ Μόμερτ, dpa
Επιμέλεια: Δήμητρα Κυρανούδη
Αφού διασφάλισε την ουδετερότητα της Σοβιετικής Ένωσης (μέσω του Γερμανοσοβιετικού Συμφώνου Μη Επίθεσης του Αυγούστου του 1939), η Γερμανία ξεκίνησε τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο με την εισβολή στην Πολωνία την 1η Σεπτεμβρίου 1939.
Η Βρετανία και η Γαλλία απάντησαν κηρύσσοντας πόλεμο στη Γερμανία στις 3 Σεπτεμβρίου. Μέσα σε ένα μήνα, η Πολωνία ηττήθηκε από τις συνδυασμένες επιθέσεις των γερμανικών και σοβιετικών δυνάμεων και διαχωρίστηκε μεταξύ της ναζιστικής Γερμανίας και της Σοβιετικής Ένωσης.
1940
Η σχετική παύση των εχθροπραξιών που ακολούθησε την ήττα της Πολωνίας τερματίστηκε στις 9 Απριλίου 1940, όταν οι γερμανικές δυνάμεις εισέβαλαν στη Νορβηγία και τη Δανία. Στις 10 Μαΐου 1940, η Γερμανία ξεκίνησε την επίθεσή της στη δυτική Ευρώπη, εισβάλλοντας στις Κάτω Χώρες (Ολλανδία, Βέλγιο και Λουξεμβούργο), οι οποίες είχαν τηρήσει ουδέτερη στάση στον πόλεμο, όπως και στη Γαλλία.
Στις 22 Ιουνίου 1940, η Γαλλία υπέγραψε συνθηκολόγηση με τη Γερμανία, η οποία προέβλεπε την γερμανική κατοχή του βόρειου μισού της χώρας και επέτρεψε την εγκαθίδρυση ενός συνεργαζόμενου με τους Ναζί καθεστώτος στο νότο, με έδρα την πόλη Βισύ.
Με την παρότρυνση των Γερμανών, η Σοβιετική Ένωση κατέλαβε τα κράτη της Βαλτικής τον Ιούνιο του 1940 και τα προσάρτησε επισήμως τον Αύγουστο του 1940. Η Ιταλία, μέλος του Άξονα (η ομάδα των χωρών που συμμάχησαν με τη Γερμανία) μπήκε στον πόλεμο στις 10 Ιουνίου 1940. Από τις 10 Ιουλίου έως τις 31 Οκτωβρίου 1940 οι Ναζί εξαπέλυσαν σειρά αεροπορικών επιθέσεων εναντίον της Αγγλίας – εντέλει όμως οι Άγγλοι βγήκαν νικητές από την γνωστή με το όνομα «Μάχη της Βρετανίας».
1941
Αφού εξασφάλισαν τον έλεγχο της Βαλκανικής χερσονήσου εισβάλλοντας στη Γιουγκοσλαβία και την Ελλάδα στις 6 Απριλίου 1941, στις 22 Ιουνίου 1941 οι Γερμανοί και οι σύμμαχοί τους εισέβαλαν στη Σοβιετική Ένωση παραβιάζοντας κατάφωρα το γερμανοσοβιετικό σύμφωνο. Τον Ιούνιο και τον Ιούλιο του 1941 οι Γερμανοί κατέλαβαν επίσης τα κράτη της Βαλτικής. Ο ηγέτης της Σοβιετικής Ένωσης Ιωσήφ Στάλιν έγινε ένας από τους κορυφαίους ηγέτες των Συμμάχων κατά τη διάρκεια του πολέμου μαχόμενος εναντίον της ναζιστικής Γερμανίας και των συμμάχων της. Το καλοκαίρι και το φθινόπωρο του 1941, τα γερμανικά στρατεύματα προέλασαν στα ενδότερα της Σοβιετικής Ένωσης, αλλά η σκληρή αντίσταση του Κόκκινου Στρατού απέτρεψε την κατάληψη των σημαντικών πόλεων Λένινγκραντ και Μόσχα από τους Γερμανούς.
Στις 6 Δεκεμβρίου 1941, τα σοβιετικά στρατεύματα εξαπέλυσαν μια σημαντική αντεπίθεση που απώθησε τις γερμανικές δυνάμεις οριστικά πέρα από τα περίχωρα της Μόσχας. Την επόμενη ημέρα, στις 7 Δεκεμβρίου 1941, η Ιαπωνία (μία από τις δυνάμεις του Άξονα) βομβάρδισε το Περλ Χάρμπορ της Χαβάης. Οι Ηνωμένες Πολιτείες κήρυξαν αμέσως πόλεμο στην Ιαπωνία. Στις 11 Δεκεμβρίου, η Γερμανία και η Ιταλία κήρυξαν πόλεμο στις Ηνωμένες Πολιτείες, καθώς οι στρατιωτικές συρράξεις διευρύνονταν.
1942-1943
Το Μάιο του 1942, η Βασιλική Αεροπορία της Βρετανίας πραγματοποίησε αεροπορική επιδρομή εναντίον της Κολωνίας χρησιμοποιώντας χίλια βομβαρδιστικά, και έτσι έφερε για πρώτη φορά τον πόλεμο στο έδαφος της Γερμανίας. Τα επόμενα τρία χρόνια, οι αεροπορικές δυνάμεις των Συμμάχων βομβάρδιζαν συστηματικά βιομηχανικές εγκαταστάσεις και πόλεις σε όλο το Ράιχ, μετατρέποντας σε χαλάσματα μεγάλο μέρος των αστικών περιοχών της Γερμανίας έως το 1945. Στα τέλη του 1942 και τις αρχές του 1943, οι συμμαχικές δυνάμεις σημείωσαν σειρά σημαντικών στρατιωτικών θριάμβων στη Βόρεια Αφρική.
Η αποτυχία των γαλλικών ενόπλων δυνάμεων να αποτρέψουν την κατάληψη του Μαρόκου και της Αλγερίας από τους Συμμάχους, προκάλεσε τη γερμανική κατοχή της υπόλοιπης Γαλλίας πού βρισκόταν υπό την κυβέρνηση συνεργασίας του Βισύ, στις 11 Νοεμβρίου 1942. Οι στρατιωτικές μονάδες του Άξονα στην Αφρική , συνολικά περίπου 150.000 στρατιώτες, παραδόθηκαν το Μάιο του 1943.
Στο ανατολικό μέτωπο, το καλοκαίρι του 1942 οι Γερμανοί και οι σύμμαχοί τους στον Άξονα εξαπέλυσαν νέα επίθεση εναντίον της Σοβιετικής Ένωσης με στόχο την κατάληψη του Στάλινγκραντ στον ποταμό Βόλγα, καθώς και την πόλη Μπακού και των πετρελαιοφόρων περιοχών του Καυκάσου. Η γερμανική επίθεση κατέληξε σε αδιέξοδο και στα δύο μέτωπα στα τέλη του καλοκαιριού του 1942.
Το Νοέμβριο τα σοβιετικά στρατεύματα εξαπέλυσαν αντεπίθεση στο Στάλινγκραντ και στις 2 Φεβρουαρίου 1943 η γερμανική Έκτη Στρατιά παραδόθηκε στους Σοβιετικούς. Οι Γερμανοί εξαπέλυσαν μία ακόμα επίθεση στο Κουρσκ τον Ιούλιο του 1943, τη μεγαλύτερη μάχη τεθωρακισμένων στην ιστορία, οι Σοβιετικοί όμως την απέκρουσαν και άρχισαν να κυριαρχούν στα πεδία των μαχών, κυριαρχία που διατήρησαν μέχρι το τέλος του πολέμου.
Τον Ιούλιο του 1943, οι Σύμμαχοι έκαναν απόβαση στη Σικελία και το Σεπτέμβριο πέρασαν στην ηπειρωτική Ιταλία. Όταν το Μεγάλο Συμβούλιο του ιταλικού φασιστικού κόμματος ανέτρεψε τον πρωθυπουργό Μπενίτο Μουσολίνι (σύμμαχο του Χίτλερ), την εξουσία ανέλαβε ο στρατός της Ιταλίας που άρχισε να διαπραγματεύεται συνθηκολόγηση με τις αγγλοαμερικανικές δυνάμεις στις 8 Σεπτεμβρίου. Γερμανικές δυνάμεις που έδρευαν στην Ιταλία κατέλαβαν το βόρειο τμήμα της ιταλικής χερσονήσου και συνέχισαν να αντιστέκονται.
Ο Μουσολίνι, που είχε συλληφθεί από τις ιταλικές στρατιωτικές αρχές, διασώθηκε από Γερμανούς κομάντος των SS το Σεπτέμβριο και δημιούργησε (υπό γερμανική επίβλεψη) ένα νεοφασιστικό καθεστώς ανδρείκελων στη βόρεια Ιταλία. Γερμανικά στρατεύματα εξακολουθούσαν να ελέγχουν τη βόρεια Ιταλία μέχρι την παράδοσή τους στις 2 Μαΐου 1945.
1944
Στις 6 Ιουνίου 1944 (D-Day), στο πλαίσιο μιας πελώριας στρατιωτικής επιχείρησης, πάνω από 150.000 στρατιώτες των Συμμάχων αποβιβάστηκαν στη Γαλλία, η οποία στα τέλη Αυγούστου είχε πλέον απελευθερωθεί. Στις 11 Σεπτεμβρίου 1944, τα πρώτα στρατεύματα των ΗΠΑ μπήκαν στα εδάφη της Γερμανίας, ένα μήνα μετά από την είσοδο των σοβιετικών στρατευμάτων από τα ανατολικά. Στα μέσα Δεκεμβρίου οι Γερμανοί εξαπέλυσαν μια αποτυχημένη αντεπίθεση στο Βέλγιο και τη βόρεια Γαλλία, γνωστή ως η μάχη των Αρδεννών. Οι αεροπορικές δυνάμεις των Συμμάχων έπλητταν τις ναζιστικές βιομηχανικές εγκαταστάσεις, όπως αυτή στο στρατόπεδο Άουσβιτς (οι θάλαμοι αερίων όμως ποτέ δεν αποτέλεσαν στόχο).
1945
Οι Σοβιετικοί εξαπέλυσαν μια επίθεση στις 12 Ιανουαρίου 1945, απελευθερώνοντας τη δυτική Πολωνία και εξαναγκάζοντας την Ουγγαρία (σύμμαχο του Άξονα) σε συνθηκολόγηση. Στα μέσα Φεβρουαρίου 1945, οι Σύμμαχοι βομβάρδισαν τη Δρέσδη, σκοτώνοντας περίπου 35.000 αμάχους. Αμερικανικά στρατεύματα διέσχισαν το Ρήνο στις 7 Μαρτίου 1945. Η τελική σοβιετική επίθεση στις 16 Απριλίου 1945 επέτρεψε στις σοβιετικές δυνάμεις να περικυκλώσουν το Βερολίνο, πρωτεύουσα της Γερμανίας.
Στις 30 Απριλίου 1945, και ενώ τα σοβιετικά στρατεύματα προέλαυναν προς την Καγκελαρία του Ράιχ, ο Χίτλερ αυτοκτόνησε. Στις 7 Μαΐου 1945, η Γερμανία υπέγραψε άνευ όρων συνθηκολόγηση με τους δυτικούς Συμμάχους στην Ρεμ και με τους Σοβιετικούς στις 9 Μαΐου στο Βερολίνο. Τον Αύγουστο έληξε και ο πόλεμος στον Ειρηνικό, λίγο μετά τη ρίψη ατομικών βομβών εναντίον των ιαπωνικών πόλεων Χιροσίμα και Ναγκασάκι από τις ΗΠΑ, που είχαν ως συνέπεια το θάνατο 120.000 αμάχων.
Η Ιαπωνία συνθηκολόγησε επισήμως στις 2 Σεπτεμβρίου.
Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος εκτιμάται ότι προκάλεσε 55 εκατομμύρια θανάτους σε όλο τον κόσμο. Ήταν η μεγαλύτερη και πλέον καταστροφική σύγκρουση στην ιστορία.
Η εισβολή στη Πολωνία και ο βρώμικος ρόλος της Ρωσίας
Την 1η Σεπτεμβρίου 1939, μόλις μία εβδομάδα μετά την υπογραφή του συμφώνου μη επίθεσης ανάμεσα στη ναζιστική Γερμανία και τη Σοβιετική Ένωση, πάνω από 1 εκατομμύριο Γερμανοί στρατιώτες μαζί με 50.000 Σλοβάκους, εισέβαλαν στην Πολωνία. Ήταν η αρχή του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου. Δύο εβδομάδες αργότερα, μισό εκατομμύριο ρώσοι στρατιώτες επιτέθηκαν στην Πολωνία από ανατολικά.
Ο φαινομενικός σκοπός της απρόκλητης επίθεσης της Γερμανίας, όπως δήλωσε ο Χίτλερ, ήταν ο έλεγχος μιας περιοχής στην οποία κατοικούσαν ήδη Γερμανοί και ήταν απαραίτητη για την επέκταση και την επιβίωση του Ράιχ.
Την 1η Σεπτεμβρίου 1939, μόλις μία εβδομάδα μετά την υπογραφή του συμφώνου μη επίθεσης ανάμεσα στη ναζιστική Γερμανία και τη Σοβιετική Ένωση, πάνω από 1 εκατομμύριο Γερμανοί στρατιώτες μαζί με 50.000 Σλοβάκους, εισέβαλαν στην Πολωνία.
Όπως αποδείχτηκε, ο Χίτλερ δεν είχε καμία πρόθεση να εξαντλήσει την επιθετικότητά του στα σύνορα της Πολωνίας και η επίθεση εναντίον της σηματοδοτούσε την έναρξη ενός πολέμου εναντίον ολόκληρης της Ευρώπης. Η εισβολή, κατά την οποία τα γερμανικά στρατεύματα δεν έδειξαν καμία διάκριση ανάμεσα στους στρατιωτικούς και τους αμάχους, διήρκεσε ένα μήνα. Η ξηρασία ευνοούσε την ανάπτυξη των μηχανοκίνητων στρατιών του Χίτλερ που είχαν απέναντί τους έναν απαρχαιωμένο στρατό με εξοπλισμό του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ιππήλατο πυροβολικό και περίπου 100 παλιά άρματα.
Απέναντί τους, τα πάντσερ και η Λουτβάφε, που από πλευράς μαχητικής ισχύος, έπιασαν τους Πολωνούς στον ύπνο και σφυροκοπούσαν ανηλεώς τις αμυντικές τους θέσεις. Συνολικά 36 μεραρχίες των Ναζί συμμετείχαν στην επίθεση που εκδηλώθηκε ταυτόχρονα από βορρά και νότο. Η εισβολή, κατά την οποία τα γερμανικά στρατεύματα δεν έδειξαν καμία διάκριση ανάμεσα στους στρατιωτικούς και τους αμάχους, διήρκεσε ένα μήνα.
Η στρατιωτική διοίκηση περίμενε μεν γερμανική επίθεση, αλλά αργότερα, καθώς υπολόγιζε με δεδομένα του 1914. Αντί για πολυήμερες προετοιμασίες και αψιμαχίες στη μεθόριο, οι γερμανικές στρατιές εισέβαλαν στο πολωνικό έδαφος σε βάθος δεκάδων χιλιομέτρων μέσα σε 36 ώρες! Ήταν ο περίφημος κεραυνοβόλος πόλεμος. Έντρομοι οι κάτοικοι εγκατέλειπαν τις εστίες τους κακήν κακώς.
Ο Χίτλερ είχε προγραμματίσει την επίθεση για τις 25 Αυγούστου, αλλά την ακύρωσε γιατί επεδίωκε να εξασφαλίσει ότι δεν θα αντιδράσει η Αγγλία. Στις 3 Σεπτεμβρίου, η Αγγλία και η Γαλλία κήρυξαν τον πόλεμο στη Γερμανία. Ωστόσο, στις 7 Σεπτεμβρίου που υπήρξε η πρώτη στρατιωτική αντίδραση από τη Γαλλία με την είσοδο στρατευμάτων της σε γερμανικό έδαφος, η πολωνική αντίσταση είχε ήδη καταρρεύσει. Η 3η στρατιά καταλάμβανε τη Βαρσοβία και η 4η προχωρούσε κατά μήκος του Βιστούλα ως το Τορν.
Μια ύστατη απόπειρα των πολωνικών στρατευμάτων στο Πόζναν να αντεπιτεθούν απέτυχε παταγωδώς, καθώς εγκλωβίστηκαν από τα μηχανοκίνητα σώματα στρατού των Γερμανών και 19 μεραρχίες αιχμαλωτίστηκαν. Η κατάληψη και από τη ΕΣΣΔ Στις 17 Σεπτεμβρίου η Μόσχα δηλώνει πως η Πολωνική Δημοκρατία έπαψε να υπάρχει και κατά συνέπεια, η Σοβιετική Ένωση προβαίνει στην κατάληψη των εδαφών που αναγνωριζόταν ως σφαίρα δικής της επιρροής στη συμφωνία με το Ράιχ. Στις 17 Σεπτεμβρίου η Μόσχα δηλώνει πως η Πολωνική Δημοκρατία έπαψε να υπάρχει και κατά συνέπεια, η Σοβιετική Ένωση προβαίνει στην κατάληψη των εδαφών.
Η Βαρσοβία μετατρέπεται σε φρούριο που θα υποκύψει στις 27 Σεπτεμβρίου μετά από αδιάκοπους βομβαρδισμούς τεσσάρων ημερών. Εγκλωβισμένοι ανάμεσα σε δύο τεράστιες ένοπλες δυνάμεις, ο πολωνικός στρατός και η Πολεμική Αεροπορία πολέμησαν γενναία, σε αντίθεση με το μύθο που λέει ότι οι Πολωνοί υπέκυψαν αμαχητί. Oι στρατιώτες και αεροπόροι της Πολωνίας που αγωνίστηκαν σε δύο μέτωπα, απλώς εξαντλήθηκαν από την ανωτερότητα των αντιπάλων τους. Άντεξαν 19 ημέρες. Οι Γερμανοί συνέλαβαν 694.000 αιχμαλώτους και 217.000 οι Ρώσοι.
Σύμφωνα με την ιδεολογική ανάλυση των Ναζί, οι Πολωνοί στη νέα τάξη πραγμάτων ήταν κατώτερα όντα, στο επίπεδο των ζώων και ο προορισμός τους ήταν να είναι οι σκλάβοι της Άριας φυλής. Γι αυτό και μία από τις πρώτες ενέργειες των Γερμανών ήταν να εξοντώσουν μαζικά το μορφωμένο πληθυσμό της χώρας και την πολιτική ελίτ, για να εκμηδενίσουν πνευματικά τον λαό της Πολωνίας….
Η Μάχη του Στάλινγκραντ
Στις 23 Αυγούστου του 1942, η 14η ίλη τεθωρακισμένων των ναζί, διασπά την αμυντική γραμμή του Κόκκινου Στρατού στο Στάλινγκραντ, αποκόβει την σοβιετική, 62η Στρατιά, από τις άλλες δυνάμεις του αμυντικού μετώπου και εφορμά προς τον Βόλγα. Ταυτόχρονα, η φασιστική αεροπορία, εξαπολύει μαζικό βομβαρδισμό της πόλης, πραγματοποιώντας πάνω από 2.000 πτήσεις, με αποτέλεσμα, ολόκληρα οικοδομικά τετράγωνα να μετατρέπονται σε μπάζα, ή να ισοπεδώνονται εντελώς.
Τις επόμενες ώρες, πάνω από το 80% των κτιριακών υποδομών της πόλης απλώς δεν θα υπήρχαν πλέον.
‘Ηταν η τελική φάση της επίθεσης στην εμβληματική πόλη στις όχθες του Βόλγα, η οποία είχε ξεκινήσει στις 17 Ιουλίου και θα τέλειωνε στις 18 Νοεμβρίου του ίδιου χρόνου, οπότε οι Σοβιετικοί εξαπολύουν την αντεπίθεσή τους, οι γερμανικές στρατιές περνούν σε κατάσταση άμυνας και τελικά ηττώνται και καταστρέφονται ή παραδίδονται στις 2 Φεβρουαρίου του 1943.
Η επιλογή των Σοβιετικών να φέρουν την μάχη για την υπεράσπιση της πόλης κυριολεκτικά στο εσωτερικό της και με μόνο μία αρτηρία ανεφοδιασμού των υπερασπιστών της από ένα μικρό σημείο του Βόλγα που ακόμη κρατούσε ο Κόκκινος Στρατός, είχε σαν αποτέλεσμα να γραφτούν σε όλο αυτό το διάστημα σελίδες άφταστου ηρωισμού, αναδεικνύοντας την Μάχη του Στάλινγκραντ ως μία από τις σημαντικότερες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, αφού άνοιξε τον δρόμο για την συνολική αντεπίθεση του Κόκκινου Στρατού σε όλα τα μέτωπα.
Το γεωστρατηγικό πλαίσιο
Η γρήγορα προώθηση των ναζιστικών στρατιών στην σοβιετική ενδοχώρα μετά την φασιστική επίθεση της 22ης Ιουνίου του 1941 στην ΕΣΣΔ και την έναρξη της γνωστής «Επιχείρησης Μπαρμπαρόσα» σταμάτησε βίαια έξω από την Μόσχα. Η σοβιετική αντεπίθεση, κυριολεκτικά προ των πυλών της πρωτεύουσας, τον Δεκέμβριο του 1941, απομακρύνει τις φασιστικές στρατιές σε μια ζώνη 150 – 300 χιλιόμετρα μακριά από την πόλη και σταθεροποιεί το μέτωπο δεδομένης και της έλευσης του ιδιαίτερα σκληρού ρωσικού Χειμώνα.
‘Ετσι, το φασιστικό επιτελείο επεξεργάζεται την εφαρμογή του σχεδίου για την επέλαση στον σοβιετικό νότο, αφού έλιωναν τα χιόνια, με στόχο, αφενός την διάσπαση του μετώπου των αμυνομένων, αφετέρου την πρόσβαση στο πετρέλαιο του Καυκάσου. Αυτό θα σήμαινε, ταυτόχρονα, τον έλεγχο του Βόλγα, της βασικής, δηλαδή, συνδετικής αρτηρίας του ευρωπαϊκού τμήματος της ΕΣΣΔ με τις ασιατικές σοβιετικές δημοκρατίες, καθώς και την απώλεια των ενεργειακών πηγών της σοβιετικής βιομηχανίας. Ουσιαστικά, η ΕΣΣΔ θα κοβόταν στην μέση, με το «φιλέτο» να βρίσκεται υπό ναζιστική κατοχή.
Εξίσου σημαντική για τους ναζί θα ήταν η κατάληψη της πόλης και σε προπαγανδιστικό επίπεδο, αφού έφερε το όνομα του Στάλιν.
Οι δύο ομάδες Στρατιών, με την γενική ονομασία «Νότος», που προετοίμασε ο Χίτλερ για την επίθεση αυτή, χωρίστηκαν σε «Α» και «Β». Η ομάδα Στρατιών «Α» είχε στόχο την κατάληψη της μεγάλης βιομηχανικής πόλης του Ροστόβ επί του ποταμού Ντον και η «Β» την προέλαση στο Στάλινγκραντ.
Κορμός της «Β» ήταν η 6η Στρατιά, με διοικητή τον επιτελικό συνταγματάρχη, Φρίντριχ Πάουλους, ο οποίος, την στιγμή που αργότερα θα έπεφτε αιχμάλωτος στα χέρια των Σοβιετικών, θα αναβαθμιζόταν σε στρατάρχη από τον Χίτλερ, σε μια συμβολική κίνηση ώστε να αναγκαστεί να αυτοκτονήσει.
Κάτι το οποίο όμως δεν έκανε.
Την 6η Στρατιά συνόδευε η 4η Στρατιά τεθωρακισμένων. Με την έναρξη της επιχείρησης στις 17 Ιουλίου, η 6η Στρατιά διέθετε 270.000 στρατιώτες και αξιωματικούς, 3.000 πυροβόλα διαφόρων τύπων και 500 άρματα μάχης. Από αέρος υποστηριζόταν από 1.200 αεροπλάνα.
Ο Κόκκινος Στρατός παρέταξε 160.000 μαχητές, 2.200 πυροβόλα και 400 άρματα μάχης. Από αέρος υποστηριζόταν από 454 καταδιωκτικά και περίπου 200 βομβαρδιστικά μεγάλης εμβέλειας. Ιδιαίτερο βάρος ανέλαβαν η 62η και 64η Στρατιές που χρεώθηκαν την άμυνα στην καμπή του ποταμού Ντον, διότι από εκείνο το σημείο ήταν ο συντομότερος δρόμος προς το Στάλινγκραντ.
Από τις 23 Αυγούστου 1942
Με ανανεωμένο ηθικό από την διάσπαση της σοβιετικής 62ης Στρατιάς και από τον ανελέητο βομβαρδισμό της πόλης, οι Γερμανοί εξαπολύουν αυτό που νόμιζαν ότι θα ήταν η τελική επίθεση για την ολοκληρωτική άλωσή της.
Οι μάχες μεταφέρονται σε κάθε δρόμο και σοκάκι της πόλης και γίνονται κατά βάση σώμα με σώμα και με όποιο μέσο υπάρχει διαθέσιμο, όταν τελειώνουν οι σφαίρες και σπάνε οι ξιφολόγχες και τα μαχαίρια.
Η ιστορία τεκμηρίωσε μαρτυρίες, σύμφωνα με τις οποίες, πολυόροφα κτίρια κατέχονταν ανά όροφο από Γερμανούς και Σοβιετικούς, ταυτόχρονα.
Αναρίθμητες είναι και οι ηρωικές στιγμές, όπου τα μισογκρεμισμένα κτίρια μετατρέπονται σε πραγματικά φρούρια από τους υπερασπιστές της πόλης, αποτρέποντας απανωτές και υπεράριθμες εχθρικές επιθέσεις.
Για κάθε μέτρο, κυριολεκτικά, που προωθούνται οι ναζί, μετρούν, αναλογικά με την πρόοδο της επιχείρησης, βαρύτατες απώλειες.
Οι συνθήκες μάχης που είχαν διαμορφωθεί επέτρεψαν την εκτεταμένη χρήση και δράση των ελεύθερων σκοπευτών και από τις δύο πλευρές. Διασημότερος όλων από την Μάχη του Στάλινγκραντ είναι ο Σοβιετικός, Βασίλι Ζάιτσεφ.
Διαπιστώνοντας ότι, παρά τους προπαγανδιστικούς πανηγυρισμούς στο Βερολίνο περί του αντιθέτου και παρά το γεγονός ότι στην ουσία οι μάχες γίνονταν πάνω σε ερείπια, η πόλη δεν έπεφτε, ο Πάουλους ανασυγκροτεί τις δυνάμεις του και εξαπολύει ευρείας κλίμακας επίθεση στις 12 Σεπτεμβρίου.
‘Ηδη, οι δυνάμεις και των δύο πλευρών σε εκείνη την φάση της Μάχης έχουν ενισχυθεί εντυπωσιακά. Το σοβιετικό επιτελείο ήδη σχεδιάζει την αντεπίθεση και για τον σκοπό αυτό συγκεντρώνει στο Στάλινγκραντ δυνάμεις από όλη την γραμμή του απέραντου μετώπου.
Το αποτέλεσμα ήταν, οι δυνάμεις του Κόκκινου Στρατού στις παραμονές της αντεπίθεσης, να έχουν φτάσει τους 1,1 εκατομμύρια στρατιώτες και αξιωματικούς, 15.000 πυροβόλα, 1.500 άρματα μάχης και πάνω από 1.300 αεροπλάνα.
Αντίστοιχα, το Βερολίνο ενίσχυσε τον Πάουλους, με την 6η Στρατιά να φτάνει τους 1,1 εκ. άνδρες, 10.200 πυροβόλα, 675 άρματα μάχης και 1.216 αεροπλάνα.
Να σημειωθεί, ότι εκτός των Γερμανών, οι φασιστικές δυνάμεις είχαν μονάδες και από άλλες χώρες του Άξονα. Έτσι, στο πλευρό των ναζί πολέμησαν στο Στάλινγκραντ δυνάμεις από την Ρουμανία, την Ιταλία, την Ουγγαρία, την Κροατία, καθώς και Φινλανδοί που στρατεύτηκαν εθελοντικά.
Στις 15 Οκτωβρίου ο εχθρός καταφέρνει να φτάσει στην συνοικία του εργοστασίου τρακτέρ και στις 11 Νοεμβρίου τα γερμανικά στρατεύματα κάνουν την ύστατη προσπάθεια κατάληψης της πόλης, καταφέρνοντας να φτάσουν μέχρι τις όχθες του Βόλγα λίγο νοτιότερα του εργοστασίου «Μπαρικάντ», αλλά αυτό ήταν και το περισσότερο που κατάφεραν τελικά.
Το θρυλικό σύνθημα που διαπερνά τις γραμμές των αμυνόμενων σε εκείνες τις κρίσιμες στιγμές κατέστη ιστορικό: «Δεν υπάρχει γη για μας πίσω από τον Βόλγα».
Με συνεχής αντεπιθέσεις ο Κόκκινος Στρατός καθηλώνει στις θέσεις του τον εχθρό και στις 18 Νοεμβρίου οι Γερμανοί περνούν σε κατάσταση άμυνας σε όλο το μέτωπο του Στάλινγκραντ.
Τα όνειρα του Χίτλερ για τα πετρέλαια του Καυκάσου άρχισαν να μετασχηματίζονται σε εφιάλτη.
Με απανωτά χτυπήματα στις πλευρές του κύριου όγκου του εχθρικού στρατού, οι στρατιές του Νοτιο-δυτικού Μετώπου και του Μετώπου του Στάλινγκραντ του Κόκκινου Στρατού ολοκληρώνουν την περικύκλωση και κλείνουν το θανατηφόρο «δαχτυλίδι» γύρω από την 6η φασιστική Στρατιά στις 23 Νοεμβρίου του 1942.
Στον ασφυκτικό κλοιό πέφτουν 22 Μεραρχίες και πάνω από 160 άλλοι σχηματισμοί της 6ης Στρατιάς και μέρος της 4ης Στρατιάς Τεθωρακισμένων.
Συνολικά περικυκλώνονται 300.000 άνδρες, των οποίων η σωματική και ψυχολογική κατάσταση βαίνει ταχύτατα επιδεινούμενη.
Στις 12 Δεκεμβρίου, η γερμανική στρατιωτική διοίκηση επιχειρεί να απεγκλωβίσει τα περικυκλωμένα στρατεύματά της, χρησιμοποιώντας πυροβολικό από την περιοχή του χωριού, τότε, Κοτέλνικοβο, αλλά χωρίς αποτέλεσμα.
Η επίθεση του Κόκκινου Στρατού στον κεντρικό Ντον στις 16 Δεκεμβρίου αναγκάζει την γερμανική διοίκηση να εγκαταλείψει οριστικά κάθε σκέψη για απεγκλωβισμό της 6ης Στρατιάς. Μέχρι τα τέλη εκείνου του Δεκεμβρίου, τα απομεινάρια της απωθούνται κατά 200 χιλιόμετρα από το Στάλινγκραντ.
Για την ολοκληρωτική καταστροφή της 6ης Στρατιάς υιοθετείται η επιχείρηση «Δαχτυλίδι» υπό την διοίκηση του επιφανούς Σοβιετικού αντιστράτηγου, Κονσταντίν Ρακασόβσκι.
Η επιχείρηση ξεκίνησε στις 10 Ιανουαρίου του 1943 και στις 26 Ιανουαρίου, η 21η Στρατιά ενώνεται με την 62η στην περιοχή Μαμάγιεφ. Ο εχθρός χωρίζεται στα δύο.
Στις 31 Ιανουαρίου, το νότιο τμήμα της 6ης Στρατιάς σταματά κάθε αντίσταση και ακολουθεί το βόρειο τμήμα στις 2 Φεβρουαρίου.
Στις 30 Ιανουρίου, μια μέρα πριν την παράδοση της 6ης Στρατιάς, ο Χίτλερ ενημερώνει τον Πάουλους με τηλεγράφημα ότι τον προβίβασε σε στρατάρχη. Συμπληρώνοντας με νόημα: «Μέχρι τώρα, κανένας Γερμανός στρατάρχης δεν αιχμαλωτίστηκε».
Στην τελική φάση της επιχείρησης, από τις 10 Ιανουαρίου μέχρι τις 2 Φεβρουαρίου, η 6η Στρατιά μέτρησε 140.000 νεκρούς, ενώ, ακόμη 91.000 αιχμαλωτίζονται.
Οι συνολικές απώλειες του εχθρού από την έναρξη της Μάχης του Στάλινγκραντ ανήλθαν σε 1,5 εκ. στρατιώτες και αξιωματικούς, γεγονός που οδήγησε στην κήρυξη επίσημου εθνικού πένθους στην Γερμανία, για πρώτη φορά από την έναρξη του πολέμου.
Σε πάνω από ένα εκατομμύριο νεκρούς ανήλθαν και οι απώλειες του Κόκκινου Στρατού.
Η ενδιαφέρουσα «μοίρα» του Πάουλους
Η παράδοση του Πάουλους, αντί της μάχης μέχρι εσχάτων και της αυτοκτονίας, ήταν ένα ισχυρότατο χτύπημα για την ναζιστική προπαγάνδα. Μάλιστα, για να αποκρύψει το ντροπιαστικό γεγονός της παράδοσης 91.000 ανδρών, η γκαιμπελική προπαγανδιστική μηχανή διέδωσε ότι η 6η Στρατιά «εξοντώθηκε ολοσχερώς». Κηρύχθηκε τριήμερο πένθος και κάθε εκδήλωση ματαιώθηκε. Ακόμη και τα εστιατόρια έκλεισαν.
Μέχρι τώρα οι ιστορικοί ερίζουν για το αν αυτό συνιστούσε ένα είδος «προδοσίας», με αποκλειστικά στρατιωτικούς όρους, ή «πραγματισμού».
Το βέβαιο είναι ότι την στιγμή που ο Πάουλους αποφασίζει να παραδοθεί, η 6η Στρατιά ουσιαστικά δεν υπήρχε. Οι άνδρες της πέθαιναν συχνότερα από την εξάντληση, την πείνα και την παγωνιά παρά από τις σοβιετικές σφαίρες. Για ηθικό, ούτε λόγος. Από αυτή την άποψη κάποιοι υποστηρίζουν, ότι ο Πάουλους ουσιαστικά δεν παρέδωσε τους εναπομείναντες άνδρες του, αλλά τους έσωσε.
Τον πρώτο καιρό, οι αιχμάλωτοι Γερμανοί αξιωματικοί θεωρούν πάντα τον Πάουλους ως διοικητή τους. Ο ίδιος δήλωνε: «Είμαι και παραμένω ναζί. Κανείς δεν μπορεί να αναμένει ότι θα αλλάξω τις απόψεις μου, ακόμη κι αν απειληθώ με ισόβια φυλάκιση».
Τον Ιούλιο του 1943, σε ένα από τα στρατόπεδα Γερμανών αιχμαλώτων δημιουργούνται οι πρώτες ενώσεις αντιφασιστών, που γρήγορα θα μετεξελιχθεί στην «Ενωση Γερμανών Αξιωματικών» με αντιναζιστικά χαρακτηριστικά.
Ο Πάουλους και οι αξιωματικοί του υπογράφουν κοινή δήλωση με την οποία «αποκηρύσσουν» την κίνηση αυτή και τους πρώην συμπολεμιστές τους.
Μέσα σε ένα μήνα όμως, ξαφνικά, ο Πάουλους αφαιρεί την υπογραφή του από την κοινή δήλωση. Αμέσως μετά τον απομακρύνουν από τους άλλους αξιωματικούς και τον φυλακίζουν σε άλλη περιοχή, σε ένα πρώην σανατόριο, σε σαφώς καλύτερες συνθήκες.
Τον πιέζουν να συνεργαστεί με τις σοβιετικές αρχές. Ο Πάουλους θα αρχίζει να ταλαντεύεται από διάφορα γεγονότα, όπως το άνοιγμα του δεύτερου μετώπου, την ολοκληρωτική επιστράτευση στην Γερμανία, όπου δόθηκαν όπλα ακόμη και σε ανήμπορους γερόντους και παιδιά, η καταλυτική ήττα των Γερμανών στην Μάχη του Κουρσκ, αλλά και η ένταξη στην αντιφασιστική ένωση 16 στρατηγών, ανάμεσά τους πολλών φίλων του. Ιδιαίτερα τον επηρέασε η απόπειρα δολοφονίας του Χίτλερ και η εκτέλεση των αξιωματικών που συμμετείχαν σε αυτήν, ανάμεσά τους και του φίλο του, αντιστράτηγου, φον Βίτσλεμπεν.
΄Ετσι, μετά από 1,5 χρόνο από την παράδοσή του, ο Πάουλους υπέγραψε δήλωση προς τους Γερμανούς αιχμαλώτους, στην οποία ανέφερε πως η Γερμανία πρέπει να απομακρύνει τον Χίτλερ, να αναλάβει νέα πολιτική διοίκηση με πρώτο στόχο την λήξη του πολέμου και την ειρηνική συνύπαρξη του Γερμανικού λαού με τους άλλους λαούς.
Από εκείνη την στιγμή ο Πάουλους διέρρηξε κάθε σχέση με το ναζιστικό παρελθόν του. Προς μεγάλη δυσάρεστη έκπληξη των πρώην συναδέλφων του ναζιστών υψηλόβαθμων αξιωματικών και στελεχών, θα καταθέσει ως μάρτυρας κατηγορίας στην Δίκη της Νυρεμβέργης.
Ο Πάουλους έζησε τα τελευταία χρόνια της ζωής του ως πολίτης της Λαϊκής Δημοκρατίας της Γερμανίας, όπου και πέθανε την 1η Φεβρουαρίου του 1957, στην 14η επέτειο της καταστροφής της Στρατιάς του στο Στάλινγκραντ.
20 Ιουλίου 1944: ο συνταγματάρχης Κλαους Σενκ φον Στάουφενμπεργκ αποπειράται να σκοτώσει τον Χίτλερ. Έφτασε κοντά, αλλά δεν τα κατάφερε. Μια νέα βιογραφία του φωτίζει άγνωστες πτυχές του πραξικοπήματος.
Aπό τις αρχές του Ιουλίου του 1944 ο κόμης Κλάους Σενκ φον Στάουφενμπεργκ πηγαινοερχόταν
φορτωμένος με μια βαλίτσα γεμάτη εκρηκτική ύλη από το αρχηγείο του Χίτλερ στο Ομπερσάλτσμπεργκ των Άλπεων ως την Ανατολική Πρωσία στα γερμανοπολωνικά σύνορα. Προσπαθούσε με κάθε τρόπο να πετύχει την κατάλληλη στιγμή για να δολοφονήσει τον Χίτλερ. Πάντα όμως κάτι τον εμπόδιζε κι έτσι ανατρέπονταν τα σχέδιά του. Μόνο στις 20 Ιουλίου έφτασε πολύ κοντά, κυριολεκτικά δίπλα στον Χίτλερ, αλλά και τότε η τύχη ήταν με το μέρος του Χίτλερ. Η βαλίτσα με τα εκρηκτικά εξερράγη αλλά ο Χίτλερ γλύτωσε.
Τα δραματικά γεγονότα της 20ής Ιουλίου που παρά λίγο να οδηγήσουν στην δολοφονία του “Φύρερ” περιγράφει ο συγγραφέας Τόμας Καρλάουφ σε μια νέα βιογραφία του φον Στάουφενμπεργκ, η οποία εστιάζει έντονα στο ρόλο του στενού του κύκλου («Στάουφενμπεργκ – Το πορτραίτο ενός δράστη», Blessing Verlag).
Όπως εκτιμούν πυροτεχνουργοί, αν ο φον Στάουφενμπεργκ είχε βάλει στην επίμαχη βαλίτσα διπλάσια ποσότητα εκρηκτικών πιθανώς να είχε πετύχει τον στόχο του. Στις 20 Ιουλίου 1944 οι 5 από τους 24 παρόντες στην έκρηξη τραυματίστηκαν θανάσιμα, άλλοι βαριά, ενώ ο ίδιος ο Χίτλερ έφερε μόνο ελαφρά τραύματα. Σήμερα ερευνητές συνεχίζουν να ρίχνουν φως στον ρόλο του φον Στάουφενμπεργκ τόσο ως «δράστη» της απόπειρας δολοφονίας, όσο και ως «βασικού υποκινητή» ενός ευρύτερου σχεδίου με στόχο την πολιτική ανατροπή του Χίτλερ.
Σύμφωνα με την ερμηνεία του Τόμας Καρλάουφ η «απόπειρα πραξικοπήματος» εναντίον του Χίτλερ πριν και μετά το συγκεκριμένο συμβάν απέτυχε, όχι τόσο λόγω της ανθεκτικότητας του ναζιστικού καθεστώτος, όσο εξαιτίας των διαφωνιών στους κόλπους των αντιπολιτευόμενων στρατιωτικών και αντιστασιακών – βασικό πρόσωπο της οποίας ήταν ο Καρλ Γκέρντελερ. O Γκέρντελερ πίστευε για παράδειγμα ότι ο Χίτλερ πρέπει να ανατραπεί μέσω της Βέρμαχτ. Από την άλλη πλευρά υπήρχε η άποψη ότι ο Χίτλερ δεν έπρεπε απλώς να ανατραπεί, αλλά να δολοφονηθεί.
O Tόμας Κάρλαουφ εξετάζει το προφίλ όσων ανήκαν στον κύκλο του φον Στάουφενμπεργκ. Σύμφωνα με τον συγγραφέα, τόσο ο ίδιος, όσο και πολλοί ομοϊδεάτες του είχαν εντυπωσιαστεί από τις αρχικές στρατιωτικές επιτυχίες του Χίτλερ. Ο Κάρλαουφ αναφέρεται στο ναζιστικό παρελθόν πολλών Γερμανών αντιστασιακών, μια πτυχή που στη μεταπολεμική Γερμανία δεν υπερτονιζόταν. Επίσης ενδιαφέρον έχει ότι κατά τα πρώτα χρόνια μετά τον πόλεμο ο κύκλος του κόμη φον Στάουφενμπεργκ συνέχιζε να χαρακτηρίζεται ως μια ομάδα «προδοτών της χώρας».
Συνάντηση με τον Χίτλερ λίγες μέρες πριν την απόπειρα δολοφονίας, 15 Ιουλίου 1944
Το βασικό ερώτημα που δίχαζε τον κύκλο του φον Στάουφενμπεργκ ήταν κατά πόσο η «δολοφονία ενός τυράννου» στον εικοστό αιώνα είναι θεμιτή. Ο κόμης φον Στάουφενμπεργκ ήταν βαθιά πεπεισμένος, σύμφωνα με τον Κάρλαουφ, ότι μόνο μετά την ολοκληρωτική ανατροπή ενός καθεστώτος μπορεί να δημιουργηθεί στη θέση του κάτι καλύτερο. Ο Χένινγκ φον Τρέσκοφ, ένα άλλο ενεργό μέλος της γερμανικής αντίστασης από το 1941, πίστευε ότι ο Χίτλερ θα «έπρεπε να σκοτωθεί σαν σκυλί, γιατί έθετε σε κίνδυνο την ανθρωπότητα».
Ο Κάρλαουφ στο βιβλίο του εστιάζει επίσης στις θέσεις των «συνωμοτών» κατά του Χίτλερ για την εγκαθίδρυση μιας «νέας Γερμανίας» μετά την ανατροπή του Φύρερ. Στα κείμενα για την προετοιμασία του πολιτικού τους μανιφέστου, σε περίπτωση που το σχέδιό τους θα πετύχαινε, έκαναν λόγο για μια «νέα τάξη πραγμάτων» που θα διεπόταν από το δίκαιο και τη δικαιοσύνη για όλους τους Γερμανούς. Τόνιζαν την «επαναφορά της κυριαρχίας του δικαίου» σαν ύψιστο μέλημα του νέου κράτους. Επρόκειται ωστόσο και πάλι για ένα «φυσικό δίκαιο», ένα δίκαιο του ισχυρότερου, ενώ όπως παρατηρεί ο Κάρλαουφ, ο κύκλος αυτός συνέχιζε να θεωρεί ότι οι Γερμανοί είχαν το ιστορικό χρέος να ηγηθούν της Ευρώπης. Εντούτοις ένα σημαντικό στοιχείο που τους διαχώριζε κάθετα από τους ναζί ήταν το αίτημά τους για άμεση παύση «της απάνθρωπης» καταδίωξης των Εβραίων, για το κλείσιμο των στρατοπέδων συγκέντρωσης και την καταδίκη των υπαιτίων. Σύμφωνα με τη νέα βιογραφία ενδιαφέρον έχει επίσης ότι ήταν σαφές στον φον Στάουφενμπεργκ λίγες μόλις μέρες πριν την απόπειρα δολοφονία ότι θα έμενε στην ιστορία ως «προδότης» του καθεστώτος.
Μια μέρα πριν την απόπειρα δολοφονίας του Χίτλερ ο φον Στάουφενμπεργκ, βαθιά θρησκευόμενος, πήγε να προσευχηθεί. Το βράδυ της 20ης προς την 21η Ιουλίου θανατώθηκε με συνοπτικές διαδικασίες στην οδό που σήμερα φέρει το όνομά του στο Βερολίνο. Ήταν μόλις 36 ετών. Συνολικά 200 άτομα έπεσαν θύματα των ναζί στον απόηχο της απόπειρας δολοφονίας του Χίτλερ με την κατηγορία της συνομωσίας και της αντίστασης.
Βίλφριντ Μόμερτ, dpa
Επιμέλεια: Δήμητρα Κυρανούδη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου