Της Dalia Dassa Kaye
Τόπος ισραηλινής αεροπορικής επιδρομής σε κτίριο ιρανικής πρεσβείας στη Δαμασκό, Απρίλιος 2024 – Reuters...Στις 1 Απριλίου 2024, το Ισραήλ εξαπέλυσε την τελευταία του επίθεση στο Ιράν στον συνεχιζόμενο σκιώδη πόλεμο των δύο χωρών, με αεροπορική επιδρομή που ισοπέδωσε τμήμα του συγκροτήματος της πρεσβείας του Ιράν στη Δαμασκό και σύμφωνα με πληροφορίες σκότωσε τουλάχιστον 12 ανθρώπους.
Μεταξύ των νεκρών ήταν ο Mohammad Reza Zahedi, ο οποίος ηγήθηκε των στρατιωτικών επιχειρήσεων του Ιράν στη Συρία και τον Λίβανο, όπου εργάστηκε για δεκαετίες και έγινε στενός συνομιλητής της Χεζμπολάχ και του αρχηγού της, Χασάν Νασράλα. Το χτύπημα σκότωσε επίσης τον Mohammad Hadi Haji Rahimi, αναπληρωτή του Zahedi, και τουλάχιστον άλλους πέντε αξιωματικούς του Σώματος των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης του Ιράν (IRGC).Το Ισραήλ πέρασε μια νέα γραμμή με το χτύπημα στο διπλωματικό συγκρότημα του Ιράν, το οποίο το Ιράν και πολλές άλλες κυβερνήσεις θεωρούν ότι ισοδυναμεί με πλήγμα στο ίδιο το ιρανικό έδαφος. Η απόφαση να στοχοποιηθούν αξιωματούχοι υψηλού επιπέδου σε αυτήν την τοποθεσία μπορεί να αντανακλά την πεποίθηση της ισραηλινής κυβέρνησης ότι τώρα είναι η στιγμή της να ενεργήσει εναντίον ιρανικών στρατιωτικών στόχων, όπου κι αν βρίσκονται, με σχετική ατιμωρησία. Από την οπτική γωνία του Ισραήλ, το Ιράν είναι αρκετά απομονωμένο που θα είναι απίθανο να απαντήσει με τρόπους που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε ένα ανεξέλεγκτο ξέσπασμα περιφερειακού πολέμου. Δηλαδή, το Ισραήλ μπορεί να θεωρήσει τον πόλεμο της Γάζας ως επεκτατικό αντί να περιορίζει το περιθώριο ελιγμών του εναντίον του Ιράν και των συμμάχων του. Εάν ισχύει αυτό, είναι πιθανό οι Ισραηλινοί να υποτιμούν το απρόβλεπτο του τρέχοντος περιφερειακού κλίματος. Η επίθεση μπορεί να αποδειχθεί λάθος υπολογισμός που οδηγεί σε επικίνδυνα αποτελέσματα, όχι μόνο για το Ισραήλ αλλά και για ολόκληρη την περιοχή.
ΕΞΩ ΑΠΟ ΤΙΣ ΣΚΙΕΣ
Η εκστρατεία του Ισραήλ εναντίον στόχων που συνδέονται με το Ιράν στη Συρία δεν ξεκίνησε μετά την επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου, ακόμα κι αν τα πλήγματα του Ισραήλ φαίνεται να έχουν ενταθεί από την έναρξη του πολέμου στη Γάζα. Το Ισραήλ έχει εμπλακεί σε αυτό που οι Ισραηλινοί ειδικοί σε θέματα ασφάλειας ονόμασαν «εκστρατεία μεταξύ των πολέμων» στη Συρία εδώ και πάνω από μια δεκαετία, μέρος μιας συνεχούς προσπάθειας για την υποβάθμιση των ομάδων πολιτοφυλακής που συνδέονται με το Ιράν. Η κλίμακα και η φύση των ισραηλινών επιθέσεων έχουν μετατοπιστεί με την πάροδο των ετών από την εστίαση σε χτυπήματα σε ιρανικές μεταφορές όπλων και σε τοποθεσίες πυρομαχικών σε μια πιο στοχευμένη εκστρατεία για τη δολοφονία βασικών επιχειρησιακών και μυστικών ηγετών στο δίκτυο του Ιράν, συμπεριλαμβανομένου ολοένα και υψηλότερου ιρανικού στρατιωτικού προσωπικού.
Πράγματι, το τελευταίο χτύπημα ακολουθεί ένα μοτίβο ισραηλινών επιθέσεων σε ιρανικούς στόχους υψηλής αξίας στη Συρία και πέρα από αυτήν τους τελευταίους μήνες. Το Ιράν κατηγόρησε το Ισραήλ ότι σκότωσε έναν ανώτατο διοικητή του IRGC σε αεροπορική επιδρομή στη Δαμασκό τον Δεκέμβριο, και τον Ιανουάριο μια ισραηλινή αεροπορική επιδρομή εκεί σκότωσε έναν επικεφαλής των ιρανικών υπηρεσιών πληροφοριών και πολλά άλλα μέλη του IRGC. Τον Φεβρουάριο, οι ισραηλινές αεροπορικές επιθέσεις στη Δαμασκό στόχευσαν ξανά ανώτερα μέλη του IRGC καθώς και τη Χεζμπολάχ, η οποία επίσης αντιμετώπισε άνοδο των ισραηλινών επιδρομών.
Από την έναρξη του πολέμου στη Γάζα , το Ισραήλ έχει σκοτώσει ανώτερους διοικητές της Χεζμπολάχ στο Λίβανο και τουλάχιστον 150 μαχητές της Χεζμπολάχ ως απάντηση σε πολλαπλές επιθέσεις με μη επανδρωμένα αεροσκάφη και αντιαρματικούς πυραύλους της Χεζμπολάχ στο βόρειο Ισραήλ. Ο Ισραηλινός υπουργός Άμυνας Yoav Gallant αναγνώρισε τον Φεβρουάριο ότι το Ισραήλ είχε «εντείνει» τις επιθέσεις στη Χεζμπολάχ με βαρύτερες βόμβες και στόχους βαθύτερα στο λιβανικό έδαφος. Στις αρχές Ιανουαρίου, οι ισραηλινές δυνάμεις σκότωσαν επίσης τον αναπληρωτή αρχηγό της Χαμάς, Σάλεχ αλ-Αρούρι, σε επίθεση με drone στη Βηρυτό, σηματοδοτώντας μια σαφή κλιμάκωση. Τα προηγούμενα ισραηλινά πλήγματα περιορίστηκαν σε μεγάλο βαθμό στη συνοριακή περιοχή μεταξύ Ισραήλ και Λιβάνου. Στις 29 Μαρτίου, ισραηλινές αεροπορικές επιδρομές σκότωσαν δεκάδες Σύριους στρατιώτες και μαχητές της Χεζμπολάχ κοντά στο Χαλέπι.
Αν και το Ισραήλ χτυπά ιρανικούς στόχους στη Συρία εδώ και χρόνια, οι επιθέσεις του από τις 7 Οκτωβρίου λαμβάνουν χώρα σε μια περίοδο που ολόκληρη η περιοχή βρίσκεται σε έξαρση. Η υποστηριζόμενη από το Ιράν, με έδρα την Υεμένη, μαχητική ομάδα Χούθι παραμένει απτόητη στις επιθέσεις της στη διεθνή ναυτιλία μέσω της Ερυθράς Θάλασσας. Οι πολιτοφυλακές που υποστηρίζονται από το Ιράν στη Συρία και το Ιράκ έχουν βάλει στόχο τις αμερικανικές δυνάμεις. Εν τω μεταξύ, οι συνεχιζόμενες συγκρούσεις μεταξύ των Ισραηλινών Αμυντικών Δυνάμεων (IDF) και της Χεζμπολάχ έχουν εκτοπίσει δεκάδες χιλιάδες αμάχους και στις δύο πλευρές των συνόρων Ισραήλ-Λιβάνου. Βεβαίως, δεν είναι ακόμη ένας ολοκληρωτικός περιφερειακός πόλεμος, αλλά η στρατιωτική κλιμάκωση συνεχίζεται σε όλα τα μέτωπα, και τυχόν νανουρισμοί στη βία είναι πιθανό να είναι προσωρινοί όσο συνεχίζεται η αιματοχυσία και η ανθρωπιστική καταστροφή στη Γάζα. Σε αυτό το επικίνδυνο περιβάλλον, υπάρχει αυξανόμενος κίνδυνος τα ισραηλινά χτυπήματα σε ιρανικούς στόχους να οδηγήσουν σε κλιμάκωση.
ΧΑΡΤΙΝΗ ΤΙΓΡΗΣ;
Μετά τις άνευ προηγουμένου επιθέσεις της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023, το Ισραήλ θα μπορούσε να μειώσει την ευρύτερη περιφερειακή εκστρατεία του κατά του Ιράν καθώς επικεντρωνόταν στις επικείμενες απειλές που προέρχονταν από τη Γάζα, ιδιαίτερα δεδομένου ότι η Χεζμπολάχ δεν φαινόταν πρόθυμη να συμμετάσχει στον αγώνα της Χαμάς. Το Ισραήλ θα μπορούσε να έχει προσαρμόσει την περιφερειακή του εκστρατεία υπό το πρίσμα της αυξημένης περιφερειακής αστάθειας, ειδικά εν όψει της έντονης επιθυμίας των ΗΠΑ να περιορίσουν τον πόλεμο και να αποφύγουν μια άμεση αντιπαράθεση με το Ιράν, μια προτίμηση που συμμερίζονται οι Άραβες γείτονες του Ισραήλ.
Όμως, ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου και το πολεμικό υπουργικό συμβούλιό του έκτακτης ανάγκης φαίνεται να επιλέγουν διαφορετική οδό. Έξι μήνες μετά τον πόλεμο, το Ισραήλ διπλασιάζει την περιφερειακή του εκστρατεία. Αυτή είναι η λογική επέκταση αυτού που ο Naftali Bennett, τότε υπουργός Παιδείας του Ισραήλ, ονόμασε «το δόγμα του χταποδιού» το 2018. Το Ισραήλ πιστεύει ότι πρέπει να αντιμετωπίσει άμεσα το Ιράν και όχι απλώς να κυνηγά τις δυνάμεις των πληρεξουσίων του που χρησιμεύουν ως πλοκάμια του εχθρού του σε όλη την περιοχή. Ακολουθώντας αυτή τη στρατηγική, το Ισραήλ πρέπει να θεωρήσει το Ιράν υπεύθυνο για τις ενέργειες των περιφερειακών πολιτοφυλακών του, ακόμη και αν το Ιράν ελέγχει σε διαφορετικούς βαθμούς τις διάφορες ομάδες του αποκεντρωμένου δικτύου του. Για αυτήν την προσέγγιση, υπάρχει ισχυρή υποστήριξη από το ισραηλινό κοινό και από όλο το ισραηλινό πολιτικό φάσμα.
Ορισμένοι παρατηρητές πιστεύουν ότι το Ισραήλ προσπαθεί να προκαλέσει το Ιράν σε πόλεμο. Μπορεί όμως να συμβαίνει το αντίθετο. Το Ισραήλ μπορεί να στοιχηματίζει ότι το Ιράν είναι πιο συγκρατημένο και εγκλωβισμένο τώρα επειδή είναι επιφυλακτικό για αντίποινα που θα μπορούσαν να πυροδοτήσουν μια άμεση ισραηλινή επίθεση. Το Ισραήλ βλέπει το Ιράν να βρίσκεται σε ευάλωτη πολιτική και οικονομική θέση, παρόλο που πολλοί αναλυτές πιστεύουν ότι το Ιράν έχει ενισχυθεί από τον πόλεμο της Γάζας και την αυξημένη στρατιωτική του ευθυγράμμιση με τη Ρωσία. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής και οι αναλυτές έχουν συζητήσει την ικανότητα του Ιράν να απαντά σε επιθέσεις από τότε που οι Ηνωμένες Πολιτείες σκότωσαν τον στρατηγό Qasem Soleimani, διοικητή της ιρανικής δύναμης Quds, το 2020.
Μια κοινή αφήγηση στο Ισραήλ είναι ότι η δολοφονία του Soleimani αποκάλυψε ότι το Ιράν είναι μια χάρτινη τίγρη: αφού υποσχέθηκε να εκδικηθεί τον Σουλεϊμανί, οι Ιρανοί τελικά έκαναν πολύ λίγα. Η ανταγωνιστική ερμηνεία είναι ότι η δολοφονία του Σουλεϊμανί στην πραγματικότητα ενθάρρυνε αυξημένη μαχητικότητα και απειλές τόσο κατά του Ισραήλ όσο και των Ηνωμένων Πολιτειών. Οι διευρυμένες ικανότητες των ομάδων που υποστηρίζονται από το Ιράν τα τελευταία χρόνια υποδηλώνουν ότι η δολοφονία του Σουλεϊμανί δεν απέτρεψε ή μείωσε ουσιαστικά την ικανότητα των υποστηριζόμενων από το Ιράν παραγόντων να προκαλέσουν σημαντική ζημιά σε ολόκληρη την περιοχή.
Ωστόσο, το Ισραήλ δεν έχει άδικο στην παρατήρησή του ότι μετά την επίθεση των ισραηλινών επιθέσεων στη Συρία και τον Λίβανο τους τελευταίους έξι μήνες, το Ιράν και η Χεζμπολάχ έχουν κάνει ελάχιστα για να αντιδράσουν. Οι Ισραηλινοί μπορεί να θεωρήσουν αυτή τη στιγμή, (που εξακολουθούν να έχουν την πλήρη υποστήριξη της Ουάσιγκτον και ήδη πιστεύουν ότι ο κόσμος είναι εναντίον τους), ως μια ευκαιρία να αποδυναμώσουν περαιτέρω το Ιράν και τους περιφερειακούς του συμμάχους. Το Ισραήλ μπορεί να αισθάνεται σίγουρο ότι μπορεί να ξεπεράσει τα όρια χωρίς να προκαλέσει τη Χεζμπολάχ ή το Ιράν σε άμεσο πόλεμο. Με άλλα λόγια, οι Ισραηλινοί μπορεί να μην κλιμακώνουν τα στρατιωτικά τους χτυπήματα για να προκαλέσουν το Ιράν να μπει απευθείας στον πόλεμο. Μπορεί να κλιμακώνονται επειδή πιστεύουν ότι οι Ιρανοί είναι πιθανό να μείνουν εκτός.
Μια παρόμοια λογική μπορεί να καθοδηγεί τους ισραηλινούς υπολογισμούς σχετικά με την Ουάσιγκτον. Το Ισραήλ μπορεί να πιστεύει ότι είναι σε θέση να συνεχίσει να πιέζει τα όρια της στρατιωτικής κλιμάκωσης επειδή αναμένει ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα μείνουν μακριά από το δρόμο τους ή μπορεί ακόμη και να υποστηρίξουν σιωπηρά τις ισραηλινές ενέργειες εναντίον ομάδων-πληρεξουσίων του Ιράν που απειλούν επίσης τα συμφέροντα των ΗΠΑ. Το ιστορικό της κυβέρνησης Μπάιντεν όσον αφορά την υποστήριξη των ισραηλινών στρατιωτικών ενεργειών από τις 7 Οκτωβρίου φαίνεται να ενισχύει τέτοιες υποθέσεις. Παρά την ανησυχία που έχει εκφράσει η κυβέρνηση Μπάιντεν για την ισραηλινή εκστρατεία στη Γάζα, η στρατιωτική και πολιτική υποστήριξη των ΗΠΑ προς το Ισραήλ παραμένει αμετάβλητη.
ΦΛΕΡΤ ΜΕ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ
Υποθέτοντας ότι αντιμετωπίζει λίγους περιορισμούς καθώς προσπαθεί να αποδυναμώσει το Ιράν και τους πληρεξουσίους του, το Ισραήλ παίρνει ένα σημαντικό ρίσκο. Το Ιράν μπορεί να αισθανθεί την ανάγκη να απαντήσει κάποια στιγμή άμεσα εναντίον του Ισραήλ και φαίνεται να αντιμετωπίζει αυξανόμενη πίεση στο εσωτερικό για να το πράξει. Οι αναφορές για αποτυχημένες ιρανικές συνωμοσίες για επίθεση σε ισραηλινές διπλωματικές εγκαταστάσεις και αμάχους στο εξωτερικό, υποδηλώνουν ότι η αποτυχία του Ιράν να απαντήσει άμεσα στα ισραηλινά συμφέροντα δεν οφείλεται στην έλλειψη προσπάθειας. Οι δυνάμεις της ιρακινής πολιτοφυλακής έχουν ήδη αρχίσει να επιτίθενται στο Ισραήλ, εξαπολύοντας επίθεση με drone σε μια ισραηλινή ναυτική βάση στο Εϊλάτ το βράδυ πριν από το τελευταίο χτύπημα του Ισραήλ στη Δαμασκό. Οι Χούτι στην Υεμένη έχουν εκτοξεύσει πυραύλους και στο νότιο Ισραήλ.
Το Ισραήλ μπορεί να θεωρήσει ότι τέτοιου είδους κίνδυνοι είναι διαχειρίσιμοι. Αλλά το αυξημένο αίσθημα ατιμωρησίας δεν αποτελεί μόνο κίνδυνο για το Ισραήλ. Είναι μια επικίνδυνη στάση που θα μπορούσε να θέσει άμεσα σε κίνδυνο τα αμερικανικά συμφέροντα και ζωές. Μετά από προηγούμενες ισραηλινές επιθέσεις σε ιρανικούς στόχους στη Συρία πριν από τον πόλεμο της Γάζας, το Ιράν επέλεξε να αντεπιτεθεί εναντίον των αμερικανικών στρατευμάτων μέσω των δυνάμεων των πολιτοφυλακών του στο Ιράκ και τη Συρία. Ξεκινώντας το 2021, ομάδες που υποστηρίζονται από το Ιράν εξαπέλυσαν περισσότερες από 80 επιθέσεις κατά των αμερικανικών δυνάμεων, έως ότου επιτεύχθηκε μια άτυπη συμφωνία αποκλιμάκωσης μεταξύ του Ιράν και των Ηνωμένων Πολιτειών στα μέσα του 2023.
Μετά την έναρξη του πολέμου στη Γάζα, οι επιθέσεις εναντίον των αμερικανικών δυνάμεων ξανάρχισαν και μάλιστα με μεγαλύτερη ένταση. Τον Ιανουάριο, μια πολιτοφυλακή στο Ιράκ που υποστηρίζεται από το Ιράν, πραγματοποίησε επίθεση με drone που σκότωσε τρεις στρατιωτικούς των ΗΠΑ στην Ιορδανία. Σε απάντηση, οι Ηνωμένες Πολιτείες εξαπέλυσαν μια σειρά από αντίποινα εναντίον ομάδων που υποστηρίζονται από το Ιράν στο Ιράκ και τη Συρία. Μετά την αμερικανική επίθεση, υπήρξε μια ανάπαυλα στη βία κατά των αμερικανικών στρατευμάτων στην περιοχή. Τώρα με το ισραηλινό χτύπημα στη Δαμασκό, αυτή η παύση μπορεί να τεθεί σε κίνδυνο. Μέσα σε λίγες ώρες από το ισραηλινό χτύπημα, τα αμερικανικά στρατεύματα που σταθμεύουν στη Συρία κατέρριψαν ένα επιθετικό drone που πετούσε κοντά.
Ο πόλεμος της Γάζας φαίνεται να ενισχύει τα ήδη ισχυρά κίνητρα του Ισραήλ για περισσότερη, όχι λιγότερη, στρατιωτική κλιμάκωση με το Ιράν. Οι Ισραηλινοί ηγέτες δούλευαν με την υπόθεση -τόσο πριν όσο και μετά τη Γάζα- ότι η σύγκρουση με το Ιράν μπορεί να παραμείνει περιορισμένη καθώς το Ισραήλ εκπληρώνει τους στόχους του για υποβάθμιση του ιρανικού άξονα βελτιώνοντας παράλληλα τους δεσμούς με αραβικά κράτη που είναι παρόμοια με το Ιράν. Αυτές οι υποθέσεις ήταν εσφαλμένες ακόμη και πριν από τις 7 Οκτωβρίου.
Αλλά εν μέσω μιας συνεχούς επίθεσης στη Γάζα και των δολοφονιών Παλαιστινίων αμάχων σε ασύλληπτη μέχρι τώρα κλίμακα, το Ισραήλ παίζει με τη φωτιά. Ο κίνδυνος είναι ότι, κάποια στιγμή, το Ισραήλ θα πληρώσει υψηλότερο τίμημα για τις επιθέσεις του από αυτό που περίμενε. Και σε αυτό το σενάριο, είναι πιθανό να πληρώσουν και οι Ηνωμένες Πολιτείες.
Η DALIA DASSA KAYE είναι Senior Fellow στο UCLA Burkle Centre for International Relations και Fulbright Schuman Visiting Scholar στο Πανεπιστήμιο Lund.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου