Από το Σύμφωνο Φιλίας στη Διακήρυξη των Αθηνών - Η υποκρισία της τουρκικής διπλωματίας και η ελληνική αφέλεια

Μάριος Πούλλαδος 

Η υποκρισία της τουρκικής διπλωματίας και η ελληνική αφέλεια – Συνταγή Σημίτη από Μητσοτάκη, η σημασία αναφοράς σε Ινονού

Ξαναζωντανεύουν οι μνήμες άλλων εποχών στις ελλαδοτουρκικές σχέσεις και το Κυπριακό, με μερίδα του ελλαδικού Τύπου και αναλυτών να επιχειρούν τη δημιουργία «εποικοδομητικού κλίματος», «νέας σελίδας» και «νέας εποχής» ανάμεσα στις δυο χώρες. Άπαντες κατά βάθος γνωρίζουν ότι οι διαφορές σε ουσιαστικά εθνικά ζητήματα μεταξύ Αθήνας και Άγκυρας μπήκαν προσωρινά κάτω από το χαλί, προκειμένου να εξυπηρετηθούν άλλοι τακτικισμοί.

Η «Διακήρυξη των Αθηνών», που υπέγραψαν στις 7 Δεκεμβρίου ο Έλληνας Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης και ο Τούρκος Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, έχει στόχο την περαιτέρω ενίσχυση της «θετικής ατζέντας» στις σχέσεις των δύο χωρών, αν και θα πρέπει να σημειωθεί ότι «δεν αποτελεί διεθνή συμφωνία, δεσμευτική για τα Μέρη κατά το Διεθνές Δίκαιο», όπως σημειώνεται. Από τη διακήρυξη είναι εμφανές ότι απουσιάζει οποιαδήποτε αναφορά στο Κυπριακό, με τους δύο ηγέτες να παραδέχονται δημόσια ότι υπάρχει διάσταση απόψεων για την επιδιωκόμενη μορφή λύσης. Μέσα στην εβδομάδα, μάλιστα, ο Τούρκος Υπουργός Άμυνας Χουλουσί Ακάρ ξεκαθάρισε και επέμεινε στη λύση των δύο κρατών, ενώ έκανε λόγο για αναγνώριση της κυριαρχικής ισότητας και του ισότιμου διεθνούς καθεστώτος των Τουρκοκυπρίων.

To Κυπριακό και το ράφι

Η Αθήνα, από την πλευρά της, διαβεβαιώνει τη Λευκωσία ότι το Κυπριακό δεν θυσιάστηκε χάριν της ελληνοτουρκικής φιλίας, αλλά θα ασκήσει την επιρροή της, ώστε το Κυπριακό να είναι στα ζητήματα του ελληνοτουρκικού διαλόγου. Προς το παρόν, όμως, λέγεται, ο διάλογος θα ξεκινήσει από τα «ανώδυνα» θέματα και βήμα-βήμα θα προχωρήσουν στα κύρια ζητήματα. Αυτή η προσέγγιση αποτελεί ουσιαστικά ένα «πολιτικό dejavu» της στάσης που τήρησε η Αθήνα επί Πρωθυπουργίας Σημίτη, με Υπουργό Εξωτερικών τον Γιώργο Παπανδρέου.

Τον Σεπτέμβριο του 1999, επιστρέφοντας από τη Νέα Υόρκη, ο Υπουργός Εξωτερικών, Γ. Παπανδρέου, μιλώντας στην εφημερίδα «Τα Νέα», υπογράμμιζε ότι η βελτίωση του κλίματος στις ελληνοτουρκικές σχέσεις δεν μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις στο Κυπριακό και ανέφερε ότι η διεύρυνση του ελληνοτουρκικού διαλόγου και σε άλλα θέματα «χαμηλής πολιτικής», παρά την αρνητική στάση της Τουρκίας στο Κυπριακό, δεν σημαίνει σε καμιά περίπτωση ότι η Ελλάδα έβαλε το θέμα της Κύπρου στο ράφι. Ο Παπανδρέου τόνιζε ακόμη ότι εάν υπογραφούν συμφωνίες για τα λεγόμενα «μικρά θέματα» στα Ελληνοτουρκικά, η ελληνική πλευρά είναι έτοιμη να προχωρήσει σε διάλογο και στα υπόλοιπα θέματα «υψηλής πολιτικής», εφόσον όμως η Τουρκία αποδεχθεί ότι τα θέματα αυτά μπορούν να λυθούν μόνο με μια νομική διαδικασία. Σε αυτό το κλίμα, τα επόμενα χρόνια προετοιμάστηκε στο Σχέδιο Ανάν για την Κύπρο. Στο ίδιο πνεύμα σήμερα, ο Μητσοτάκης παραδέχεται ότι υπάρχουν μεγάλες διαφορές με την Τουρκία, αλλά «θα προσπαθήσουμε να τις λύσουμε, χρησιμοποιώντας τον μόνο τρόπο που ξέρουμε, δηλαδή το Διεθνές Δίκαιο και το Δίκαιο των Θαλασσών». Πάντως ο αναπληρωτής Κυβερνητικός Εκπρόσωπος κ. Αντωνίου παραδέχτηκε ότι ως ΚΔ δεν έχει ψευδαισθήσεις για μεταστροφή της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής, αλλά για λόγους, όπως ο πιο πάνω, επιθυμεί να υπάρχει καλό κλίμα μεταξύ Αθήνας και Άγκυρας.

Η αναφορά σε Ινονού

Ο Έλληνας Πρωθυπουργός επιχείρησε να δώσει και μια συμβολική διάσταση στην υπογραφή της διακήρυξης φιλίας και καλής γειτονίας ανάμεσα στις δύο χώρες, 100 χρόνια μετά τη Συνθήκη της Λωζάννης, υπενθυμίζοντας το περιβόητο σύμφωνο Βενιζέλου-Ινονού το 1930.

Το Σύμφωνο Φιλίας υπεγράφη όταν ο Βενιζέλος επισκέφτηκε την Άγκυρα το 1930. Αποτελείται από 28 άρθρα. Ο θεσμός της φιλίας καθιερωνόταν με το πρώτο άρθρο. Επίσης υπήρχε όρος, σύμφωνα με τον οποίο, οι συμβαλλόμενοι θα κατάφευγαν υποχρεωτικά στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης για την επίλυση των ενδεχομένων διαφορών τους. Μετά την υπογραφή του Συμφώνου Φιλίας το 1930, ακολούθησε η επίσκεψη των Ινονού και Ρουστού στην Αθήνα.

Τι ήταν η Συνθήκη Φιλίας του 1930

Η Συνθήκη Φιλίας, ουδετερότητας, διαλλαγής και διαιτησίας συνοδευόταν και από ένα πρωτόκολλο για τον περιορισμό των ναυτικών εξοπλισμών, και συμβάσεις εγκαταστάσεως, προξενικής και εμπορίου, που αποτελούσαν ένα σύνολο με την πολιτική συνθήκη φιλίας Ελλάδας-Τουρκίας. Με την Οικονομική Συμφωνία καταργήθηκαν όλες οι αποδόσεις κτημάτων, με μόνη εξαίρεση τα ακίνητα των Ελλήνων υπηκόων της Κωνσταντινούπολης.

Η Ελλάδα κρατούσε τα ακίνητα των μουσουλμάνων και η Τουρκία όλα τα ακίνητα που ανήκαν στους ανταλλάξιμους ομογενείς. Επίσης, η Ελλάδα κρατούσε τα κτήματα των απόντων μουσουλμάνων της Δυτικής Θράκης και η Τουρκία τα κτήματα των ομογενών που είχαν εγκαταλείψει την Κωνσταντινούπολη. Ουσιαστικά, ανάμεσα στα συμφωνηθέντα υπήρξε η οδυνηρή για τους πρόσφυγες συμφωνία να υπάρξει εξίσωση και συμψηφισμός των περιουσιών που αναγκάστηκαν να αφήσουν πίσω τους φεύγοντας από τη μία χώρα για να εγκατασταθούν στην άλλη. Η ίδια η ανταλλαγής πληθυσμού, ήταν ήδη από μόνη της μια πράξη βαρβαρότητας.

Η επιστολή Ινονού σε Βενιζέλο το 1928

Της Συνθήκης Φιλίας του 1930 προηγήθηκε η επιστολής του Ινονού στις 27 Σεπτεμβρίου 1928, που απαντά στην επιστολή του Βενιζέλου. Στην επιστολή διαφαίνεται αφενός η υποκρισία της τουρκικής διπλωματία και αφετέρου η ελληνική αφέλεια.

Η υποκρισία έγκειται στο ότι η Συνθήκη Φιλίας είναι λίγα χρόνια μετά τη γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου. Ο Ινονού διαβεβαιώνει ότι οι δύο χώρες δεν έχουν οποιαδήποτε εδαφική βλέψη,η μία απέναντι στην άλλη. Αυτό όντως ίσχυε τότε, όπως και σήμερα για την Ελλάδα, αφού η Αθήνα έχει εγκαταλείψει κάθε διεκδίκηση αλύτρωτων πατρίδων, αλλά σίγουρα είναι ψέμα για την Τουρκία, που δεν άλλαξε ούτε και σήμερα που εποφθαλμιά ανακατάληψη παλιών οθωμανικών κτήσεων, συμπεριλαμβανομένης και της Κύπρου.

Σε Κύπρο και Ελλάδα συχνά εκθειάζεται ο Βενιζέλος για τις επιτυχίες του στους Βαλκανικούς Πολέμους και για το ότι έκανε την Ελλάδα των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών. Αποσιωπάται και θεωρείται εξαίρεση η επιστολή του στην Επιτροπή για το Βραβείο Νόμπελ, προτείνοντας τον γενοκτόνο Κεμάλ για το Βραβείο Νόμπελ. Αν ληφθεί υπόψη αυτή η ανταλλαγή επιστολών με τον Ινονού, που ακολουθεί το ίδιο πνεύμα, ίσως θα χρειαστεί να αναθεωρήσουμε κάποιες απόψεις που οδηγούν σε οδυνηρούς συμβιβασμούς με την Τουρκία χάριν του «ρεαλισμού».

Πηγή: simerini.sigmalive.com

Πηγή: https://i-epikaira.blogspot.com/2023/12/blog-post_642.html