ΘΕΟΦΑΝΕΙΑ ΕΘΙΜΑ: Τα Θεοφάνεια ή Φώτα ή Επιφάνεια γιορτάζουμε την βάπτιση του Ιησού Χριστού από τον Ιωάννη τον Πρόδρομο ή Βαπτιστή. Αυτό σίγουρα το γνωρίζετε. Ξέρετε όμως ποια είναι τα έθιμα που γιορτάζονται στη χώρα μας;
Άγια Θεοφάνεια έθιμα: Mεγάλη γιορτή στις 6 Ιανουαρίου, τα έθιμα των Φώτων
Στην Ελλάδα ο αγιασμός γίνεται για πρώτη φορά την παραμονή των Θεοφανίων και λέγεται «Μικρός Αγιασμός» ή «Πρωτάγιαση» ή «Φώτιση». Με την Πρωτάγιαση, ο ιερέας γυρίζει όλα τα σπίτια και με το Σταυρό και ένα κλωνί βασιλικό «αγιάζει» ή «φωτίζει» (ραντίζει) τους χώρους των σπιτιών για να φύγει μακριά κάθε κακό.
Παλαιότερα, οι λαϊκές δοξασίες συνέδεαν τον φωτισμό των σπιτιών με την εξαφάνιση των καλικάντζαρων, τους οποίους φαντάζονταν να φεύγουν περίτρομοι με την έλευση του ιερέα.
Ο μεγάλος αγιασμός γίνεται ανήμερα τα Θεοφάνεια στις 6 Ιανουαρίου
Μια μεγάλη πομπή σχηματίζεται και παίρνει το δρόμο που οδηγεί στη θάλασσα ή σε κάποιο ποτάμι ή σε μια δεξαμενή σε περιοχές ορεινές. Όταν γίνει ο αγιασμός, ρίχνει ο παπάς το Σταυρό στο νερό, πραγματοποιώντας έτσι τον Αγιασμό των Υδάτων. Το πιάσιμο του Σταυρού γίνεται από κολυμβητές, τους λεγόμενους Βουτηχτάδες, κατά την τελετή της Κατάδυσης του Τιμίου Σταυρού.
Νεαρά κυρίως άτομα βουτούν στα παγωμένα νερά για να πιάσουν τον Σταυρό και να λάβουν την ευλογία του ιερωμένου, αλλά και να δεχθούν τις τιμές και τις ευχές των συντοπιτών τους. Οι καμπάνες ηχούν χαρμόσυνα, το ίδιο και οι σειρήνες των πλοίων.
Όλοι οι πιστοί πίνουν με ευλάβεια από τον αγιασμό, συμβολικά με τρεις γουλιές, και ραντίζουν μ’ αυτόν τα σπίτια, τα δέντρα, τα χωράφια και τα ζώα τους. Εκτός από τον αγιασμό των υδάτων αναβιώνουν πολλά ακόμη έθιμα στην Ελλάδα.
Το έθιμο των Μωμόγερων
Την παραμονή των Φώτων, στις 5 Γενάρη, στο Ωραιόκαστρο της Θεσσαλονίκης αναβιώνει το έθιμο των Μωμόγερων στους δρόμους και τα καταστήματα της περιοχής.
Τα βλέμματα συγκεντρώνει η πόλη της Καστοριάς και τα “Ραγκουτσάρια”, το πρώτο “καρναβάλι” του νέου έτους. Οι κάτοικοι “ξορκίζουν” το κακό και διώχνουν τα κακά πνεύματα των καλικάντζαρων, βάφοντας τα πρόσωπα τους, φορώντας προβιές ζώων και χάλκινα κουδούνια. Ομάδες μεταμφιεσμένων ξεχύνονται στους δρόμους και διασκεδάσουν με το πλήθος υπό τους ήχους μουσικών συγκροτημάτων της περιοχής. Τα “Ραγκουτσάρια” αρχίζουν την ημέρα των Θεοφανείων, με τον Αϊ Βασίλη να μοιράζει δώρα στα παιδιά, και ολοκληρώνονται στις 8 Ιανουαρίου, με την παρέλαση των καρναβαλιστών στο κέντρο της Καστοριάς.
Στο Παλαιόκαστρο της Χαλκιδικής αναβιώνει το έθιμο των “Φωταράδων”
Ομάδα καλαντιστών εκλέγει τον “βασιλιά” και όλοι μαζί πηγαίνουν στην εκκλησία του χωριού, όπου η νέα κεφαλή κάνει τρεις μετάνοιες μπροστά στην εικόνα του Αγίου Αθανασίου, ζητώντας την ευχή του. Οι “Φωταράδες” καταλήγουν να χορεύουν στην πλατεία γύρω από έναν πάσαλο, όπου είναι δεμένο ένα λουκάνικο, ενώ είναι ντυμένοι με την τοπική ενδυμασία και κρατούν μεγάλα ξύλινα σπαθιά.
Στη Γαλάτιστα της Χαλκιδικής στολίζεται η “Καμήλα”
Κάτω από το ομοίωμα της καμήλας κρύβονται έξι άνδρες, οι οποίοι τραγουδούν υπό τους ήχους κουδουνιών. Μπροστά από το ομοίωμα προηγούνται οι λεγόμενοι “Τζαμαλαροί”. Το έθιμο της “Καμήλας” ολοκληρώνεται στις 7 Ιανουαρίου με την τέλεση ενός εικονικού γάμου, όπου όλους τους ρόλους αναλαμβάνουν άνδρες.
Τα “Τζαμαλάρια”
Στην Άρνισσα Πέλλας θα αναβιώσουν την ημέρα των Θεοφανείων τα “Τζαμαλάρια”. Επίκεντρο του εθίμου είναι ο γάμος. Πρωταγωνιστικό ρόλο έχει ένα ζιζάνιο, το “μπουμπάρι”, που μπαίνει ανάμεσα στους νεόνυμφους και τους παρενοχλεί, τους προτείνει άλλο ταίρι. Το έθιμο περιλαμβάνει ατελείωτο γλέντι στους δρόμους του χωριού.
Οι κουδουνοφόροι και τα Λουγκατζάρια
Στο δήμο Βόλβης, στη Θεσσαλονίκη, ανήμερα των Φώτων θα πραγματοποιηθούν δύο παραδοσιακά έθιμα, οι κουδουνοφόροι στον Προφήτη και τα Λουγκατζάρια στο Μόδι. Οι κουδουνοφόροι Αράπηδες, μαζί με τους τσολιάδες, τη Νύφη, τον Παππού και την Μπάμπω, εμφανίζονται στους δρόμους του Προφήτη, σκορπώντας το κέφι και ξεσηκώνοντας περαστικούς και επισκέπτες. Μετά τη Θεία Λειτουργία και τον αγιασμό των υδάτων, ομάδες από Αράπηδες γυρίζουν τα σπίτια λέγοντας παραδοσιακά κάλαντα.
Το έθιμο των Φώτων με τα πορτοκάλια
Στο Ασβεστοχώρι της Θεσσαλονίκης θα αναβιώσει το έθιμο των Φώτων με τα πορτοκάλια. Από την παραμονή των Θεοφανείων στήνεται στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου ένα τραπέζι στολισμένο με μεγάλα κλαδιά κυπαρισσιού και πορτοκάλια, όπου σχηματίζεται ένας σταυρός. Κατά τη διάρκεια της Θείας Λειτουργίας το πλαισιώνουν παιδιά με αναμμένα μεγάλα κεριά στα οποία είναι περασμένα δύο πορτοκάλια κι ένα μήλο και ανάμεσα τους αποξηραμένα σύκα, δεμένα με μια κόκκινη κλωστή.
Το έθιμο των “Αράπηδων”
Στη Νικησιανή της Καβάλας και σε αρκετά χωριά της Δράμας οι κάτοικοι και οι επισκέπτες διασκεδάζουν με το έθιμο των “Αράπηδων”. Άνδρες νεαρής ηλικίας μεταμφιέζονται φορώντας προβιές και μουτσούνες ζώων, ενώ κουδούνια κοσμούν τη μέση τους, με αποτέλεσμα να δημιουργούν εκκωφαντικό θόρυβο.
“Κάψιμο του Καλικάντζαρου”
Την παραμονή των Θεοφανείων στον Άνω Αγιο Ιωάννη της Κατερίνης, στις 6 το απόγευμα, θα αναβιώσει το “Κάψιμο του Καλικάντζαρου”. Πρόκειται για έθιμο που συμβολίζει τον εξορκισμό των κακών πνευμάτων, έχει τις ρίζες του στο Άργος του Πόντου και αναβιώνει περίπου 85 χρόνια.
Τα «παλικάρια» ή «φωτοκόλλυβα»
Στην Κρήτη, παραμονή των Φώτων, φτιάχνουν «παλικάρια» ή «φωτοκόλλυβα». Πρόκειται για φαγητό φτιαγμένο από πολλά είδη σπόρων και οσπρίων, όπως κουκιά, ρεβίθια, φασόλια, φακή, καλαμπόκι, σιτάρι. Από αυτό το φαγητό οι χωρικοί έδιναν και στα ζώα τους, αλλά το σκόρπιζαν κιόλας σε διάφορα μέρη του σπιτιού.
Το «γιάλα – γιάλα»
Το «γιάλα – γιάλα» αναβιώνει στην Ερμιόνη της Αργολίδας πάνω από 50 χρόνια. Ανάλογα έθιμα επιβιώνουν και σε πολλά ψαροχώρια της περιοχής, όπως στο Πόρτο Χέλι και την Κοιλάδα. Τα ξημερώματα των Φώτων, τα αγόρια που πρόκειται τη νέα χρονιά να παρουσιαστούν στο στρατό, συγκεντρώνονται, γευματίζουν όλοι μαζί και έπειτα γυρνούν σε όλα τα σπίτια της περιοχής από σοκάκι σε σοκάκι, φορώντας παραδοσιακές ναυτικές φορεσιές και τραγουδώντας το «γιάλα – γιάλα».
Το έθιμο «των πορτοκαλιών»
Στην Λευκάδα, ανήμερα των Φώτων τηρείται το έθιμο «των πορτοκαλιών». Οι πιστοί βουτούν στη θάλασσα τα πορτοκάλια που κρατούν στα χέρια τους και τα οποία είναι δεμένα μεταξύ τους με σπάγκο. Έπειτα τα παίρνουν στο σπίτι τους για ευλογία και αφήνουν ένα από αυτά για ένα ολόκληρο χρόνο στα εικονίσματα του σπιτιού. Πριν την τελετή της κατάδυσης του Τιμίου Σταυρού, ρίχνουν στη θάλασσα τα παλιά πορτοκάλια.
Σε κάποια νησιά, όπως τη Λέσβο, την ώρα που πέφτουν στη θάλασσα οι βουτηχτάδες για να πιάσουν τον Σταυρό οι γυναίκες παίρνουν με μια νεροκολοκύθα νερό από 40… κύματα. Έπειτα με βαμβάκι που βουτούν σ΄ αυτό καθαρίζουν τα εικονίσματα – χωρίς να μιλούν κατά τη διάρκεια της διαδικασίας – και στη συνέχεια ρίχνουν το νερό σε μέρος «που δεν πατιέται».
ἀπό : ekklisiaonline.gr
Ἡ ἑορτή τῶν Φώτων ἄς φωτίσει
κάθε μας σκέψη,κάθε μας πρᾶξι καί κάθε βῆμα στήν ζωή μας.
Καλή Φώτιση !
ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ !
Ἡ Πελασγική
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου