Γράφει ἡ Θεοδώρα Παλαιολόγου
Μία σκέψη ἀλλιώτικη ἐν ὄψει τῆς ἐπικείμενης συνδιαχείρισης καί συνεκμετάλλευσης τοῦ Αἰγαίου πού ἐτοιμάζει με τούς Τούρκους ἡ ἄπατρις πολιτική ἐλίτ τοῦ κράτους τῆς Ἑλλάδος.
Ὅταν ἔφτασε το πλήρωμα τοῦ χρόνου, ὁ σουλτάνος Μωάμεθ Β΄ ἔκρινε πώς καιρός ἧταν να παίρνει τέλος τό ἄτοπο τῆς ἀνυπόταχτης Πόλης μέσα στην καρδιά τῆς Ὀθωμανικής Αὐτοκρατορίας. Μά τί ἧταν ἡ Πόλη την ἄνοιξη τοῦ 1453; Ἕνα τεράστιο και μεγαλόπρεπο ἐρείπιο ἐρημωμένο ἀπό ἀνθρώπους. Οὔτε πενήντα χιλιάδες δεν ἀπόμειναν. Ὅσο ξέπεφτε ἡ Βασιλεύουσα τόσο ἡ ἔξοδος τοῦ πληθυσμοῦ της ἔπαιρνε γρηγορότερο ῥυθμό. Οἱ περισσότεροι αὐτομολοῦσαν στούς Τούρκους καί μολονότι έκείνοι δεν τούς πίεζαν τότε να ἀλλαξοπιστήσουν, πολλοί βιάζονταν νά ἀσπαστοῦν τον ἰσλαμισμό, να γίνουν πιστοί ὑπήκοοι τοῦ σουλτάνου καί νά ἐπιδιώξουν ὀφφίκια, τιμές καί πλούτη στό σαράι τῆς Ἀδριανούπολης. Εἷχε περάσει ἤδη ἕνας αἰώνας ἀπό τότε πού ὁ βασιλιάς Ἰωάννης ΣΤ΄Καντακουζηνός ὑπέγραψε συνθήκη με τον σουλτάνο Μπεγιαζίτ, δυνάμει τῆς ὁποίας παραχωροῦσε στους Τούρκους το δικαίωμα να ἀνοίξουν σκλαβοπάζαρο στην Πόλη!..Ποῦ τόν κατήντησαν τό Χριστιανισμό καί τή Ῥωμιοσύνη; Οἱ Ἀγαρηνοί να πουλᾶν, μέσα στη Βασιλεύουσα, τούς Ῥωμιούς και χριστιανούς σκλάβους τους…Κανείς δεν πίστευε πώς θα βρισκόταν Ῥωμιός βασιλιάς πού να πολεμήσει τούς Τούρκους καί νά πεθάνει λεβέντικα!
Να, ὅμως, πού ἡ ἱστορική μοίρα ἀλλιῶς το θέλησε. Ὁ βασιλιάς Κωνσταντίνος ὁ ΙΑ΄ δεν διακρινόταν για ὑπέρμετρη νοημοσύνη, ἐξαίρετη πολιτικότητα κι ἄλλα παραπλήσια προτερήματα. Ἕνας μέτριος, ἔντιμος ἀνθρωπάκος ἧταν ἀλλά εἶχε μερικές ἰδέες στέρεα ριζωμένες στό μικρό του μυαλό. Στις προτροπές τῶν συμβούλων του νά παραδώσουν τήν Πόλη στούς Τούρκους μια καί στρατός και στόλος δεν ὑπῆρχαν για να ἀμυνθοῦν, ἐκεῖνος άπαντοῦσε πώς θα ἔρθουν ἔνοπλες δυνάμεις ἀπό τη Δύση να βοηθήσουν. Ὅταν τοῦ ἀντέτειναν πώς γιά νά στείλει ἡ Εὐρώπη στρατό πρέπει πρῶτα ἡ Ἑκκλησία να προσχωρήσει στον παπισμό, πράγμα πού σύσσωμος ὁ λαός ἀπέκρουε, ἐκεῖνος ἀπαντοῦσε πώς ὁ λαός σφάλλει και στο τέλος θα δεχθεῖ την Ἕνωση για να σωθεῖ ἡ Πόλη. Ἄς μην ξεχνᾶμε, ὅμως, ὅτι στις 12 Δεκεμβρίου 1452 γιορτάστηκε στην Ἁγιά Σοφιά ἡ Ἕνωση με λειτουργία ἀλά φράγκα. Παρίσταντο ὁ βασιλιάς, ὁ πατριάρχης, οἱ ἀξιωματοῦχοι κι ἕνα σωρό καθολικοί Λατίνοι, πάροικοι τοῦ Γαλατᾶ. Ῥωμιός, οὔτε ἕνας! Κανείς δεν πάτησε πιά ὥς τίς 29 τοῦ ἐρχόμενου Μαΐου, ἡμέρα πού ἡ Μεγάλη Ἑκκλησιά μετάλλαξε σέ τζαμί. Γενόμενη λατινική, οἱ ὁρθόδοξοι τη θεωροῦσαν ἄντρο τοῦ Σατανᾶ…Μόνο πέντε χιλιάδες Ἕλληνες τῆς Πόλης κατατάχθηκαν. Οἱ περισσότεροι ἀρνήθηκαν να πολεμήσουν κάτω ἀπό ἕναν βασιλιά οὐνίτη, παπικό, αἱρετικό και σχισματικό. Ἐπειδή, ὅπως φώναζε ὁ Σχολάριος, προτιμότερο να βασιλεύει στην Πόλη ὁ σουλτάνος παρά ὁ λεγάτος τοῦ πάπα…
Ἀπό τήν ἄλλη, ὁ Μωάμεθ, μεγαλωμένος ἀπό τη χριστιανή Μάρα, νέος με ὑψηλή νοημοσύνη καί πλατιά μόρφωση κατανοοῦσε πολύ καλά γιατί ὁ παππούς του και ὁ πατέρας του δεν ἔδιναν, πενήντα χρόνια τώρα, τό τελειωτικό χτύπημα στους Ῥωμιούς. Οἱ Τοῦρκοι, την ἐποχή ἐκείνη δεν ἐπαρκοῦσαν, οὔτε εἶχαν τίς γνώσεις να στελεχώσουν την Πόλη. Άναγκαστικά θα καλοῦσαν τούς Ῥωμιούς ραγιάδες και να την κατοικήσουν καί νά πάρουν θέσεις στον κρατικό μηχανισμό έφόσον ἀποτελοῦσαν τήν ἰθύνουσα τάξη, ἡ διαφθορά τῆς ὁποίας γρήγορα θά διέβρωνε και τούς ἴδιους. Οἱ Ῥωμιοί, ὅμως, παρ΄ὅλον τον ξεπεσμό τους, διατηροῦσαν ἕναν πολιτισμό ἐπιβλητικό και διδακτικό. Οἱ Τοῦρκοι δεν εἷχαν ἀπολύτως τίποτε∙ ἔπρεπε ἐξ ἀρχῆς να διδαχθοῦν τά πάντα. Κι ἡ θρησκεία τους δεν τούς ἐπέτρεπε να διδαχθοῦν ἀπολύτως τίποτε!
Ὁ Μωάμεθ σκέφθηκε, λοιπόν, να δώσει μια πολιτική διέξοδο στους Ἕλληνες. Πρότεινε στον Κωνσταντίνο να παραδώσει την Πόλη σταματώντας μια μάταιη ἄμυνα και να πάει στην Πελοπόννησο ὅπου νά ἀνακηρυχθεῖ βασιλιάς τῶν Ἑλλήνων προσφέροντάς του ταυτόχρονα ἐγγυήσεις για την ἀνεξαρτησία τοῦ μικροῦ αὐτοῦ κράτους. Μια ἀνεξάρτητη Ἑλλάδα στα σύνορα τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας, προγεφύρωμα τῆς Εὐρώπης μέσα στα ὀθωμανικά ἐδάφη εἶναι, βέβαια, μια ἐνδιαφέρουσα και κομβικῆς σημασίας προοπτική για το μέλλον τοῦ ἑλληνισμοῦ. Ἡ Πόλη δεν εἷχε πιά καμμιά πολιτική ἀξία για τούς Ἕλληνες. Ἀντίθετα, τούς ἐμπόδιζε να θάψουν τη νεκρή Ῥωμιοσύνη και να ὀργανώσουν τη ζωντανή Ἑλλάδα. Για τούς Τούρκους το κράτος αὐτό δεν θα ἀποτελοῦσε πρόβλημα. Ἧταν ἕνας ἐχθρός φανερός πού μόλις κινούνταν ἐπικίνδυνα θα εἷχαν ὅλη τη δύναμη να το συντρίψουν. Παράλληλα, θα συνιστοῦσε ἕνα μεγάλο παράδειγμα και δίδαγμα πολιτισμοῦ για τούς Ὀθωμανούς. Ἐκπολιτιστές τους δεν μποροῦσαν ποτέ να γίνουν οἱ ὑπόδουλοι Ῥωμιοί ἀλλά οἱ ἐλεύθεροι Ἕλληνες. Ὁ Μωάμεθ, παίρνοντας το ρίσκο ἡ ρωμαίικη Πόλη να τούς διαφθείρει κι ὁ ἑλληνικός Μοριάς να τούς διαλύσει, ἔστειλε τίς προτάσεις αὐτές στον Παλαιολόγο.
Ὁ Κωνσταντίνος δεν μπόρεσε να συλλάβει τη σημασία τῶν προτάσεων τοῦ Μωάμεθ. Τοῦ ἧταν ἀδύνατον να φανταστεῖ Ἑλλάδα χωρίς την Κωνσταντινούπολη. Ἐπιπλέον, ὑποψιάστηκε πώς ἡ πρόταση ἐμπεριεῖχε δόλο και σκέφτηκε πώς ὁ Μωάμεθ τοῦ προσφέρει τάχα για ἐγγύηση το Μοριᾶ για να γλιτώσει τό αἷμα πού θα πλήρωνε παίρνοντας την Πόλη. Σκέψη πολύ λογική, τόσο λογική που παραμόρφωσε την πραγματικότητα. Μόνο ἄν ἧταν μεγαλοφυής θα μποροῦσε να συλλάβει τον μεγαλόπνοο στοχασμό τοῦ Μωάμεθ. Φοβήθηκε μήπως ἡ Ἱστορία τον καταγράψει ὡς προδότη και προτίμησε να πολεμήσει, να νικηθεῖ, να πεθάνει και να γίνει θρύλος. Κι ὁ θρύλος εἷναι ὁ σπόρος τῆς ἑλευθερίας…
Ποια θα ἧταν ἡ τύχη και ἡ πορεία τοῦ Ἑλληνισμοῦ ἄν ὁ Παλαιολόγος παρέδιδε την Πόλη παίρνοντας πολιτικά ἀνταλλάγματα, ὅπως τον συμβούλευαν οἱ ὀφφικιάλιοί του καί οἱ ἄρχοντες οἱ ὁποίοι, ὄταν ὁ Οὐρβανός ἧρθε να πουλήσει στους Ῥωμιούς το κανόνι του, το τελειότερο ὄπλο τῆς ἐποχῆς, για να ἀντιμετωπίσουν τον Μωάμεθ, ἐκείνοι ἀρνήθηκαν νά ἀνοίξουν τά σεντούκια τους και να συνδράμουν οἰκονομικά τόν Κωνσταντίνο πού ἀπελπισμένα τούς το ζητοῦσε (ὁ φίσκος ἧταν ἄδειος). Περίμεναν πότε θα ἔπαιρνε ὁ Μωάμεθ την Πόλη και πίστευαν πώς με τά φλουριά τους θα τον δωροδοκοῦσαν και θα ἀναλάμβαναν ἀξιώματα στο καινούριο κράτος πού θα δημιουργοῦσε ὁ Φατίχ. Ἄλλωστε, τά περισσότερα χρήματά τους τά εἷχαν βγάλει στο ἐξωτερικό, σέ τράπεζες τῆς Βενετίας…Τελικά, ὁ Μωάμεθ τούς ἀποκεφάλισε ὅλους…
Ἄς ελθουμε μια μόνο στιγμή στήν ψυχή τοῦ Βασιλιά μας τίς δραματικές ἐκεῖνες ὧρες…Μεσάνυχτα τῆς 28ης προς 29ης Μαϊου 1453 πῆγε στην παντέρημη Ἁγιά Σοφιά. Δεν μποροῦσε να κάνει ἀλλιῶς, ἀφοῦ ἐπίσημη θρησκεία ἧταν πιά ὁ Καθολικισμός. Να κατάλαβε ἐκείνη τη βραδιά πόσο μάταιη ἧταν ἡ προσχώρηση στη Ῥώμη; Να μετάνιωσε πού πρόδωσε τον λαό του και την πίστη του για μια γελοία ὑλική βοήθεια; Να κατανόησε πώς μόνο στο πλαίσιο τῆς Ὁρθοδοξίας ὁ Ἑλληνισμός μποροῦσε να ἀντιμετωπίσει την ὀθωμανική δουλεία; Ὅταν κοινώνησε σύμφωνα με το δυτικό δόγμα ἡ ἄζυμη ὄστια να τοῦ λάσπωσε το πικραμένο στόμα ; Να λαχτάρησε τον οἷνο και τον ἄρτο –αἷμα και σῶμα τοῦ Ἰησοῦ; Ἕνας Θεός ξέρει…Προτιμότερος ὁ θάνατος…Και χάθηκε πολεμώντας σαν ἀπλός στρατιώτης στην Πύλη τοῦ Ἁγίου Ρωμανοῦ…
Τὀ «αὐτοπροαιρέτως ἀποθανοῦμεν και οὐ φησόμεθα τῆς ζωῆς ἡμῶν» εἷναι ἡ μεγαλύτερη παρακαταθήκη τού Κωνσταντίνου ΙΑ΄ Παλαιολόγου στο γένος τῶν Ἑλλήνων. Το ἴδιο χρέος και την ἴδια εὐθύνη ἔχουμε και σήμερα!
Θεοδώρα Παλαιολόγου
Κι᾿ἐγώ θ᾿ἀποφάσιζα ὅ,τι κι᾿ὁ Κωνσταντῖνος ΙΑ΄ Παλαιολόγος : «αὐτοπροαιρέτως ἀποθανοῦμεν και οὐ φησόμεθα τῆς ζωῆς ἡμῶν»
Ὅμως σίγουρα δέν ὑπῆρχε περίπτωσις νά εἶχα ἀφήσει τήν Πόλιν στήν μοῖρα της,ἔστω καί τήν τελευταία στιγμή,πού ἕναν χρόνο πρίν εἶχε παρουσιαστεῖ ὁ Ὀρμπάν μέ τό κανόνι του. Θά εἶχα πάρει ὅ,τι χρῆμα ἔκρυβαν τά ρεμάλια ( ἀξιωματοῦχοι τῆς Αὐλῆς) στά σεντούκια τους καί θά εἶχα κατασχέσει κι᾿ὅ,τι ἔβγαζαν στό ἐξωτερικό. Τά πάντα λέμε!
Θά ἔβαζα καμμιά 10αριά κανόνια ἀπό τήν συνεργασία μέ τόν Βλάχο Ὀρμπάν, περιμετρικῶς στά τείχη τῆς Πόλεως καί θά ἔκανα τούς τουρκαλάδες "ἰμάμ μπαϊλντί" !
Παρ᾿ὅλα αὐτά, ὅπως πολύ εὔστοχα ἀναφέρεται στόν τίτλο « Ἡ Ῥωμιοσύνη πέφτει σέ νεκροφάνεια », νά ἐλπίσουμε στό ξύπνημα ἀπό τόν μεγάλο αὐτό ὕπνο. Ἐπεί δή ἡ ἐλπίδα πεθαίνει πάντα τελευταία...
Εὐχαριστοῦμε πολύ τήν ἀγαπητή Θεοδώρα γιά τήν διαφορετική ματιά στό θέμα τῆς Ἁλώσεως τῆς Πόλεως. Ἔ ὅπως καί νά τό κάνουμε ὁ λόγος μιάς ἱστορικοῦ, μέ Μάστερ στήν Βυζαντινή Ἱστορία,ἔχει ἄλλη ἀξία...
Ἡ Πελασγική
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου