Γιατί Αίγυπτος και Τουρκία τερματίζουν μια δεκαετία έντασης

Στις 14 Φεβρουαρίου, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και ο Αιγύπτιος ομόλογός του Αμπντέλ Φατάχ αλ-Σίσι συναντήθηκαν στο παλάτι Al-Ittihadiya στο Κάιρο. Αυτή ήταν η πρώτη επίσκεψη Ερντογάν στην Αίγυπτο από το 2012. Η επίσκεψη ήταν ένα σημαντικό ορόσημο για την προσέγγιση μεταξύ Τουρκίας και Αιγύπτου, η οποία κέρδισε δυναμική μετά τη συνάντηση των δύο ηγετών στο Κατάρ στο πλαίσιο του Παγκοσμίου Κυπέλλου του 2022.

Στην αιγυπτιακή πρωτεύουσα, ο Ερντογάν και ο Σίσι εξέτασαν μια σειρά από ζητήματα, όπως το διμερές εμπόριο, η ενέργεια και ο φάκελος της Λιβύης. Οι δύο ηγέτες επεδίωξαν "ένα νέο στάδιο στις σχέσεις" και το διμερές εμπόριο να αυξηθεί στα 15 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως "μέσα σε λίγα χρόνια".

Αλλά ο πόλεμος του Ισραήλ στη Γάζα και η επιδείνωση των ανθρωπιστικών κρίσεων στον πολιορκημένο θύλακα ήταν στην κορυφή της ατζέντας.

"Θα συνεχίσουμε να συνεργαζόμαστε και να είμαστε αλληλέγγυοι με τους Αιγύπτιους αδελφούς μας για να βάλουμε τέλος στην αιματοχυσία στη Γάζα", είπε ο Ερντογάν σε κοινή συνέντευξη Τύπου με τον αρχηγό του κράτους της Αιγύπτου. Ο Τούρκος πρόεδρος πρόσθεσε επίσης ότι η Άγκυρα παραμένει αποφασισμένη να συμμετάσχει σε περαιτέρω διάλογο με το Κάιρο για την προώθηση της ειρήνης και της ασφάλειας σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή.

Προσπερνώντας τα τελευταία χρόνια έντασης μεταξύ Τουρκίας - Αιγύπτου

Μόλις πριν από λίγα χρόνια το επίπεδο έντασης μεταξύ των δύο χωρών ήταν εξαιρετικά υψηλό. Η Άγκυρα και το Κάιρο ήταν σε αντίθετες πλευρές σε πολλές περιφερειακές συγκρούσεις και διαμάχες, από τη Λιβύη έως τη Συρία και την κρίση του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου (ΣΣΚ) 2017-21.

Η εξωτερική πολιτική της Τουρκίας υπέρ της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, η οποία συνεπαγόταν τη σθεναρή αντίθεση στο αιγυπτιακό πραξικόπημα του 2013 που ανέτρεψε τον Μοχάμεντ Μόρσι και το κόμμα του από την εξουσία, ώθησε το καθεστώς Σίσι στο Κάιρο να συνταχθεί με άλλα αραβικά κράτη θεωρώντας την Τουρκία σοβαρή απειλή.

Συγκεκριμένα, το τουρκικό καθεστώς των μέσων ενημέρωσης έδωσε πλατφόρμες σε πολλούς εξόριστους Αιγύπτιους ισλαμιστές που μιλούσαν εναντίον της κυβέρνησης του Σίσι και αμφισβητούσαν τη νομιμότητά της σε καθημερινή βάση. Εν τω μεταξύ, στα μέσα ενημέρωσης της Αιγύπτου, η Τουρκία και το Κατάρ κατηγορούνταν συνεχώς για τρομοκρατία και εξτρεμισμό στον αραβο-ισλαμικό κόσμο.

Ωστόσο, η Άγκυρα και το Κάιρο τελικά θεώρησαν ότι η συμφιλίωση εξυπηρετεί τα συμφέροντα και των δύο χωρών. Η τουρκική κυβέρνηση αξιολόγησε το κόστος που χρειάστηκε να πληρώσει η Άγκυρα για την ανάμιξή της σε διάφορες περιφερειακές συγκρούσεις στο πλευρό των ομάδων που συνδέονται με τη Μουσουλμανική Αδελφότητα και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η επιδίωξη μιας πιο συναλλακτικής και λιγότερο ιδεολογικής εξωτερικής πολιτικής στη Μέση Ανατολή θα ήταν πιο ρεαλιστική.

Από την περίοδο 2020-22, η Τουρκία έχει επικεντρωθεί πολύ περισσότερο στην αναζήτηση ευκαιριών στους τομείς του εμπορίου, των επενδύσεων και των αμυντικών συμφωνιών αντί να υπερασπιστεί ορισμένες αιτίες που η Άγκυρα πίστευε ότι έπρεπε να υπερασπιστεί κατά την περίοδο της Αραβικής Άνοιξης. Σε αυτό το ευρύτερο πλαίσιο, η σχέση της Τουρκίας έχει επίσης βελτιωθεί σημαντικά με τη Σαουδική Αραβία και, ακόμη περισσότερο, με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ) τα τελευταία χρόνια.

Αν και το Κάιρο δεν έχει τις βαθιές τσέπες που έχουν το Ριάντ και το Άμπου Ντάμπι, η γεωγραφία της Αιγύπτου είναι ένας σημαντικός παράγοντας που κάνει τη χώρα πολύτιμη για την Άγκυρα. Η Τουρκία βλέπει την Αίγυπτο ως πύλη προς την υπόλοιπη Αφρική. Έτσι, καθώς η Άγκυρα επιδιώκει να γίνει περισσότερο παίκτης στο Σαχέλ και σε άλλα μέρη της Αφρικής, η Τουρκία πιστεύει ότι οι καλύτερες σχέσεις με το Κάιρο είναι σημαντικές για να αποκτήσει μεγαλύτερη πρόσβαση και να αυξήσει την επιρροή της σε ολόκληρη την ήπειρο.

Η Αίγυπτος, από την πλευρά της, έχει συμφέροντα για την προώθηση της προσέγγισής της με την Τουρκία. Έχοντας επίγνωση της επιδείνωσης της αιγυπτιακής οικονομίας, η κυβέρνηση του Σίσι επιδιώκει να επωφεληθεί από το βαθύτερο εμπόριο, τις επενδύσεις και τις εμπορικές σχέσεις με την Τουρκία - μια οικονομική δύναμη στην ανατολική Μεσόγειο. Ταυτόχρονα, με φόντο κάποια ένταση μεταξύ Αιγύπτου και ΗΑΕ σχετικά με τη σουδανική κρίση του 2023/24 και τη διαμάχη του Μεγάλου Αιθιοπικού Φράγματος Αναγέννησης (GERD), το Κάιρο βλέπει τον γρήγορο ρυθμό της προσέγγισης Άμπου Ντάμπι-Άγκυρας και δεν επιθυμεί να μείνει πίσω.

Φυσικά δεν λείπουν από την εξίσωση οι πωλήσεις drone. Δέκα ημέρες πριν από την επίσκεψη του Ερντογάν στο Κάιρο, οι τουρκικές αρχές συμφώνησαν να παράσχουν στην Αίγυπτο drone της εταιρείας Baykar, εταιρείας συμφερόντων του γαμπρού του Ερντογάν, Σελτσούκ Μπαϊρακτάρ και του αδερφού του Χαλούκ. "Η εξομάλυνση των σχέσεών μας είναι σημαντική για να έχει η Αίγυπτος ορισμένες τεχνολογίες. Έχουμε μια συμφωνία για την παροχή (στην Αίγυπτο) μη επανδρωμένων αεροσκαφών και άλλων τεχνολογιών", δήλωσε ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας Χακάν Φιντάν στις 4 Φεβρουαρίου.

Πόλεμος στη Γάζα

Από χρονική άποψη, ο κύριος λόγος για τον οποίο η επίσκεψη Ερντογάν στο Κάιρο ήταν σημαντική, ήταν ο πόλεμος του Ισραήλ στη Γάζα. Πολλοί Τούρκοι επιδεικνύουν μια φαινομενική ευαισθησία στα δεινά των Παλαιστινίων στη Γάζα και, φυσικά, η εσωτερική κοινή γνώμη για το Παλαιστινιακό ζήτημα θα επηρεάσει την εξωτερική πολιτική της Τουρκίας σχετικά με τη συμπεριφορά του Ισραήλ στη Γάζα.

Στο πλαίσιο της τρέχουσας σύγκρουσης, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής στην Άγκυρα κατανοούν τη σημασία του συντονισμού με το Κάιρο. Η Αίγυπτος έχει μοναδικές μορφές επιρροής έναντι της Γάζας. Αυτά έχουν τις ρίζες τους στην ιστορία, το γεγονός ότι η Αίγυπτος είναι η μόνη αραβική χώρα που μοιράζεται χερσαία σύνορα με τη Γάζα, οι σχέσεις της κυβέρνησης Σίσι τόσο με το Ισραήλ όσο και με τη Χαμάς, καθώς και την παραδοσιακή ηγετική θέση της Αιγύπτου στον ευρύτερο αραβικό κόσμο.

"Και οι δύο χώρες έχουν παρόμοια θέση για τη Γάζα. Αλλά η Αίγυπτος έχει αποδειχθεί πιο σημαντική και η Τουρκία αισθάνεται ότι έχει απομακρυνθεί από τη διαδικασία. Πλησιάζοντας την Αίγυπτο, ο Ερντογάν μπορεί να ελπίζει να πάρει μια θέση στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Αυτό δεν είναι μόνο πολιτικό", είχε δηλώσει ο δρ. Σαλίμ Τσεβίκ, συνεργάτης στο Κέντρο Εφαρμοσμένων Μελετών για την Τουρκία, που στεγάζεται στο Γερμανικό Ινστιτούτο Διεθνών Υποθέσεων και Υποθέσεων Ασφάλειας. "Η Τουρκία θέλει επίσης έναν ρόλο στην ανοικοδόμηση της Γάζας. Από την αιγυπτιακή σκοπιά, η φιλοξενία του Ερντογάν, μιας από τις πιο δυνατές φιλοπαλαιστινιακές φωνές στη διεθνή σκηνή, είναι ένδειξη φιλοπαλαιστινιακής αλληλεγγύης", πρόσθεσε ο δρ. Τσεβίκ.

"Η Τουρκία βλέπει μια σημαντική ευκαιρία να ασχοληθεί με το παιχνίδι που παίζεται αυτή τη στιγμή στην περιοχή - το διπλωματικό και οικονομικό παιχνίδι που περιλαμβάνει το μέλλον της Γάζας, την επικερδή ανασυγκρότησή της και μια πιθανή μελλοντική διευθέτηση της σύγκρουσης Παλαιστίνης-Ισραήλ", είχε σχολιάσει ο Τσαρλς Ντουν, πρώην διπλωμάτης των ΗΠΑ που υπηρέτησε στο Κάιρο και την Ιερουσαλήμ και τώρα είναι υπότροφος στο Ινστιτούτο Μέσης Ανατολής. "Για να το κάνει αυτό, ο Ερντογάν ξέρει ότι πρέπει να τα πάει καλά με την Αίγυπτο, με την οποία είχε δύσκολες σχέσεις από το πραξικόπημα του 2013 κατά του Μοχάμεντ Μόρσι και της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, με την οποία ήταν πολιτικά ευθυγραμμισμένος. Έτσι, η επίσκεψη Ερντογάν στην Αίγυπτο ήταν κάτι σαν σημαντική ανακάλυψη, και εάν ακολουθηθεί από διαρκή διπλωματία, θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια ενδιαφέρουσα αναδιάταξη της επιρροής".

Η ευρύτερη γεωπολιτική εικόνα

Οι βελτιώσεις στις σχέσεις Άγκυρας-Καΐρου πρέπει να γίνουν κατανοητές, τουλάχιστον εν μέρει, στο ευρύτερο γεωπολιτικό πλαίσιο. Η επιρροή της Ουάσιγκτον στη Μέση Ανατολή συνεχίζει να μειώνεται σταθερά, ενώ ο κόσμος γίνεται πιο πολυπολικός. Ως αποτέλεσμα, χώρες όπως η Τουρκία και η Αίγυπτος δεν έχουν άλλη επιλογή από το να επανεκτιμήσουν τις δικές τους εξωτερικές πολιτικές στη γειτονιά τους.

Ο Ερντογάν προσπαθεί να εκμεταλλευτεί την αντιληπτή αταξία και πιθανώς φθίνουσα επιρροή στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ προς την περιοχή, καθώς η κυβέρνηση Μπάιντεν αντιμετωπίζει επανειλημμένες απορρίψεις από τον Νετανιάχου των ιδεών και των αντιλήψεων του προέδρου για κατάπαυση του πυρός για έναν πολιτικό ορίζοντα. Αυτό παρέχει ανοίγματα για άλλες δυνάμεις, ιδιαίτερα περιφερειακές δυνάμεις, να παρέμβουν, και η Τουρκία θέλει να είναι μέρος αυτού.

Είναι εμφανές ότι η Άγκυρα αισθάνεται επί του παρόντος μια περιφερειακή πολιτική αναδιάταξη που δίνει στην Τουρκία την ευκαιρία να καλύψει κάπως ένα κενό που αφήνουν οι ΗΠΑ. Η επίσκεψη του Ερντογάν στην Αίγυπτο ήταν κάτι σαν σημαντική ανακάλυψη, και εάν ακολουθηθεί από διαρκή διπλωματία, θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια ενδιαφέρουσα αναδιάταξη της επιρροής. Εάν ο Ερντογάν μπορέσει να αφήσει τα παλιά στο παρελθόν, όσο αφορά τη Μουσουλμανική Αδελφότητα, και να επεξεργαστεί τη σχέση ισχύος του με την Αίγυπτο με αμοιβαία επωφελή τρόπο, αυτό θα μπορούσε να δημιουργήσει μια νέα πολιτική πραγματικότητα στην περιοχή που τόσο οι ΗΠΑ όσο και το Ισραήλ θα πρέπει να δεχτούν.

Καθώς η δυναμική στην περιοχή και οι σχέσεις Τουρκίας-Αιγύπτου συνεχίζουν να εξελίσσονται, η διαδικασία συμφιλίωσης μεταξύ αυτών των δύο χωρών πιθανότατα θα συνεχίσει να εξελίσσεται. Υπάρχει ειλικρινής επιθυμία τόσο στην Άγκυρα όσο και στο Κάιρο να δουν την ενίσχυση των διμερών δεσμών. Ωστόσο, τα προβλήματα που δημιουργήθηκαν μετά την Αραβική Άνοιξη δημιούργησαν σημαντική δυσπιστία που δεν θα εξαφανιστεί εν μία νυκτί. Η κατάσταση στη Λιβύη μπορεί να αποδειχθεί ένα από τα ευαίσθητα ζητήματα στις σχέσεις Τουρκίας και Αιγύπτου. Αυτό το αρχείο μπορεί να θέσει σημαντικές προκλήσεις.

Κατά την τελευταία δεκαετία των τεταμένων σχέσεων, έχει εμφανιστεί μια βαθιά κρίση εμπιστοσύνης, που αποτελεί ένα τρομερό εμπόδιο στη συμφιλίωση. Και τα δύο μέρη προσπαθούν ενεργά να ξεπεράσουν αυτό το εμπόδιο. Η προθυμία της Τουρκίας να εφοδιάσει την Αίγυπτο με εξοπλισμό και τεχνολογία αμυντικής βιομηχανίας αντικατοπτρίζει τις προσπάθειες να γεφυρωθεί αυτό το έλλειμμα εμπιστοσύνης.

Πηγή: capital.gr

Πηγή: https://i-epikaira.blogspot.com/2024/04/blog-post_432.html