Από τον Murad Sadygzade
Έχουν περάσει περισσότερες από 100 ημέρες από την τελευταία μεγάλη κλιμάκωση της παλαιστινιο-ισραηλινής σύγκρουσης. Στις 7 Οκτωβρίου 2023, οι Ταξιαρχίες Izz ad-Din al-Qassam, που συνήθως θεωρούνται το στρατιωτικό σκέλος της οργάνωσης της Χαμάς, επιτέθηκαν στο Ισραήλ και ανακοίνωσαν την έναρξη της «Επιχείρησης Al-Aqsa Flood» .
Ως αποτέλεσμα της επίθεσης, έως και 5.000 ρουκέτες εκτοξεύτηκαν στο Ισραήλ και χιλιάδες μαχητές διαπέρασαν τα ισραηλινά σύνορα. Οι αρχές στο εβραϊκό κράτος έχασαν προσωρινά τον έλεγχο πολλών κιμπούτζ. Συνολικά, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, περίπου 1.200 Ισραηλινοί σκοτώθηκαν και περισσότεροι από 240 άνθρωποι κρατήθηκαν όμηροι, συμπεριλαμβανομένων πολιτών και στρατιωτικών και προσωπικού ασφαλείας.
Το απόγευμα της ίδιας ημέρας, οι Ισραηλινές Αμυντικές Δυνάμεις (IDF) είχαν ξεκινήσει αεροπορικές επιδρομές στη Γάζα και μέχρι το βράδυ, το Ισραηλινό Συμβούλιο Ασφαλείας ενέκρινε ομόφωνα μια χερσαία επιχείρηση στον παλαιστινιακό θύλακα, όπως ανακοίνωσε ο πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου σε μια ομιλία προς το έθνος. Υποσχέθηκε να «μετατρέψει σε ερείπια» όλα τα μέρη όπου «κρύβονται» μέλη της Χαμάς και κάλεσε τους αμάχους να εγκαταλείψουν τη Γάζα. Η ισραηλινή κυβέρνηση απάντησε στις επιθέσεις ανακοινώνοντας την έναρξη της «Επιχείρησης Σιδερένια Σπαθιά » , η οποία περιελάμβανε ένα σύνολο ενεργειών για την εξάλειψη της απειλής από τη Χαμάς.
Οι αεροπορικές επιδρομές στη Γάζα ξεκίνησαν αμέσως, αλλά η χερσαία
επιχείρηση καθυστέρησε καθώς το Ισραήλ και οι σύμμαχοί του αξιολογούσαν
τις πιθανές συνέπειες.
Παρά
τις προβλέψεις ορισμένων ειδικών ότι η κλιμάκωση δεν θα διαρκούσε
περισσότερο από δύο ή τρεις εβδομάδες, έχουν περάσει πάνω από τρεις
μήνες και δεν υπάρχει καν ένδειξη μείωσης της έντασης της σύγκρουσης. Συνολικά από την έναρξη της ισραηλινής επιχείρησης, ο Ισραηλινός Στρατός έχει χάσει 160 στρατιώτες, αριθμός που είναι περισσότεροι από ό,τι κατά τον πόλεμο του Λιβάνου το 2006. Εν τω μεταξύ, από την παλαιστινιακή πλευρά, 23.084 άνθρωποι έχουν σκοτωθεί, 58.926 τραυματίστηκαν και 7.000 αγνοούνται από τα μέσα Ιανουαρίου, σύμφωνα με το Υπουργείο Υγείας της Γάζας που διοικείται από τη Χαμάς.
Ο αριθμός των νεκρών θα συνεχίσει να αυξάνεται, με τη διεθνή κοινότητα να μην μπορεί να καταλήξει σε συναίνεση και να πιέσει τα μέρη της σύγκρουσης να παύσουν το πυρ και να προχωρήσουν προς μια διπλωματική διευθέτηση. Ο λόγος για αυτό είναι το υψηλό επίπεδο διεθνοποίησης της τρέχουσας σύγκρουσης μεταξύ Παλαιστινίων και Ισραηλινών. Ο πόλεμος στη Γάζα έχει γίνει ένα άλλο γεωπολιτικό ρήγμα, με τα δυτικά κράτη και το Ισραήλ από τη μια πλευρά και τους Παλαιστίνιους και τις χώρες του Παγκόσμιου Νότου από την άλλη.
Ποιοι είναι οι λόγοι της τρέχουσας κλιμάκωσης;
 |
| φωτό |
Δεν υπάρχει πραγματική επιθυμία επίλυσης της σύγκρουσης από την πλευρά των αρχών του εβραϊκού κράτους, καθώς η ακροδεξιά κυβέρνηση με επικεφαλής τον Νετανιάχου δεν είναι έτοιμη για μια συμβιβαστική επιλογή και είναι απίθανο να επιτρέψει τη δημιουργία ενός πλήρως Αραβικού κράτους της Παλαιστίνης. Ταυτόχρονα, η παλαιστινιακή αντίσταση παραμένει πολύ ποικιλόμορφη και κατακερματισμένη και δεν έχει εμφανιστεί καμία ενιαία δύναμη που θα μπορούσε να υπερασπιστεί τα παλαιστινιακά συμφέροντα στις διαπραγματεύσεις με το Ισραήλ. Οι βασικοί παίκτες, η Φατάχ και η Χαμάς, εξακολουθούν να βρίσκονται σε σύγκρουση μεταξύ τους, αφού
δεν έχουν καταφέρει για μεγάλο χρονικό διάστημα να ενώσουν τις
προσπάθειές τους για να πολεμήσουν για το μέλλον του παλαιστινιακού
λαού.
Ωστόσο,
αξίζει να εξεταστούν οι λόγοι που οδήγησαν σε αυτήν την τελευταία
μεγάλη κλιμάκωση της μακροχρόνιας σύγκρουσης. Σημειώστε ότι τα χρόνια
πριν από τον πόλεμο, ο Νετανιάχου ήταν ντροπή τόσο για πολλούς πολίτες όσο και για συμμάχους στη Δύση. Τον Δεκέμβριο του 2022 μπόρεσε να κερδίσει σε έκτακτες εκλογές σε συνασπισμό και να επιστρέψει ξανά στον «θρόνο» . Όμως η χώρα βρισκόταν σε μια μακρά πολιτική κρίση και οικονομικές δυσκολίες που ξεκίνησαν λόγω της πανδημίας του Covid-19. Η κατάσταση έγινε πιο περίπλοκη λόγω της δικαστικής μεταρρύθμισης του Νετανιάχου. Οι δυνάμεις της αντιπολίτευσης άρχισαν να οργανώνουν μαζικές διαδηλώσεις σε όλη τη χώρα, οι οποίες πραγματοποιούνται ακόμη και τώρα. Η πίεση αυξανόταν επίσης από τις ΗΠΑ και άλλους δυτικούς συμμάχους, οι οποίοι επέκριναν τον Νετανιάχου για τις «δικτατορικές» μηχανορραφίες του και την άρνησή του να υποστηρίξει πλήρως την Ουκρανία.
Από την παλαιστινιακή πλευρά, επίσης, υπήρξε άφθονη συσσώρευση. Η Χαμάς γινόταν ολοένα και πιο δημοφιλής στο μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού στη Δυτική Όχθη καθώς η Φατάχ, με επικεφαλής τον Μαχμούντ Αμπάς (Αμπού Μαζέν), τον πρόεδρο της Παλαιστινιακής Εθνικής Αρχής (PNA), έχασε την πολιτική της επιρροή. Ο Abbas είναι 88 ετών και έχει ηγηθεί του PNA για περίπου 20 χρόνια. Η Φατάχ έχει κατηγορηθεί για διαφθορά και αποτυχία να παρέχει ασφάλεια και οικονομική ευημερία στους πολίτες της. Το πιο σημαντικό, σύμφωνα με πολλούς Παλαιστίνιους, ο Αμπάς δεν έχει κάνει τίποτα για να προωθήσει το ζήτημα ενός πλήρους ανεξάρτητου κράτους.
Ταυτόχρονα, η Χαμάς έκανε και συνεχίζει να κάνει πολλές λαϊκιστικές κινήσεις και δηλώσεις που ικανοποιούν τις φιλοδοξίες των εθνικιστών, των θρησκευτικών εξτρεμιστών, των νέων και εκείνων που έχουν υποφέρει από τις ενέργειες του Ισραήλ. Με μια από τις πιο ακροδεξιές κυβερνήσεις ποτέ στην εξουσία στο Ισραήλ, απρόθυμη να σκεφτεί καν τη δημιουργία ενός αραβικού κράτους της Παλαιστίνης, η θέση της Χαμάς ότι το πρόβλημα μπορεί να λυθεί με τη βία έχει ολοένα και μεγαλύτερη απήχηση στον πληθυσμό.
Υπάρχουν επίσης αρκετοί λόγοι εκτός της περιοχής. Δεν είναι μυστικό ότι η παγκόσμια τάξη πραγμάτων βρίσκεται σε παρακμή. Οι μεγάλες παγκόσμιες δυνάμεις τακτοποιούν τις σχέσεις τους και δεν νοιάζονται για τους μικρούς παράγοντες. Οι ΗΠΑ είναι απασχολημένες προσπαθώντας να βλάψουν τη Ρωσία και την Κίνα, αλλά μέχρι στιγμής φαίνεται να έχουν κάνει λάθος υπολογισμούς, υπερεκτιμώντας την ικανότητά τους να εφαρμόσουν τα σχέδιά τους μέσω ισχυρών μέσων. Οι « μεσαίου μεγέθους » παράγοντες επέλεξαν είτε να ενταχθούν σε ένα από τα μπλοκ είτε να υιοθετήσουν ουδετερότητα.
Ο καθένας είναι απασχολημένος με τα δικά του προβλήματα, αφήνοντας
«κατώτερες» δυνάμεις όπως το Ισραήλ να παίζουν τα παιχνίδια τους και να
λύνουν ζητήματα που διαφορετικά θα προκαλούσαν πολύ διεθνή θόρυβο.
Η κρίση ξέσπασε ξαφνικά, αλλά τα γεγονότα δεν ήταν απρόοπτα. Και εδώ συνέβη κάτι άλλο. Ο κόσμος γρήγορα χωρίστηκε σε υποστηρικτές της μιας ή της άλλης πλευράς, αλλά λίγοι μίλησαν για την ανάγκη απεμπλοκής. Η Ρωσία ήταν μια τέτοια φωνή, αλλά οι ΗΠΑ δεν θα δέχονταν τον ρόλο της Μόσχας ως ειρηνευτικής δύναμης, εμποδίζοντας όλες τις πρωτοβουλίες της σε διεθνείς πλατφόρμες. Αυτή η διάσπαση ενέτεινε την τρέχουσα κλιμάκωση. Έτσι διεθνοποιήθηκε η σημερινή παλαιστινιο-ισραηλινή κρίση, κάτι που μόνο θα επιδεινώσει την κατάσταση.
Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας ήταν η ιστορική διαδικασία ομαλοποίησης μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Ισραήλ. Εάν
το Ριάντ και η Δυτική Ιερουσαλήμ διορθώσουν τις σχέσεις τους και αν ο
θεματοφύλακας των δύο ιερών τόπων του Ισλάμ αναγνώριζε το Ισραήλ, η
παλαιστινιακή αντίσταση θα έχανε σημαντική υποστήριξη από τη
μουσουλμανική κοινότητα. Παραμένουν οι αντιθέσεις μεταξύ Ισραήλ και Ιράν, οι οποίες επίσης επηρεάζουν αναμφίβολα την εμβάθυνση της σύγκρουσης, αν
και η Τεχεράνη δείχνει αυτοσυγκράτηση και δεν θέλει να εμπλακεί σε
μεγάλες εχθροπραξίες με το Ισραήλ και, το πιο σημαντικό, με τις ΗΠΑ.
Οι «πύλες της κόλασης» είναι ανοιχτές: Ο πόλεμος στη Γάζα
Το
πρόσφορο έδαφος για τη σύγκρουση δεν περιοριζόταν στις βασικές αιτίες
που συζητήθηκαν παραπάνω. Υπήρχαν πολλοί διαφορετικοί καταλυτικοί
παράγοντες. Αλλά τα πιο πιεστικά ερωτήματα τώρα είναι: Πόσο θα διαρκέσει η σύγκρουση, τι συμβαίνει στο έδαφος και πώς θα τελειώσει όλο αυτό;
Σε μια από τις ομιλίες του μετά την επίθεση των Ταξιαρχιών Al-Qassam, ο Ισραηλινός υπουργός Άμυνας Υποστράτηγος Yoav Galant προειδοποίησε ότι «η Χαμάς άνοιξε τις πύλες της κόλασης στη Λωρίδα της Γάζας».
Οι ισραηλινές αρχές και ο στρατός ανέβαλαν για πολύ καιρό την έναρξη
της χερσαίας επιχείρησης, συνειδητοποιώντας ότι θα μπορούσε πράγματι να
ανοίξει μια «πύλη στον κάτω κόσμο». Επιπλέον, οι σύμμαχοί τους στην Ουάσιγκτον ήταν πολύ απρόθυμοι να ξεκινήσουν στρατιωτική δράση πλήρους κλίμακας, καθώς κατανοούσαν την πολυπλοκότητα της κατάστασης και την πιθανή παρέμβαση μεγάλων παραγόντων στις ένοπλες συγκρούσεις.
 |
| φωτό |
Ένας Ιρανός στρατιωτικός σύμβουλος, ο στρατηγός Reza Mousavi του Σώματος των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης, σκοτώθηκε στη Συρία. Στη συνέχεια, ο αμερικανικός στρατός χτύπησε τη Βαγδάτη, σκοτώνοντας τον Talib Al-Saidi, διοικητή των σιιτικών δυνάμεων της σιιτικής Χεζμπολάχ al-Nujaba. Η τρομοκρατική επίθεση στο Κερμάν του Ιράν στις 3 Ιανουαρίου – μια σειρά από δύο εκρήξεις στο νεκροταφείο της πόλης κατά τη διάρκεια τελετής για την επέτειο της δολοφονίας του Κασέμ Σουλεϊμανί – σκότωσε τουλάχιστον 200 ανθρώπους. Αν και μέλη της τρομοκρατικής οργάνωσης Ισλαμικό Κράτος έχουν αναλάβει την ευθύνη, το κοινό της Μέσης Ανατολής και οι αρχές στο Ιράν είναι πεπεισμένοι ότι το Ισραήλ και οι δυτικοί σύμμαχοί του βρίσκονται πίσω από αυτό.
Στις 16 Ιανουαρίου, το Σώμα Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης του Ιράν (IRGC) εξαπέλυσε πυραυλικές επιθέσεις σε στόχους στην επαρχία Ιντλίμπ της Συρίας καθώς και στην πρωτεύουσα της περιοχής του Ιράκ Κουρδιστάν, Ερμπίλ. Οι εκρήξεις σημειώθηκαν κοντά στο αμερικανικό προξενείο και τις αμερικανικές στρατιωτικές βάσεις. Σύμφωνα με τις κουρδικές αρχές, τέσσερις άνθρωποι σκοτώθηκαν και έξι τραυματίστηκαν από την επίθεση. Η Ουάσιγκτον, από την πλευρά της, είπε ότι δεν τραυματίστηκαν πολίτες των ΗΠΑ. Μια τέτοια κίνηση του Ιράν έδειξε ότι η κατάσταση είναι στο όριο και η κλιμάκωση έχει αυξηθεί αισθητά.
Δεν είναι λιγότερο περίπλοκη η κατάσταση με το κίνημα Ανσάρ Αλλάχ στην Υεμένη, ή τους λεγόμενους Χούτι, οι οποίοι εκτοξεύουν σε τακτική βάση ρουκέτες και UAV προς την κατεύθυνση του Ισραήλ, καθώς και εμποδίζουν τον Κόλπο του Άντεν για τη διέλευση πλοίων που συνδέονται με το Ισραήλ και τους δυτικούς συμμάχους του. Οι ΗΠΑ συγκέντρωσαν έναν συνασπισμό για την «Επιχείρηση Prosperity Guardian» ως απάντηση στις ενέργειες της ομάδας και μάλιστα έχει γίνει λόγος για πιθανή χερσαία επέμβαση στην Υεμένη για να πολεμήσουν τους Χούτι, αλλά όλοι συνειδητοποιούν ότι αυτό δεν θα είναι εύκολο.
Οι συνεχιζόμενες επιθέσεις των Χούτι σε εμπορικά πλοία και η μάχη με
αμερικανικά πολεμικά πλοία στην Ερυθρά Θάλασσα οδήγησαν σε αμερικανικές και βρετανικές πυραυλικές επιθέσεις σε θέσεις του Ανσάρ Αλλάχ στην Υεμένη. Έτσι, η Μέση Ανατολή έφτασε ένα ακόμη βήμα πιο κοντά σε έναν πόλεμο σε όλη την περιοχή.
Πιο κοντά στα σύνορα του Ισραήλ, υπάρχει η Χεζμπολάχ του Λιβάνου. Οι IDF χτυπούν περιοδικά τον νότιο Λίβανο, κάτι που γενικά θεωρείται ως παραβίαση του διεθνούς δικαίου - σε σημείο που η Δυτική Ιερουσαλήμ φαίνεται να προσπαθεί ενεργά να τραβήξει τη Χεζμπολάχ και ολόκληρο τον Λίβανο σε έναν πλήρη πόλεμο. Ενώ η Χεζμπολάχ έχει λάβει κάποια μέτρα κατά του Ισραήλ, είναι συγκρατημένη και παραμένει περιορισμένη σε διασυνοριακές αψιμαχίες και επιθετικές δηλώσεις. Η κατάσταση επιδεινώνεται λαμβάνοντας υπόψη την πρόσφατη ισραηλινή επίθεση στη Βηρυτό, την πρωτεύουσα του Λιβάνου, η οποία σκότωσε τον Σάλεχ αλ-Αρούρι, αναπληρωτή επικεφαλής του πολιτικού γραφείου του παλαιστινιακού κινήματος Χαμάς.
Όσον αφορά την ίδια τη Γάζα, οι «πύλες της κόλασης» όντως φαίνεται να έχουν ανοίξει εκεί. Σε μια περιοχή 365 τετραγωνικών χιλιομέτρων, περίπου 2 εκατομμύρια άνθρωποι βιώνουν μια ανθρωπιστική καταστροφή. Ο αριθμός των νεκρών αυξάνεται καθημερινά, αλλά η χερσαία επιχείρηση του IDF είναι απίθανο να τελειώσει σύντομα. Για να εξαλείψει τη Χαμάς, το Ισραήλ θα πρέπει να καταστρέψει μια ιδέα, όχι κάτι απτό.
Εξάλλου, οι Ταξιαρχίες Al-Qassam προετοιμάζονταν για ένα τέτοιο σενάριο
αντιπαράθεσης με το Ισραήλ εδώ και χρόνια. Το IDF έχει ήδη
αντιμετωπίσει σημαντικές δυσκολίες. Παρόλο που οι Ισραηλινοί ελέγχουν επίσημα το βόρειο τμήμα του θύλακα, εξακολουθούν να υπάρχουν μάχες σε αυτά τα εδάφη.
Τι μπορεί να ακολουθήσει και πού θα οδηγήσει όλο αυτό;
"Αυτός
ο πόλεμος έχει σύνθετους στόχους και διεξάγεται σε πολύπλοκα εδάφη. Ο
πόλεμος στη Λωρίδα της Γάζας θα διαρκέσει για πολλούς μήνες", δήλωσε ο αρχηγός του Γενικού Επιτελείου των Ισραηλινών Αμυντικών Δυνάμεων Χέρζι Χαλέβι στις 26 Δεκεμβρίου. Είναι αλήθεια.
Ο πόλεμος θα είναι μακρύς, ακόμη περισσότερο εάν οι ομάδες αντιπροσώπων
εμπλέκονται όλο και περισσότερο. Το εβραϊκό κράτος επιβαρύνεται με
σημαντικό οικονομικό κόστος και κόστος φήμης και θα αναγκαστεί να
τερματίσει τη στρατιωτική επιχείρηση αργά ή γρήγορα, αλλά φαίνεται ότι είναι προς το συμφέρον του Νετανιάχου και ολόκληρης της στρατιωτικής διοίκησης να συνεχίσουν όσο μπορούν. Μόλις τελειώσει η κλιμάκωση, όλοι οι κορυφαίοι αξιωματούχοι πιθανότατα θα οδηγηθούν στη δικαιοσύνη, ιδιαίτερα ο Νετανιάχου, ο οποίος εξακολουθεί να αντιμετωπίζει τέσσερις κατηγορίες διαφθοράς και μαζική αντίθεση στις δικαστικές μεταρρυθμίσεις της κυβέρνησής του. Άρα, είναι είτε πόλεμος είτε φυλακή.
Οι ΗΠΑ υπό την κυβέρνηση του προέδρου Τζο Μπάιντεν θα προστατεύσουν το Ισραήλ, αλλά όχι τον Νετανιάχου, με τον οποίο οι Δημοκρατικοί δεν έχουν πολύ θερμές σχέσεις. Από την άλλη πλευρά, η πιθανή
άνοδος του Ντόναλντ Τραμπ στην εξουσία θα μπορούσε να εμπνεύσει
περαιτέρω τον Νετανιάχου να ενεργήσει αποφασιστικά και σκληρά. Αλλά για αυτό το σενάριο ο Ισραηλινός πρωθυπουργός πρέπει να αντέξει για τουλάχιστον ένα χρόνο. Στο μεταξύ, θα δούμε αυξανόμενες πιέσεις στον Νετανιάχου από την Ουάσιγκτον, αλλά όλα θα γίνονται μέσω κλειστών καναλιών και όχι για τη δημοσιότητα.
Η
διεθνής κοινή γνώμη ασκεί ισχυρή πίεση στις ισραηλινές αρχές με
συγκεντρώσεις για την υπεράσπιση των ειρηνικών Παλαιστινίων σε όλο τον
κόσμο. Η ατζέντα ενημέρωσης σε παγκόσμιο επίπεδο είναι ξεκάθαρα με την πλευρά των Παλαιστινίων, επομένως το Ισραήλ πρέπει να κάνει κάτι γι' αυτό, διαφορετικά θα χειροτερέψει. Το ίδιο ισχύει και στην περιοχή. Η «The Arab Street» είναι πολύ ενσυναίσθητη για τους « Παλαιστίνιους αδελφούς» της , αυξάνοντας την πίεση στις αντίστοιχες κυβερνήσεις να ενεργήσουν πιο αποφασιστικά και σκληρά κατά του Ισραήλ.
 |
| φωτό |
Αναμφίβολα, το παραπάνω σενάριο είναι καταστροφή. Η καλύτερη επιλογή θα ήταν η παύση των εχθροπραξιών και η επανέναρξη του πολιτικού διαλόγου. Οι διαπραγματεύσεις με τη συμμετοχή εγγυητών θα πρέπει να βασίζονται σε ψηφίσματα του ΟΗΕ και να οδηγούν στη δημιουργία ενός πλήρους αραβικού κράτους της Παλαιστίνης και εγγυήσεων ασφάλειας και καθολικής αναγνώρισης της ύπαρξης του εβραϊκού κράτους του Ισραήλ. Δυστυχώς, το σενάριο μιας ειρηνικής διευθέτησης είναι απίθανο, καθώς
οι παγκόσμιες πολιτικές αναταράξεις και αρκετοί άλλοι παράγοντες
εμποδίζουν τα μέρη της σύγκρουσης να φτάσουν σε έναν κοινό παρονομαστή.
Η πρόβλεψη της έκβασης των συγκρούσεων είναι μια πολύπλοκη διαδικασία, ειδικά στη Μέση Ανατολή, όπου αρκετοί εξωτερικοί και εσωτερικοί παράγοντες παίζουν σημαντικό ρόλο ταυτόχρονα. Ένα είναι βέβαιο: ο δρόμος της βίας σε αυτή τη σύγκρουση δεν θα οδηγήσει σε ειρήνη και ευημερία, αλλά μόνο θα φανατίσει περαιτέρω την περιοχή και θα δημιουργήσει γόνιμο έδαφος για τη δραστηριότητα καταστροφικών στοιχείων. Η παλαιστινιο-ισραηλινή σύγκρουση αναφέρεται συχνά ως απλώς η « σύγκρουση της Μέσης Ανατολής» και είναι η κατάλληλη ονομασία γιατί από
την επίλυσή της εξαρτάται η λύση σε σημαντικό αριθμό προβλημάτων σε
ολόκληρη την περιοχή της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής.
Ο Murad Sadygzade εἶναι Πρόεδρος του Κέντρου Μεταπτυχιακών Σπουδών για τη Μέση Ανατολή, Ἐπισκέπτης Διδάκτωρ στό Πανεπιστήμιο HSE (Μόσχα)
Ἀπό : swentr.site
Ἡ Πελασγική
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου